Dyssemia – przyczyny i objawy. Jak sobie radzić z zaburzeniem?

Dyssemia to zaburzenie, które polega na niemożności odczytania niewerbalnych przekazów płynących z mowy ciała, a co za tym idzie, również właściwego zachowywania się w różnych sytuacjach społecznych.

Komunikacja niewerbalna odgrywa w naszym życiu istotną rolę. Komunikaty, które nadajemy i odbieramy, wiele mówią o naszych emocjach, intencjach, oczekiwaniach, a także wykształceniu, pozycji społecznej, pochodzeniu czy cechach temperamentu. Czasem mowa ciała przekazuje więcej informacji niż słowa.

Nazwa zjawiska pochodzi z greki: dys oznacza trudność, zaś semia – znak, sygnał, co dość dobrze tłumaczy jego istotę. Termin dyssemia został wprowadzony przez psychologów Marshalla Duke'a i Stephena Nowickiego w latach 90. XX wieku.

Osoby z dyssemią są często opisywane jako nietaktowne. Ma to związek z tym, że ich umiejętności komunikacji niewerbalnej są niespójne bądź niedostateczne. W konsekwencji ich zachowanie znacząco wykracza poza przyjęte normy i ramy społeczne. Jak się objawia zaburzenie?

Dorośli i dzieci z dyssemią:

• stają zbyt blisko rozmówcy, naruszają przestrzeń osobistą w irytujący sposób,
• śmieją się zbyt głośno lub w niewłaściwych momentach,
• czynią zawstydzające uwagi,
• nie mają cierpliwości, są impulsywni,
• mylą przyjazne działania z wrogimi,
• ich mimika nie harmonizuje z tym, co mówią zarówno oni, jak i inni (komunikacja niewerbalna jest nieadekwatna),
• wpatrują się w ludzi,
• mają trudności z dostrzeganiem niebezpieczeństwa,
• nie są w stanie ocenić konsekwencji swojego zachowania.

W rezultacie osoby z dyssomią często są nierozumiane, samotne i zdezorientowane.

Dyssemia nie jest klasyfikowana jako choroba. To stan psychologiczny związany z niską inteligencją emocjonalną, która w znaczący sposób utrudnia kontakty z innymi. Często wynika z różnic kulturowych. Zdarza się, że zaburzenie odpowiada za niewłaściwe relacje społeczne w NLD (upośledzenie zdolności niewerbalnego uczenia się). Bywa też uznawane za jeden z objawów większości całościowych zaburzeń rozwoju (CZR). Tak czy inaczej może być przyczyną problemów społecznych i zawodowych.

Upośledzenie zdolności niewerbalnego uczenia się (NLD, NVLD, Nonverbal Learning Disabilities) to pojęcie obejmujące zaburzenie uczenia się, co przekłada się na funkcjonowanie w społeczeństwie. Ponieważ dyssemia odpowiada za niewłaściwe relacje społeczne w NLD, specjaliści podkreślają, że wiele przypadków powinno być zdiagnozowanych właśnie jako dyssemia, a nie zaburzenie uczenia się. Nazwa ta nie jest używana do określenia zaburzeń umiejętności szkolnych, takich jak dysortografia czy dyskalkulia.

Głęboka, rozwojowa dyssemia może być uznawana za jeden z głównych objawów większości całościowych zaburzeń rozwoju (CZR, PDD od ang. pervasive developmental disorder). Przesłanki to słaby kontakt wzrokowy, poważne trudności związane z mimiką twarzy czy dystansami interpersonalnymi

CZR jest pojęciem obejmującym zaburzenia charakteryzujące się trudnościami w komunikacji i kontaktach społecznych, często także nietypowym zachowaniem i słabością fizyczną. Zaburzeniami zaliczanymi do CZR jest: zespół Aspergera, autyzm dziecięcy, zespół Hellera i zespół Retta.

Jak sobie radzić z dyssemią? Pierwszym krokiem jest podjęcie próby opanowania podstawowych umiejętności społecznych. Warto zacząć od prostych rzeczy, takich jak przywitanie się, podziękowanie i uprzejma rozmowa. Zdobyte umiejętności należy sukcesywnie wzmacniać.

Kolejny krok to stonowanie przesadnej gestykulacji i ujarzmienie nader ekspresyjnej mowy ciała. Równie ważna jest umiejętność nawiązywania kontaktu wzrokowego oraz podejmowanie prób odczytywania i interpretowania wyrazu twarzy i mowy ciała. Ponieważ osoby z dyssemią są niecierpliwe i impulsywne, powinny pracować nad tym, by nie działać pochopnie. Powinny uczyć się słuchać.

Choć powyższe wskazówki i instrukcje wydają się proste, trzeba pamiętać, że trudności związane z dyssemią wykraczają poza problemy z rozumieniem mowy ciała. Osoby zmagające się z tym zaburzeniem mają kłopoty ze zdobywaniem i wykorzystaniem niewerbalnych sygnałów w relacjach interpersonalnych. Terapia nie jest łatwa, ale nie należy się zniechęcać.