Trwa ładowanie...
Artykuł zweryfikowany przez eksperta: Dr n. med. Szymon Kujawiak

Kręgosłup - budowa, funkcje, najczęstsze choroby, ćwiczenia

Avatar placeholder
Joanna Krocz 25.05.2021 11:41
Ból kręgosłupa to poważna dolegliwość
Ból kręgosłupa to poważna dolegliwość (123rf)

Kręgosłup to najważniejszy organ w naszym ciele. Każdy z nas chce zachować zdrowy kręgosłup na jak najdłuższy czas. Nikomu nie marzy się ból w plecach, kościach czy stawach. Jednak aby nasz kręgosłup służył nam przez lata, należy wiedzieć, jak jest zbudowany i jak o niego dbać.

spis treści

1. Funkcje kręgosłupa

Kręgosłup to podstawowy i najważniejszy organ z naszym ciele. Najważniejsze funkcje jakie pełni to utrzymywanie całego ciężaru ciała i zapewnienie równowagi. Dodatkowo amortyzuje on wstrząsy, chroni rdzeń kręgowy oraz nerwy rdzeniowe przed uszkodzeniem.

2. Budowa kręgosłupa

Kręgosłup to element szkieletu, na którym opierają się mięśnie i organy wewnętrzne. Jest zbudowany z 33 lub 34 kręgów, czyli kości ułożonych jedna na drugiej.

Zobacz film: "Szczepienie przeciwko HPV"

Połączone są ze sobą dzięki krążkom międzykręgowym, czyli niewielkim tkankom chrzęstnym. Kręgi kształtem przypominają pierścienie, przez które przebiega rdzeń kręgowy. Ich zadaniem jest także ochrona rdzenia przed uszkodzeniem.

Kręgosłup składa się z 5 odcinków:

  • odcinek szyjny (C1-C7) - 7 kręgów umożliwiających poruszanie głową,
  • odcinek piersiowy (Th1-Th12) - 12 kręgów, które łączą się z żebrami, osłaniając narządy wewnętrzne,
  • odcinek lędźwiowy (L1-L5) - 5 kręgów obciążonych w czasie długotrwałego stania lub siedzenia,
  • odcinek krzyżowy (S1-S5) - 5 kręgów tworzących kość krzyżową, która osłania narządy rozrodcze i pęcherz,
  • odcinek ogonowy (guziczny) (Co1-Co4/Co5) - 4 lub 5 kręgów.

3. Oznaczenia kręgów

Kręgosłup składa się z pięciu odcinków. Każdy z nich ma swojego specjalne oznaczenie: odcinek szyjny - (C1-C7), odcinek piersiowy - (Th1-Th12), odcinek lędźwiowy - (L1-L5), odcinek krzyżowy - (S1-S5), odcinek ogonowy (guziczny) - (Co1-Co4/Co5).

Kręgosłup pełni szereg funkcji: przede wszystkim utrzymuje równowagę i ciężar ciała. Stanowi punkt zaczepienia dla kości, z których zbudowany jest organizm człowieka, i amortyzuje wstrząsy. Funkcja ochronna kręgosłupa polega na osłanianiu rdzenia kręgowego i nerwów.

Odcinek szyjny składa się z siedmiu kręgów szyjnych, które umożliwiają poruszanie głową w różnych kierunkach. Kręgi szyjne człowieka są w kręgosłupie najmniejsze i najbardziej ruchome.

Najważniejsze z nich to dźwigacz, który stanowi podporę głowy oraz obrotnik, dzięki któremu możemy wykonywać ruchy głową do przodu, do tyłu i na boki.

Niżej znajduje się dwanaście par kręgów piersiowych. Kręgi te łączą się z żebrami. Dziesięć par łączy się z mostkiem, tworząc klatkę piersiową, która osłania narządy wewnętrzne (np. płuca), serce) i zapewnia swobodne oddychanie.

Jeszcze niżej znajduje się pięć kręgów lędźwiowych. Są one najbardziej obciążone, gdy siedzimy lub stoimy. To od nich często zaczyna się ból kręgosłupa czy bóle pleców.

Na część krzyżową składa się pięć zrośniętych ze sobą kręgów. Wraz z miednicą stanowią ochronę pęcherza moczowego i narządów układu płciowego.

Najniższy odcinek ludzkiego kręgosłupa tworzą cztery albo pięć kręgów, tzw. kręgów ogonowych. Kość ogonowa nie pełni w kręgosłupie żadnych funkcji, jest pozostałością po przodkach.

3.1. Kręgi w kręgosłupie

Podstawowymi elementami kręgosłupa są kręgi. Każdy z nich stanowi osobną kość. Kręgi z kolei przypominają nieco pierścienie nałożone jeden na drugi. W środku każdego kręgu znajduje się otwór, przez który biegnie rdzeń kręgowy.

Otworami międzykręgowymi odchodzą od niego korzenie nerwowe. Oddalając się od kręgosłupa, coraz bardziej się rozgałęziają. Tworzą w ten sposób sieć, która przewodzi impulsy nerwowe między mózgiem a resztą ciała. Nerwy w odcinku szyjnym odpowiadają za ręce, w piersiowym – za tułów, natomiast w lędźwiowym – za nogi.

Każdy kręg zbudowany jest z trzonu, łuku i trzech wyrostków: jednego kolczastego i dwóch poprzecznych. Wyrostki poprzeczne sąsiadujących ze sobą kręgów tworzą stawy, pokryte chrząstką i wypełnione płynem maziowym.

Funkcją tego płynu jest zmniejszenie tarcia i sprawienie, że powierzchnie stawów ślizgają się gładko i bezboleśnie przy zginaniu, prostowaniu oraz ruchach bocznych i skrętnych kręgosłupa.

Kręgosłup u zdrowego człowieka jest przede wszystkim podporą ciała, ale nie tylko. Od kręgosłupa zależą także pośrednio funkcje koordynowania ruchów oraz przyczepu mięśni i kończyn.

3.2. Krążki międzykręgowe

Kręgi porozdzielane są krążkami międzykręgowymi, które potocznie nazywamy dyskami. Krążek zbudowany jest z pierścienia włóknistego, który otacza miażdżyste jądro wypełnione galaretowatą substancją.

To ono umożliwia ruchomość sąsiadujących ze sobą kręgów. Krążki utrzymują kręgi w odpowiednich odstępach, amortyzują wstrząsy, przejmują siłę nacisku i rozkładają ją równomiernie na całą powierzchnię.

Podczas leżenia na plecach, gdy kręgosłup jest odciążony, dysk nasiąka jak gąbka. Gdy siedzimy albo stoimy, oddaje płyn z powrotem. Dlatego rano, gdy dokonujemy pomiaru wzrostu, jesteśmy wyżsi o około 1 cm niż wieczorem. Niższy wzrost i zmniejszenie sprężystości kręgosłupa tłumaczy się m.in. mniejszą zdolnością krążków do pobierania wody.

4. Dlaczego kręgosłup boli?

Ból kręgosłupa pojawia się wskutek trzymania nieprawidłowej postawy ciała. Jeżeli garbisz się, naturalne krzywizny kręgosłupa ulegają zaburzeniu, co prowadzi do wady postawy (skoliozy, kifozy, lordozy). Kłopoty z kręgosłupem mogą pojawić się, jeżeli rezygnujesz z aktywności fizycznej. Brak ruchu powoduje, że mięśnie są słabsze i nie wspierają kręgosłupa. Z kolei w stresujących sytuacjach organizm wytwarza w nadmiarze adrenalinę, mięśnie są długotrwale napięte, a ty odczuwasz przewlekły ból.

5. Najczęstsze choroby kręgosłupa

Nasz kręgosłup codziennie musi dźwigać całe nasze ciało, a więc jest narażony na wiele schorzeń i dolegliwości bólowych. Warto je znać i wiedzieć, jak sobie z nimi radzić.

5.1. Rwa kulszowa

Czujesz ostry, kłujący ból, który przesuwa się od pośladków aż do stóp? To objaw choroby kręgosłupa, jaką jest rwa kulszowa. Pojawia się na skutek ucisku korzenia nerwu w miejscu, gdzie opuszcza on kanał kręgosłupa. Ból nasila się podczas skurczu mięśni przykręgosłupowych.

Rwa kulszowa może być spowodowana wypadnięciem dysku albo przeciążeniem stawów międzykręgowych. Jak sobie poradzić z rwą? Kluczem jest dobra pozycja, czyli taka, która odciąży uciskany korzeń.

Ulgę może przynieść zimny okład albo leżenie na wznak, na twardym materacu, z nogami zgiętymi w stawach biodrowych i kolanowych pod kątem prostym.

Ta pozycja nie zawsze okazuje się najodpowiedniejsza. Czasem lepiej stać lub siedzieć. Rwa kulszowa jest chorobą dość często spotykaną u osób po 40 roku życia, ale dotyka również osoby młodsze, nawet dwudziestoletnie.

5.2. Zwyrodnienie kręgosłupa

To schorzenie pojawia się zwykle u osób starszych i jest naturalną konsekwencją starzenia się organizmu. Powstaje z różnych powodów i prowadzi do uszkodzenia krążków międzykręgowych.

Wówczas chrząstka robi się coraz cieńsza, powstają na niej rysy i nierówności. Z czasem znika ona zupełnie, a wtedy kości zaczynają ocierać się o siebie, powodując silny ból.

Zobacz też:

Ponadto chrząstka zmienia swoją strukturę i powstają na niej wyrośla mogące wywołać ucisk na rdzeń kręgowy i nerwy odchodzące od rdzenia kręgowego.

Aby zminimalizować skutki zwyrodnienia, należy czynnie odpoczywać, zażywając regularnie ruchu na świeżym powietrzu - dzięki temu wzmocnisz mięśnie i kości, rozluźnisz się.

5.3. Dyskopatia kręgosłupa

Dyskopatia to popularne wypadnięcie dysku – pierścień włóknisty zostaje przerwany i wysuwa się jądro miażdżyste. Powstały w ten sposób obrzęk uciska na rdzeń kręgowy lub korzenie nerwów.

Może do tego doprowadzić przewlekłe przeciążenie albo zmiany zwyrodnieniowe związane z wiekiem. Niezależnie od przyczyny, ból uniemożliwia poruszanie. Potęguje go skurcz mięśni, które usiłują ochronić kręgosłup przed poważnym uszkodzeniem. Zdarza się też, że jądro nie uciska na nerw.

Dolegliwości nie są wtedy tak dokuczliwe i je bagatelizujemy. Tymczasem dysk staje się cieńszy i cieńszy, aż w końcu nie może już być amortyzatorem. Jak nie dopuścić do tej choroby kręgosłupa i radzić sobie z takim bólem?

Trzeba położyć się płasko na plecach, ewentualnie podłożyć pod nogi poduszki, tak by kolana i biodra były pod kątem prostym, i czekać aż minie. Powinno to nastąpić w ciągu doby. Jeśli tak się nie dzieje, należy zgłosić się do lekarza.

6. Ćwiczenia na kręgoslup

Nasz kręgosłup otoczony jest przez mięśnie. Im mocniejsze one będą, tym zdrowszy będzie nasz szkielet i tym lepiej będziemy się czuć. Warto regularnie wykonywać kilka zestawów ćwiczeń wzmacniających mięśnie pleców, aby na długo cieszyć się dobrym zdrowiem.

6.1. Ćwiczenia na kręgosłup lędźwiowy

Ból najczęściej pojawia się w odcinku lędźwiowym kręgosłupa. Jeżeli borykasz się z dolegliwościami w tym miejscu, zasięgnij porady lekarza, który zleci terapię farmakologiczną, skorzystaj z pomocy fizjoterapeuty i wykonuj ćwiczenia, na przykład koci grzbiet.

Ćwiczenia wzmacniające kręgosłup można wykonywać, leżąc na plecach. Wystarczy zgiąć nogi w kolanach, a ręce wyprostować i ułożyć prostopadle do linii ciała. Złączone w kolanach nogi należy przenosić raz na lewą, raz na prawą stronę.

6.2. Ćwiczenia na odcinek piersiowy

W celu zachowania prawidłowej postawy ciała i przeciwdziałania bólom kręgosłupa zaleca się ćwiczenia rozciągające kręgosłup piersiowy, mobilizujące i wzmacniające ten odcinek. W domu możesz wykonać ćwiczenie, którego pozycję wyjściową stanowi tak zwana ławeczka (dłonie i kolana należy położyć na podłodze na szerokość – odpowiednio – barków i bioder). Unieś lekko głowę, by stanowiła przedłużenie kręgosłupa.

Teraz przesuwaj ręce do przodu, opuszczając tułów do momentu, gdy mostek dotknie podłoża. Wytrzymaj w tej pozycji 10 sekund i wróć do wyjściowej „ławeczki”.

Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.

Następny artykuł: Urazy kręgosłupa i rdzenia kręgowego
Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze