Ciałko żółte – postaci, funkcje i nieprawidłowości

Ciałko żółte (łac. corpus luteum) to tymczasowy narząd endokrynny, który powstaje cyklicznie w wyniku luteinizacji pęcherzyka Graafa, pękniętego podczas owulacji, po uwolnieniu komórki jajowej.

Luteinizacja to proces przemiany pęcherzyka jajnikowego w ciałko żółte. Główną rolę w wytwarzaniu ciałka żółtego odgrywają komórki warstwy ziarnistej.

Ciałko żółte występuje w kilku postaciach, jako ciałko żółte:

• ciałko żółte menstruacyjne - powstaje po owulacji, czyli uwolnieniu się komórki jajowej. Funkcjonuje przez około 10-12 dni. Jeśli w tym czasie nie dojdzie do zapłodnienia komórki jajowej, ciałko żółte powoli zanika i pojawia się krwawienie miesięczne,
• ciałko żółte ciążowe – powstaje gdy komórka jajowa zostanie zapłodniona. Wówczas ciałko żółte przekształca się w ciałko żółte ciążowe. Rośnie, wytwarzając progesteron do około 10 tygodnia ciąży,
• ciałko żółte laktacyjne - pojawia się w okresie laktacji, to jest produkcji pokarmu przez piersi. Mówi się o nim od momentu, kiedy dojdzie do pęknięcia pierwszego pęcherzyka jajnikowego,
• ciałko żółte przetrwałe – pojawia się w sytuacji, gdy mimo braku ciąży ciałko nie zanika i tworzy torbiel czynnościową.

Ciałko żółte w jajniku powstaje po owulacji i przekształca się w żółte ciałko ciążowe tylko wtedy, kiedy dochodzi do zapłodnienia. Gdy tak się nie stanie, gruczoł zanika i przekształca się w ciałko białawe.

W przypadku zapłodnienia komórki jajowej ciałko powiększa się i staje się ciałkiem żółtym ciążowym. Przekształcenie ciałka żółtego w białawe następuje dopiero po porodzie.

Ciałko żółte w jajniku - co oznacza?

Gdy mimo braku ciąży ciałko żółte nie zanika, pojawia się torbiel ciałka żółtego. Torbiel na jajniku najczęściej nie daje żadnych objawów. Najczęściej sama się wygasza po kilku cyklach menstruacyjnych. Czasem wymaga leczenia farmakologicznego.

Jaką funkcję pełni ciałko żółte? To zależy od okoliczności. Po owulacji, w 15 dniu cyklu, w każdym cyklu tworzy się nowe ciałko żółte, które powstaje z resztek pękniętego pęcherzyka jajnikowego. Zanim zniknie, jego rolą jest przygotowanie endometrium macicy do ewentualnej ciąży.

Gdy nie dojdzie do zapłodnienia, po 10-12 dniach, wskutek działania leukocytów oraz fibroblastów odkładających w ciałku żółtym, ciałko żółte zaczyna zanikać. To luteoliza.

W rezultacie przeistacza się w ciałko żółte miesiączkowe, a następnie w ciałko białawe. To prowadzi do znacznego spadku poziomu progesteronu, co skutkuje menstruacją.

Gdy komórka jajowa zostanie zapłodniona, ciałko żółte rozrasta się i tworzy ciałko żółte ciążowe. Lekarz jest w stanie ocenić ciałko żółte na USG w początkowym etapie ciąży.

Corpus luteum syntetyzuje i wydziela progesteron (luteina, hormon ciążowy). Przygotowuje błonę śluzową macicy do przyjęcia zarodka, jest niezbędny dla jego implantacji w macicy i wczesnego rozwoju.

Jeśli w organizmie kobiety progesteronu jest za mało, diagnozuje się niewydolność ciałka żółtego. To oznacza problemy z zajściem w ciążę i zwiększa ryzyko poronienia. Zbyt mała produkcja progesteronu nie pozwala na implantację zapłodnionej komórki jajowej w endometrium.

Powiększone ciałko żółte w ciąży skutecznie spełnia swoja rolę i podtrzymuje ciążę do 10-12 tygodnia. Oprócz progesteronu produkuje także estrogeny, inhibinę i relaksynę. W 14-18 tygodniu funkcję wytwarzania progesteronu u człowieka przejmuje łożysko.

Ciałko żółte nie zawsze oznacza ciąże. Niezbędne jest zaobserwowanie zarodka, co staje się możliwe pomiędzy 5 a 6 tygodniem ciąży. Informacja, że w pęcherzyku ciążowym rozwija się zarodek to najważniejsze potwierdzenie zapłodnienia.

Gdy w czasie badania widoczny jest pęcherzyk ciążowy z ciałkiem żółtym, ale bez zarodka, mówi się, że to ciąża bezzarodkowa. Oznacza to, że wprawdzie doszło do wykształcenia pęcherzyka ciążowego i ciałka żółtego, czyli zapłodnienia i zagnieżdżenia komórki jajowej, ale płód przestał się rozwijać na bardzo wczesnym etapie podziału komórek. W takiej sytuacji pęcherzyk ciążowy jest usuwany.