Grzybica brody - co to jest i jak się przed nią uchronić?

Grzybica strzygąca powierzchowna brody owłosionej u mężczyzn w naszej szerokości geograficznej spowodowana jest przez grzyby strzygące pochodzenia ludzkiego:

• Trichophyton violaceum,
• T. tonsurans.

Postać powierzchowna zakażenia grzybiczego brody spotykana jest zdecydowanie rzadziej od głębokiej. Morfologia zmian zbliżona jest do występującej na owłosionej skórze głowy powierzchownej grzybicy strzygącej.

Ogniska nierówno ułamanych włosów wyglądają jak wystrzyżone, skąd wywodzi się nazwa „grzybic strzygących”. Ułamane nierówno włosy, kilka milimetrów ponad lub w poziomie skóry, pozostawiają w mieszkach włosowych kropkowate pieńki, ciemne u brunetów.

W skórze mogą występować nikłe objawy ogniskowe otrębiastego łuszczenia, które nie ustępują bez leczenia przeciwgrzybiczego. Przy większym odczynie zapalnym zaznacza się czerwone obwałowanie ognisk w kształcie pierścieni o obwodzie nie zawsze zamkniętym, niekiedy pokrytych drobnymi pęcherzykami (herpes circinatus trichophyticus).

Rozpoznania grzybicy brody powierzchownej dokonuje się na podstawie:

• stwierdzenia obecności ognisk nierówno wystrzyżonych włosów,
• uporczywych zmian złuszczających lub obrączkowatych, nieznacznie zapalnych,
• dodatniego wyniku mikroskopowego,
• dodatniego wyniku posiewu.

Różnicowanie dotyczy głównie zmian bakteryjnych, które mogą towarzyszyć grzybicy. Leczenie jest analogiczne do leczenia grzybicy powierzchownej głowy.

Podstawę stanowi doustne przyjmowanie gryzeofulwiny przez kilka tygodni – o terminie zakończenia leczenia decydują badania kontrolne włosów. Dodatkowo stosowane bywa również miejscowe leczenie złuszczające i przeciwgrzybicze.

Grzybicę głęboką brody owłosionej u mężczyzn powodują grzyby zoofilne, najczęściej Trichophyton Verruccosum oraz T. Mentagrophytes w dwóch odmianach:

• ziarnistej (granulosum,
• mączystej (gypseum).

Grzyby rozmieszczone są prawie zawsze zewnątrzwłosowo: otaczają one włos na kształt mankietu, tworząc mozaikę okrągłych, nieregularnie ułożonych zarodników.

Niezmiernie rzadko występują w trzonie włosa w postaci strzępek o czworobocznych segmentach. T. Verrucosum powoduje grzybicę u bydła, zaś T. Mentagrophytes spotykany jest dość często u psów, rzadziej u zwierząt gospodarskich i dość powszechnie wśród gryzoni domowych i zwierząt dziko żyjących.

Zakażenia wśród ludzi spotykane są najczęściej w środowisku wiejskim podczas kontaktu ze zwierzętami.

Zmiany umiejscowione są najczęściej na brodzie, policzkach i pod żuchwą, rzadziej na wardze górnej. Wyjątkowo rzadko mogą pojawić się na karku lub kończynach górnych.

Stanom tym towarzyszy obrzęk odpowiednich węzłów chłonnych i niekiedy gorączka. Dzięki wytworzeniu się przeciwciał może nastąpić samowyleczenie po kilku miesiącach trwania choroby.

Proces chorobowy, przebiega zwykle dość gwałtownie, prowadzi do zropienia większości mieszków włosów w obrębie guzów zapalnych, nie zawsze ostro ograniczonych, które dochodzą do wielkości śliwki i zawierają treść ropną.

Włosy w obszarze ognisk wydostają się częściowo z treścią ropną. Pozostałe są lekko osadzone i dają się wyjąć bez bólu. Nie są ułamane, a nieliczne z nich wykazują obecność elementów grzybów. Wyboru włosów do posiewu zaleca się dokonywać pod mikroskopem w roztworze ksylenu, który dobrze prześwietla preparat i nie niszczy grzybów.

Rozpoznania grzybicy brody głębokiej dokonuje się na podstawie:

• obrazu klinicznego,
• znalezienia fragmentów grzybów we włosie, co niekiedy bywa trudne,
• wyników posiewu włosów, możliwie zawierających elementy grzybów, wykrytych pod mikroskopem.

Grzybicę głęboką brody nazywano dawniej figówką grzybiczą w odróżnieniu od figówki bakteryjnej gronkowcowej, występujące częściej na wardze górnej.

Grzybicę brody głęboką należy różnicować z:

• figówką gronkowcową, która częściej umiejscowiona jest na wardze górnej, przebieg jej jest mniej ostry i nie tak głęboki, posiewy mikologiczne z włosów i odczyn trichofitynowy są ujemne,
• bromoderma vel jododerma tuberosum – występuje podobieństwo kliniczne. Wywiad potwierdzający przyjmowanie związków bromu lub jodu wskazuje na diagnozę.

W okresie ostrym zaleca się podawanie sulfonamidów w celu zwalczenia towarzyszącego zakażenia bakteryjnego. Równocześnie na początku choroby stosuje się leki przeciwzapalne i odkażające.

Leczenie miejscowe przeciwgrzybicze włącza się dopiero w późniejszym okresie. Jeśli postępowanie jest właściwe od początku terapii, zaniki bliznowate są niewielkie i włosy odrastają prawidłowo. Czasami dochodzi do samowyleczenia poprzez wypadanie włosów zainfekowanych.

Istnieje kilka domowych sposobów na grzybicę, których zastosowanie okazało się skuteczne w zwalczaniu grzybicy brody. Są to:

• przemywanie twarzy ziołami, na przykład wywarem z kory dębowej. Wywar taki można przygotować poprzez wsypanie 3 łyżek stołowych kory dębowej do 1 litra wrzątku, gotowanie przez 30 minut, a następnie przecedzenie,
• stosowanie olejku z drzewa herbacianego, który ma silne działanie grzybobójcze. Można go stosować w formie kompresów lub płynu do przemywania. Należy jednak pamiętać, by olejek z drzewa herbacianego nie dostał się do oczu.

Grzybica brody to choroba, którą można skutecznie leczyć. Nie czekaj z wizytą u lekarza i rozpocznij leczenie.

Źródła

1. Elewski B. Grzybicze zakażenia skóry, Alfa Medica Press, Bielsko-Biała 2000, ISBN 83-86019-86-1
2. Szepietowski J. Leczenie chorób skóry i chorób przenoszonych drogą płciową, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2002, ISBN 83-200-2625-3
3. Szepietowski J. Grzybice skóry i paznokci, Medycyna Praktyczna, Kraków 2001, ISBN 83-88092-48-0
4. Baran E. Mikologia - co nowego?, Cornetis, Wrocław 2008, ISBN 978-83-61415-00-8