Groźne pasożyty, które kochają wodę. Przebijają się przez ścianę jelita i wwiercają w wątrobę

Motylica wątrobowa (łac. Fasciola hepatica), przywra o biało-szarym spłaszczonym ciele osiągającym nawet pięć centymetrów długości, powszechnie bytuje wśród zwierząt gospodarskich, szczególnie u owiec czy kóz, rzadziej u koni, zajęcy czy świń. Czasami żywicielem ostatecznym pasożyta staje się człowiek – w naszej strefie klimatycznej zdarza się to sporadycznie, ale w niektórych krajach tropików fascjoloza jest znacznie częstsza.

- Zarażenia najczęściej dotyczą krajów azjatyckich i krajów Ameryki Południowej jak Peru, Boliwia, Chile. Według szacunków ponad dwa miliony ludzi na świecie może być zarażonych, co jest związane z warunkami higienicznymi, ale też innym stylem życia – wyjaśnia w rozmowie z WP abcZdrowie prof. dr hab. n. med. Joanna Matowicka-Karna z Wydziału Farmaceutycznego Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku.

Jaja pasożyta wydalone przez zwierzęta trafiają do zbiorników wodnych, a po wykluciu larwy na żywiciela wybierają bytujące tam ślimaki. Po opuszczeniu ciała mięczaka otorbiona metacerkaria, czyli forma przetrwalnikowa, pływa swobodnie w wodzie lub przyczepia się do wodnej flory.

- W Polsce do zarażenia może dojść w sytuacji, gdy np. wędkarz, który siedzi nad wodą, pogryza trawę skażoną motylicą, do zarażenia może też dojść w czasie kąpieli w stawie, gdy człowiek napije się przypadkowo wody z metacerkariami. Najczęściej to bajoro, bo żywiciele pośredni, czyli ślimaki lubią płytkie, błotniste rozlewiska – tłumaczy w rozmowie z WP abcZdrowie dr Jarosław Pacoń z Zakładu Parazytologii Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu, dodając, że co roku stwierdza się kilka przypadków zarażenia motylicą w Polsce.

Innym, rzadszym mechanizmem przenikania motylicy do ludzkiego organizmu jest spożywanie surowego lub niedogotowanego mięsa, a konkretnie wątroby cielęcej czy wołowej. Jak zwraca uwagę ekspert, takie przypadki zdarzają się wśród niektórych nacji krajów hiszpańskojęzycznych.

- Młode, kilkumilimetrowe motylice wydostają się ze spożywanego niedogotowanego mięsa. W taki sposób może dojść do zarażenia błony śluzowej policzków czy przełyku, a nawet żołądka – mówi. - To się też często zdarza u myśliwych, nawet w Polsce jest to możliwe, kiedy zarażona jest sarna czy jeleń i spożywamy niepoddaną odpowiedniej obróbce termicznej wątróbkę.

Ostra faza choroby może trwać od dwóch do pięciu miesięcy, a jej nasilenie zależy od intensywności inwazji motylicy, stąd zdarzają się przypadki bezobjawowe. Najczęściej jednak chory ma szereg objawów.

- Zarażenie jest bolesne. Metacerkarie przechodzą do jelita, tam młode przywry wykluwają się z cysty i przebijają przez ścianę jelita, następnie wwiercają się przez torebkę wątrobową do miąższu wątrobowego. Przebijając się przez jelito, mogą też trafić na naczynie krwionośne i w ten sposób zanoszone są z żyły wrotnej do miąższu wątroby, ostatecznie pasożytując w przewodach żółciowych. To bolesne, a im więcej motylic, tym gorzej – mówi parazytolog.

Prof. Matowicka-Karna zwraca uwagę, że spektrum dolegliwości w tej infekcji pasożytniczej może być bardzo szerokie.

- Alarmujące na pewno są dolegliwości ze strony układu pokarmowego, w tym wątroby, reakcje alergiczne np. pokrzywki, kaszel, duszności, ból brzucha, wymioty i nudności czy gorączka. Wszystko zależy od tego, gdzie motylica się zlokalizuje: pasożyt może wędrować nawet do płuc czy innych narządów oraz tkanek – wylicza ekspertka.

Z kolei prof. Anna Boroń-Kaczmarska, specjalistka chorób zakaźnych, zwraca uwagę, że choć motylica wątrobowa zdarza się rzadko, to jest trudna w leczeniu, ale też diagnozie.

- Obraz w chorobie może przypominać naciek nowotworowy w wątrobie, stąd diagnostyka jest trudna i żmudna – przyznaje w rozmowie z WP abcZdrowie. - Pamiętajmy, że wątroba bardzo długo nie daje żadnych dolegliwości. Może być więc tak, że objawy zarażenia będą mało charakterystyczne – osłabienie, słabszy apetyt, wzdęcia, pobolewanie w nadbrzuszu w postaci nękającego nieustannie tępego bólu – podkreśla.

W razie braku postawionej w czasie diagnozy pasożyt może stopniowo uszkadzać tkanki czy narządy, zwłaszcza że średnia długość życia motylicy wątrobowej wynosi ok. dziesięć lat.

Jak się ustrzec przed motylicą? Eksperci mają trzy rady – unikać picia wody z niepewnego źródła, zwłaszcza podczas urlopu za granicą, uważać na przypadkowe spożywanie wody na terenach zbiorników jak wspomniane już stawy, a także starannie myć warzywa i owoce przed spożyciem. To istotne nie tylko z uwagi na motylicę wątrobową, ale również inne pasożyty, jak owsica czy glistnica oraz śmiertelnie groźny i wcale nie tak rzadki w Polsce tasiemiec bąblowcowy. Według danych Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – Państwowego Zakładu Higieny w Polsce w samym czerwcu 2023 zdiagnozowano już 29 przypadków zarażenia bąblowcem.

Z kolei wycieczki w odległe zakątki świata i spożywanie niedogotowanego czy surowego mięsa ryb to również większe ryzyko zakażenia anisakiozą, chorobą wywoływaną przez nicienie Anisakis marina. W surowych ostrygach mogą natomiast bytować pierwotniaki rodzaju Bonamia. Podobnie jak nicienie objawiają się przez dolegliwości typowe dla nieżytu żołądka czy jelit. Z kolei plażowanie, zwłaszcza w egzotycznych miejscach, może zwiększać ryzyko ankylostomatozy, choroby wywoływanej przez nicienie Ancylostoma, a także innej choroby pasożytniczej – schistomatozy.

- Innym rodzajem przywr, które również mogą atakować w krajach tropikalnych, jest Schistosoma. Do zarażenia dochodzi głównie w krajach Ameryki Południowej, na Karaibach czy w Afryce nad Nilem. Schistosoma haematobium wnika przez skórę, więc ryzyko zarażenia pojawia się w momencie, gdy bosymi stopami będziemy chodzić po plaży czy brodzić po wodzie. Pasożyty dostają się do naczyń żylnych i tą drogą wędrują do różnych narządów, ale też do ośrodkowego układu nerwowego – dodaje prof. Matowicka-Karna.

Karolina Rozmus, dziennikarka Wirtualnej Polski

Masz newsa, zdjęcie lub filmik? Prześlij nam przez dziejesie.wp.pl