Coraz więcej diagnoz chorób przenoszonych drogą płciową. "Wyraźny wzrost zakażeń"

Rośnie liczba zdiagnozowanych chorób przenoszonych drogą płciową w Polsce. Lekarze podkreślają jednak, że oficjalne dane to tylko wierzchołek góry lodowej.

Z najnowszego raportu Zakładu Epidemiologii Chorób Zakaźnych i Nadzoru NIZP PZH - PIB wynika, że od stycznia do 15 listopada 2025 r. wykryto 1305 przypadki rzeżączki, a w analogicznym okresie ubiegłego roku było ich 1049. Rosną też zachorowania na infekcje wywoływane przez chlamydię. Do 15 listopada zgłoszono 1197 zakażonych, w analogicznym okresie 2024 r. było ich 994. Z raportu dowiadujemy się także, że w tym roku zarejestrowano 2359 nowo wykrytych zakażeń HIV, a w tamtym 2029.

- W całej Europie obserwujemy wyraźny wzrost liczby zakażeń przenoszonych drogą płciową, szczególnie rzeżączki, kiły i chlamydiozy. A warto podkreślić, że chorych może być zdecydowanie więcej. To, co widzimy w raportach, to tylko przypadki rozpoznane, które zostały zgłoszone i zarejestrowane - mówi w rozmowie z WP abcZdrowie specjalistka chorób zakaźnych dr n. med. Karolina Pyziak-Kowalska.

- Dlatego w przypadku chorób wenerycznych kluczowe jest testowanie. Przypominają o tym lekarze, ale także różne akcje takie jak trwający obecnie Europejski Tydzień Testowania. To kampania, która ma bardzo prosty cel: wyłapać jak najwięcej zakażeń jak najwcześniej, zanim dojdzie do powikłań u pacjenta i dalszych zakażeń w jego otoczeniu - dodaje lekarka.

Czytaj także: Z urlopu prosto do wenerologa. "Zarażają się wirusem HIV i kiłą"

- Możemy wykonać test w kierunku HIV, HCV i kiły - bez skierowania, za darmo i anonimowo. Jest także możliwość wykonania testu w kierunku HIV czwartej generacji. Jego wyjątkowość polega na tym, że skrócone jest okienko serologiczno-diagnostyczne do dwóch tygodni. W innych testach okienko serologiczne trwa sześć tygodni - mówi w rozmowie z WP abcZdrowie Małgorzata Kłys-Rachwalska, koordynatorka Punktu Konsultacyjno-Diagnostycznego w Szczecinie, który znajduje się w budynku poradni specjalistycznych Szpitala Wojewódzkiego.

- Zachęcam, by się testować, bo w całym kraju liczba dodatnich testów na HIV rośnie. Tylko w tym roku w szczecińskim punkcie 140 osób otrzymało pozytywny wynik takiego testu. W całym zeszłym 80. A testowanie to prosty krok w stronę zdrowia i bezpieczeństwa swojego i innych - dodaje.

Także dr Pyziak-Kowalska podkreśla, że testów nie można się bać. Wczesne wykrycie HIV, HCV czy kiły oznacza dziś coś zupełnie innego niż 20 lat temu.

- W przypadku HIV przy wczesnym rozpoznaniu i włączeniu leczenia pacjent może żyć normalnie, z długością życia zbliżoną do populacji ogólnej. Jeżeli usłyszymy diagnozę HCV, to otrzymamy leki, które w ponad 95 proc. przypadków prowadzą do wyleczenia. Wcześnie wykryta kiła jest w pełni wyleczalna antybiotykiem. Natomiast późno rozpoznana może prowadzić do uszkodzenia układu nerwowego, serca czy do poronień - mówi ekspertka.

- Testy polegają na pobraniu krwi. Wyniki badania HCV i kiły pacjent poznaje już po 10-15 minutach, a wynik HIV odebrać może następnego dnia. W uzasadnionych przypadkach mamy możliwość wykonania szybkiego testu czwartej generacji. Wówczas wynik testu na HIV pacjent poznaje już po 20-40 minutach. Natomiast w razie wyniku dodatniego wykonywany jest test potwierdzenia w laboratorium i pacjent otrzymuje wsparcie oraz skierowanie do dalszej opieki - dodaje Małgorzata Kłys-Rachwalska.

Dr Pyziak-Kowalska radzi, by testy wykonały szczególnie osoby które:

• miały stosunek bez prezerwatywy z nowym lub kilkoma partnerami,
• mają lub mieli infekcję przenoszoną drogą płciową (np. chlamydię, rzeżączkę, kiłę),
• używają dożylnie substancji psychoaktywnych lub dzielili sprzęt do iniekcji,
• miały kontakt seksualny w krajach o wysokim rozpowszechnieniu HIV/HCV,
• są w ciąży lub planują ciążę - w tym przypadku testy są kluczowe, by zapobiec zakażeniu dziecka.

Czytaj także: Darmowe testy na HIV już w poradniach POZ. Wykryją wirusa zanim pojawią się objawy

Dobra wiadomość jest taka, że większość tych zakażeń można bardzo skutecznie leczyć pod warunkiem, że są rozpoznane.

- HIV to dziś choroba przewlekła. Stosuje się skojarzone leczenie antyretrowirusowe (ART), najczęściej w postaci jednej tabletki dziennie. HCV leczony jest nowoczesnymi lekami doustnymi (DAA), zazwyczaj przez 8-12 tygodni, z odsetkiem trwałego wyleczenia przekraczającym 95 proc. Natomiast w przypadku kiły standardem pozostaje penicylina (najczęściej podawana domięśniowo). Wczesne stadia leczy się zwykle jednym lub kilkoma wstrzyknięciami. W postaciach późnych i zajęciu układu nerwowego leczenie jest dłuższe i bardziej złożone - tłumaczy dr Pyziak-Kowalska.

Jak dodaje, 18 do 20 proc. żyjących z HIV nie wie o swoim zakażeniu. Osoby te nie mają zatem szansy na uzyskanie skutecznego leczenia.

Czytaj także: Przełom w badaniach nad HIV. Odkryto, jak wirus integruje się z DNA człowieka

Obecnie trwają prace nad opracowaniem Krajowego Programu Profilaktyki Przedekspozycyjnej. Profilaktyka przedekspozycyjna (PrEP) to interwencja z zastosowaniem leków antyretrowirusowych, która pozwala na redukcję ryzyka transmisji HIV. Zastosowanie PrEP pozwala na jego redukcję na poziomie 86-95 proc.

- PrEP (pre-exposure prophylaxis) to leki przeciwwirusowe przyjmowane przez osobę jeszcze niezakażoną, ale o podwyższonym ryzyku zakażenia HIV, aby temu zakażeniu zapobiec. Mamy bardzo dobre dane, że przy prawidłowym stosowaniu PrEP jest niezwykle skuteczny w zapobieganiu HIV - mówi dr Pyziak-Kowalska.

Jednak lekarze podkreślają, że to poważna terapia, a nie "tabletka po ryzyku", którą można brać dowolnie. - Przed włączeniem PrEP trzeba wykonać: test w kierunku HIV, by wykluczyć już istniejące zakażenie (bo rozpoczęcie PrEP u osoby z nierozpoznanym HIV może sprzyjać rozwojowi wirusa opornego na leki), badania czynności nerek, ocenę gęstości mineralnej kości u wybranych pacjentów, badania w kierunku WZW B, a u kobiet test ciążowy - wyjaśnia dr Pyziak-Kowalska.

Czytaj także: Nadzieja dla pacjentów. Odkryto przeciwciało skuteczne wobec HIV

Lekarka podkreśla, że leki PrEP powinny być wdrażane w ramach opieki lekarskiej, z regularnymi kontrolami. I dodaje, że ich "nadużywanie" może wyrządzić więcej szkód niż pożytku. Szczególnie gdy:

• ktoś kupuje leki na własną rękę, przez internet, bez diagnostyki wstępnej i bez kontroli rośnie ryzyko lekooporności, uszkodzenia nerek, przeoczenia już istniejącego HIV lub WZW B,

• przyjmowanie PrEP staje się pretekstem do całkowitego rezygnowania z prezerwatyw i testów,

• brakuje regularności. Branie "od czasu do czasu", z pominięciem zaleconego schematu zmniejsza skuteczność i zwiększa ryzyko problemów.

- PrEP jest bardzo skutecznym i bezpiecznym narzędziem, jeśli jest stosowany zgodnie ze standardami u właściwie dobranych pacjentów i pod kontrolą lekarza. Nie zastępuje jednak prezerwatywy, edukacji i regularnych testów. Zatem problemem nie jest "PrEP jako taki", tylko jego chaotyczne, samodzielne "branie bez zasad" - podsumowuje dr Pyziak-Kowalska.

Anna Klimczyk, dziennikarka Wirtualnej Polski