Do niedawna mieliśmy "zero" zachorowań. Obecnie chorują dziesiątki tysięcy osób

– W podejściu do leczenia chorób zakaźnych byliśmy bardzo zapóźnieni. W Europie Zachodniej, USA, Japonii odnotowywano rocznie w sumie ok. 5 mln przypadków zachorowań spowodowanych RSV, prawie 500 tys. hospitalizacji i 33 tys. zgonów, a w tym czasie w Polsce jeszcze w ogóle nie raportowano zakażeń RSV. Mieliśmy "zero" zachorowań, ta choroba nie istniała w populacji dorosłych, choć z pewnością powodowała wiele zgonów wśród polskich seniorów – mówi dr hab. Tadeusz Zielonka z Katedry i Zakładu Medycyny Rodzinnej WUM, przewodniczący Sekcji Zagrożeń Środowiskowych Polskiego Towarzystwa Chorób Płuc.

Sytuację zmieniło dopiero wprowadzenie testów combo, które jednym wymazem wykrywają grypę, COVID-19 i RSV. W 2023 roku zarejestrowano w Polsce 12 tys. zakażeń, w 2024 – 41 tys., a do połowy września 2025 roku już 92 tys. I to wciąż są dane niedoszacowane, bo wielu pacjentów w ogóle nie ma wykonywanych badań.

Przez lata RSV przedstawiano jako chorobę typowo "dziecięcą", groźną głównie dla niemowląt i wcześniaków. Ten mit do dziś powtarzają popularne źródła.

– Włosy mi dęba stanęły, gdy przeczytałem to, co jest napisane w Wikipedii, że RSV jest patogenem odpowiedzialnym za infekcje dróg oddechowych u dzieci i najczęstszą przyczyną hospitalizacji niemowląt, zaś wśród młodzieży i dorosłych przebiega łagodnie. To kompletna bzdura w kontekście tego, co dziś wiemy, jak groźne może być zakażenie nim dla osób starszych i z osłabioną odpornością – przekazał dr hab. Tadeusz Zielonka.

Dane jasno pokazują, że ciężkie zachorowania dotyczą nie tylko najmłodszych.

– Według europejskiego Centre for Disease Prevention and Control rocznie z powodu zakażeń RSV w UE, Norwegii i Wielkiej Brytanii odnotowuje się ok. 213 tys. hospitalizacji dzieci do 5. roku życia i ok. 168 tys. hospitalizacji osób starszych. Ciężkie zakażenie może zdarzyć się w każdym wieku, ale oprócz małych dzieci grupą ryzyka są osoby starsze – potwierdza prof. Tomasz Targowski, krajowy konsultant w dziedzinie geriatrii, kierownik Kliniki Geriatrii w Narodowym Instytucie Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji w Warszawie.

Co więcej, u seniorów przebieg bywa nawet cięższy niż w grypie.

– W przypadku osób starszych średni czas pobytu w szpitalu z powodu grypy to 5 dni, natomiast z powodu zakażenia RSV – 8 dni; w przypadku grypy 10 proc. pacjentów hospitalizowanych musiało przebywać na OIOM-ie, podczas gdy w przypadku RSV – 15 proc. Podobnie konieczność leczenia tlenem była częstsza w przypadku zakażenia RSV niż grypą. Tak więc dla osób w starszym wieku przebieg zakażenia RSV może być nawet cięższy niż grypy – wyjaśnia dr hab. Tadeusz Zielonka.

Dlaczego tak się dzieje? Kluczem jest starzenie się układu odpornościowego.

– Podobnie jak w przypadku innych infekcji najciężej chorują najsłabsi, czyli z jednej strony małe dzieci, których układ odpornościowy dopiero się rozwija i mają drobne drogi oddechowe, a z drugiej strony osoby starsze, gdyż ich układ odpornościowy starzeje się, co nazywamy immunosenescencją. Nie jest tak sprawny jak 10, 20 czy 30 lat wcześniej; w wieku 60-70 lat choruje się inaczej, znacznie ciężej niż jako trzydziestolatek – wyjaśnia prof. Ernest Kuchar.

RSV uderza nie tylko w płuca. Każda infekcja wirusowa wywołuje ogólnoustrojową reakcję zapalną w organizmie, która potrafi uszkadzać narządy wewnętrzne. U osób z astmą, POChP czy niewydolnością serca zakażenie RSV może oznaczać gwałtowne pogorszenie stanu zdrowia.

– Na oddziałach szpitalnych widzimy właśnie te ciężkie, często dramatyczne przebiegi zakażenia, zapalenie płuc z powikłaniami. RSV to nie jest błaha infekcja; przebiegi ciężkiego zakażenia są bardzo różne. Może to być np. wirusowe zapalenie płuc, komplikacja pod postacią ciężkiego bakteryjnego zapalenia płuc, powikłań septycznych. Może dojść do dekompensacji chorób przewlekłych, np. zaburzeń ze strony układu sercowo-naczyniowego. Spektrum objawów jest bardzo duże. To infekcja, która może spowodować konieczność hospitalizacji, zaostrzyć przebieg chorób przewlekłych, a nawet zabić pacjenta – podkreśla prof. Krzysztof Tomasiewicz, kierownik Klinki Chorób Zakaźnych i Hepatologii w Uniwersyteckim Szpitalu Klinicznym nr 1 w Lublinie, prezes Polskiego Towarzystwa Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych.

Dramatyczne są również długofalowe skutki infekcji. Nawet 1/3 pacjentów starszych, którzy z powodu zakażenia musieli być hospitalizowani, nie wraca po wyjściu ze szpitala do dawnej sprawności.

W odróżnieniu od grypy w przypadku RSV nie mamy skutecznych leków przeciwwirusowych. Można tylko łagodzić objawy i wspierać organizm.

– To odróżnia zakażenie RSV od grypy, w przypadku której możemy w pierwszych dobach infekcji zastosować leki antywirusowe. W przypadku RSV tak nie jest, dlatego tym bardziej trzeba myśleć o zapobieganiu: w sezonie infekcji o unikaniu zatłoczonych miejsc, częstym myciu rąk, noszeniu maseczki, a także o zaszczepieniu się. To ważne szczególnie w przypadku osób, u których zakażenie może mieć ciężki przebieg – zaznacza dr hab. Tadeusz Zielonka.

Dlatego eksperci widzą w szczepieniach klucz do ochrony seniorów.

– Szczepienia to rodzaj treningu dla układu odpornościowego, dzięki nim – można powiedzieć: cofamy się w czasie pod względem immunologicznym. To znaczy, że zaszczepiona starsza osoba może chorować tak, jakby miała 30 lat mniej – przekonuje prof. Kuchar.

Od października 2025 roku Polska dołączyła do krajów, które finansują szczepionki przeciw RSV dla seniorów. Osoby powyżej 65. roku życia mogą zaszczepić się bezpłatnie, a grupa 60-64 lata korzysta z 50-procentowej refundacji. Obecnie dostępne są dwie szczepionki, w tym jedna z nowoczesnym adiuwantem wzmacniającym odpowiedź układu odpornościowego. Jak wskazują prof. Targowski i prof. Kuchar, dzięki adiuwantom starszy organizm reaguje na szczepienie lepiej, a odpowiedź immunologiczna jest silniejsza i trwalsza – to rodzaj "odmłodzenia" reakcji odpornościowej.

Szczepienie nie daje stuprocentowej gwarancji, że nie dojdzie do zakażenia, ale znacząco zmniejsza ryzyko ciężkiego zapalenia płuc, konieczności tlenoterapii, pobytu na OIOM-ie i trwałej utraty sprawności. A w przypadku RSV stawką bardzo często jest to, czy po przebytej infekcji starsza osoba wróci do swojego domu o własnych siłach, czy już na zawsze będzie potrzebować cudzej pomocy.

Marta Słupska, dziennikarka Wirtualnej Polski

Źródło: Stowarzyszenie Dziennikarze dla Zdrowia, cdc.gov/rsv/adults/index.html