Preparaty do leczenia grzybic skóry

Leczenie grzybicy skóry zależy od rodzaju wywołującego ją grzyba, umiejscowienia zmian chorobowych i ich rozległości oraz ewentualnej oporności drobnoustroju na leki przeciwgrzybicze. Często rozpoczęcie leczenia powinno być poprzedzone nie tylko rozpoznaniem klinicznym, ale przede wszystkim badaniami laboratoryjnymi:

• bezpośredniego uwidocznienia grzyba w badaniu mikroskopowym;
• posiewu pobranego od pacjenta materiału biologicznego i określenie gatunku drobnoustroju na podstawie charakterystycznego wyglądu rosnących kolonii;
• wykrywania antygenów grzybiczych (czyli białek, ich fragmentów lub innych substancji charakterystycznych wyłącznie dla danego drobnoustroju);
• testów serologicznych (wykrywających obecność swoistych przeciwciał naszego układu odpornościowego przeciw konkretnym gatunkom grzybów);
• wykonania antymikogramu – czyli badania określającego wrażliwość grzyba na konkretne leki przeciwgrzybicze – głównie w nawracających lub opornych na leczenie grzybicach.

Dopiero po prawidłowym rozpoznaniu gatunku grzyba chorobotwórczego można rozpocząć prowadzenie optymalnej terapii przeciwgrzybiczymi środkami farmakologicznymi.

Bardzo ważne jest ustalenie na wstępie leczenia, czy konieczne będzie zastosowanie leczenia ogólnego (lekami doustnymi), czy wystarczy zastosowanie leczenia miejscowego. Wskazaniami do leczenia ogólnego są:

• rozległe zmiany na skórze gładkiej, szczególnie o charakterze przewlekłym;
• zajęcie przez grzybicę kilku paznokci;
• liczne ogniska zmian skóry owłosionej głowy;
• zakażenia wywołane przez Trichophyton rubrum,
• przewlekła grzybica hiperkeratotyczna rąk i stóp.

Leczenie miejscowe natomiast jest wystarczające w przypadku:

• grzybicy skóry gładkiej zajmującej jedynie jej powierzchowne warstwy;
• pojedynczej zmiany grzybicy odzwierzęcej;
• wyprzeniowej i potnicowej odmiany grzybicy stóp.

Oprócz powyższych wskazań, należy także wziąć pod uwagę wiek i stan ogólny pacjenta, współwystępujące choroby i tolerancję leczenia doustnego przez chorego.

Najczęściej stosowanymi lekami w miejscowym leczeniu grzybic skóry, wywołanych przez dermatofity (czyli grzybicy stóp, dłoni, paznokci, pachwin, skóry gładkiej i owłosionej skóry głowy), są:

• tolnaftat w postaci kremu, pudru i płynnego aerozolu;
• klotrymazol w postaci kremu i płynu;
• mikonazol w postaci kremu, pudru, pudru w aerozolu, żelu.

W łupieżu pstrym stosuje się preparaty siarczanu selenu i ketokonazol w postaci szamponu leczniczego. Zakażenie wywołane przez Trychophyton rubrum jest często oporne na leczenie miejscowe i wymaga leczenia doustnego.

W leczeniu doustnym (ogólnym) wykorzystuje się głównie:

• terbinafinę;
• naftyfinę;
• pochodne imidazolowe (klotrimazol, mikonazol, ekonazol, izokonazol, ketokonazol, bifonazol, flutrimazol).

Leczenie zakażenia drożdżakami wymaga stosowania wspomnianych już pochodnych imidazolowych i nystatyny (w maści i kremie). W pleśnicy paznokci podaje się itrakonazol, terbinafinę lub klotrymazol.

Zdarza się, że u pacjenta występują typowe zmiany dermatofityczne na skórze, charakterystyczne dla zakażenia grzybiczego (często na rękach), z których pobrany materiał nie wykazuje zakażenia grzybiczego. Mogą to być zmiany, będące wynikiem pewnego rodzaju reakcji uczuleniowej, swoistego odczynu skórnego układu odpornościowego w odpowiedzi na zmianę pierwotną, zlokalizowaną w innym miejscu. Takie zmiany odczynowe nie ustępują pod wpływem leczenia miejscowego. Można je wyleczyć dopiero po wyeliminowaniu zmiany pierwotnej.

Leczenie grzybicy skóry stwarza często wiele problemów, wynikających z trudności dokładnego ustalenia gatunku grzyba odpowiedzialnego za zakażenie lub współwystępowania kilku zakażeń grzybiczych jednocześnie przez różne szczepy tych drobnoustrojów. Terapia może przeciągać się do tygodni, a nawet miesięcy. Stąd istotna jest ścisła współpraca z lekarzem prowadzącym i dokładne przestrzeganie jego zaleceń, dotyczących dawkowania leków, odpowiedniej diety i zasad higieny osobistej.

Źródła

1. Ackermann G. Antybiotyki i środki przeciwgrzybicze, MedPharm, Wrocław 2010, ISBN 978-83-60466-90-2
2. Szepietowski J. Leczenie chorób skóry i chorób przenoszonych drogą płciową, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2002, ISBN 83-200-2625-3
3. Elewski B. Grzybicze zakażenia skóry, Alfa Medica Press, Bielsko-Biała 2000, ISBN 83-86019-86-1
4. Kaszuba A. (red.), Leczenie chorób skóry, Urban & Partner, Wrocław 2009, ISBN 978-83-7609-027-6