Choroby, które widać na stopach. To nie tylko grzybica

W Polsce dna moczanowa dotyka około 1 proc. populacji, co odpowiada co najmniej 380 tys. osób. Chorujący to głównie mężczyźni po 40. roku życia, a u kobiet ryzyko wzrasta po menopauzie.

Nagły, silny ból palucha, zwykle w nocy lub nad ranem, połączony z obrzękiem i zaczerwienieniem, to typowe objawy dny moczanowej. Schorzenie wynika z odkładania kryształów kwasu moczowego w stawach, co prowadzi do przewlekłego zapalenia.

Podagra często towarzyszy otyłości, cukrzycy, nadciśnieniu czy podwyższonemu cholesterolowi. Dawniej uchodziła za chorobę dostatniego życia, typową dla arystokracji - cierpiało na nią wielu znanych władców, uczonych i artystów.

Rozpoznanie dny moczanowej opiera się na dokładnym obrazie klinicznym, badaniach laboratoryjnych i niekiedy dodatkowych metodach obrazowych. Podstawowym testem jest oznaczenie poziomu kwasu moczowego we krwi. Podwyższona wartość sprzyja rozwojowi choroby, choć sama hiperurykemia nie zawsze musi oznaczać dny. W praktyce klinicznej największe znaczenie ma badanie płynu stawowego pobranego z chorego stawu. Obecność kryształów moczanu sodu pod mikroskopem jest uznawana za złoty standard diagnostyczny i potwierdza rozpoznanie.

Pomocne bywają także badania obrazowe, takie jak ultrasonografia czy tomografia komputerowa, które pozwalają uwidocznić złogi moczanowe i ocenić stopień uszkodzenia stawów. Zdjęcia rentgenowskie stosuje się głównie w bardziej zaawansowanych stadiach choroby, kiedy pojawiają się typowe nadżerki i deformacje.

Ostateczna diagnoza zawsze wymaga zestawienia objawów klinicznych z wynikami badań laboratoryjnych i obrazowych. Dzięki temu lekarz może odróżnić dnę od innych chorób reumatycznych, które mogą dawać podobne dolegliwości bólowe i zapalne.

Na początku rozwija się skrycie, jednak z czasem pojawiają się charakterystyczne sygnały: szybkie męczenie się nóg, drętwienie i uczucie zimna stóp. Typowym objawem jest chromanie przestankowe - ból łydek w trakcie marszu, który ustępuje w spoczynku.

Zaawansowana miażdżyca powoduje, że kończyna staje się wychłodzona, pozbawiona owłosienia i osłabiona mięśniowo. Przy nasilonym niedokrwieniu dochodzi do bolesnych ran i owrzodzeń, które trudno się goją, a w najcięższych przypadkach rozwija się martwica wymagająca leczenia szpitalnego.

Szacuje się, że z tą infekcją zmaga się nawet co piąty Polak. Grzybica lokalizuje się najczęściej w przestrzeniach międzypalcowych, na podeszwach i bokach palców. Za większość przypadków odpowiada grzyb Trichophyton rubrum, który potrafi przenikać także do paznokci.

Początkowe objawy to swędzenie i pieczenie skóry. Z czasem dochodzi do pękania naskórka i bolesnego łuszczenia. Jeśli zakażenie obejmie paznokcie, pojawiają się przebarwienia, ich kruchość i zgrubienie płytki.

Zespół stopy cukrzycowej rozwija się u około 10 proc. pacjentów z cukrzycą. Suchość skóry, pęknięcia, rogowacenia, a także deformacje palców mogą świadczyć o rozwijającej się stopie cukrzycowej. Dochodzi do niej wskutek połączenia uszkodzeń naczyń krwionośnych i nerwów. Brak prawidłowego ukrwienia hamuje proces gojenia ran, co grozi owrzodzeniami i martwicą.

Problem w tym, że część chorych nie jest świadoma, że ma cukrzycę - dopiero zmiany na stopach prowadzą do diagnozy. Nieleczona stopa cukrzycowa może zakończyć się amputacją kończyny.

Szacuje się, że około 22 proc. Polaków cierpi na schorzenia tarczycy bądź przebywało je w przeszłości. Osoby z niedoczynnością tego narządu często skarżą się na zimne stopy, pękającą skórę na piętach czy łamliwe paznokcie. Objawom tym towarzyszą wypadanie włosów, obrzęki, ospałość, przyrost masy ciała i skłonność do zaparć.

Diagnostyka niedoczynności tarczycy opiera się przede wszystkim na ocenie objawów klinicznych oraz badaniach hormonalnych. Lekarz w pierwszej kolejności zwraca uwagę na dolegliwości zgłaszane przez pacjenta. Już sam obraz kliniczny może nasuwać podejrzenie choroby, ale do postawienia pewnego rozpoznania konieczne są badania laboratoryjne.

Najważniejsze jest oznaczenie stężenia TSH we krwi. Podwyższony poziom tego hormonu przysadki najczęściej świadczy o niedoczynności tarczycy. W dalszej kolejności oznacza się hormony tarczycowe - tyroksynę (fT4) oraz trójjodotyroninę (fT3). Obniżony poziom fT4 przy wysokim TSH wskazuje na jawną niedoczynność tarczycy, natomiast prawidłowe fT4 z podwyższonym TSH sugeruje postać subkliniczną.

W diagnostyce pomocne bywa również oznaczenie przeciwciał przeciwtarczycowych, zwłaszcza anty-TPO i anty-TG, które pozwalają potwierdzić autoimmunologiczne podłoże choroby, najczęściej zapalenie Hashimoto. W niektórych sytuacjach wykonuje się także badanie ultrasonograficzne tarczycy, które pozwala ocenić jej wielkość, strukturę i obecność zmian ogniskowych.

Całość wyników musi być zawsze interpretowana w kontekście objawów pacjenta i wywiadu lekarskiego, ponieważ niekiedy wczesne lub subkliniczne postaci choroby wymagają jedynie obserwacji, a nie od razu leczenia.

Marta Słupska, dziennikarka Wirtualnej Polski

Źródło: Termedia, Fokus o zdrowiu, umw.edu.pl