Ból piersi (mastalgia) - przyczyny, rodzaje, profilatyka

Według danych epidemiologicznych, około 80 proc. kobiet cierpi z powodów bólów piersi o różnym stopniu nasilenia. Diagnostyka uzależniona jest od wieku i stanu, w jakim znajduje się pacjentka. Kobiety karmiące piersią mogą mieć bolesne obrzmienie piersi (obu, jednej lub jej części) z powodu nawału pokarmu, stanu zapalnego piersi lub ropniaka sutka.

Pacjentki w wieku rozrodczym narażone są na wahania hormonalne w trakcie cyklu miesiączkowego. Natomiast panie w wieku okołomenopauzalnym i pomenopauzalnym muszą liczyć się zarówno z bólem związanym ze spadkami poziomu hormonów, jak i większym narażeniem na zmiany nowotworowe.

Przeważnie okazuje się, że przyczyną bólu piersi są przypadłości lekkie, choć dokuczliwe. Są one objawami zespołu bolesnego miesiączkowania lub napięcia przedmiesiączkowego. Jeśli regularnie (co miesiąc) bóle piersi trwają przez kilka dni, to znaczy, że gruczoły reagują w ten sposób na wahania poziomu hormonów płciowych.

Kobiety przed 30. rokiem życia cierpią nieraz na ból piersi, związany ze zbyt duża ilością tkanki gruczołowej w tym narządzie. W większości opisanych przypadków wystarczy podać leki uspokajające i przeciwbólowe. Dolegliwości z założenia fizjologiczne mogą przybrać takie rozmiary, że utrudniają kobiecie codzienne funkcjonowanie.

Terapia zazwyczaj polega na zażywaniu leków osłabiających czynność jajników, co ma doprowadzić do obniżenia poziomu estrogenów lub hormonów z grupy progesteronu. Leki mogą być podawane doustnie albo stosowane bezpośrednio na skórę piersi w postaci żelu lub roztworu. Preparaty miejscowe wnikając przez skórę, osiągają dwudziestokrotnie wyższe stężenie w tkankach piersi niż we krwi, dzięki czemu ich działanie uboczne jest znikome. Natomiast w trakcie kuracji lekami doustnymi może nastąpić rozregulowanie cyklu miesięcznego, a czasami także objawy uboczne wpisane w ryzyko każdej terapii hormonalnej.

Cykliczny ból piersi

Fizjologicznie piersi stają się bardziej bolesne w drugiej połowie cyklu. Zmienia się ich struktura - są napięte, guzkowate i twarde, a same brodawki obrzmiałe. Ból piersi wzrasta przy wykonywaniu szybkich i gwałtownych ruchów. Te dolegliwości spowodowane są gromadzeniem się większej ilości wody w tkance gruczołowej i znikają wraz z pojawieniem się krwawienia. Za zjawisko to naukowcy winią kobiecy hormon zwany progesteronem, który powoduje bóle piersi związane z cyklem miesiączkowym, a także bóle piersi występujące w ciąży.

Ból piersi w ciąży

Ból piersi w ciąży, czasem może być bardzo dotkliwy. Przyczyną bólów piersi w okresie karmienia bardzo często bywa właśnie niedobór oksytocyny - neurohormonu, który odgrywa ważną rolę zarówno w czasie stosunku płciowego, jak i porodu oraz karmienia. Oksytocyna powoduje bowiem przesuwanie się mleka przez kanaliki do ujęcia gruczołu. Jeśli dojdzie do zatkania kanalików mlecznych, rozwija się stan zapalny - pierś jest obrzmiała, zaczerwieniona, a kobieta odczuwa silny ból. W tej sytuacji należy szybko skontaktować się z lekarzem i rozpocząć leczenie.

Ból piersi po menopauzie

W okresie menopauzy w związku ze zmianami hormonalnymi powodującymi naturalne starzenie się piersi i stopniowy zanik tkanki gruczołowej najczęściej występuje ból gruczołów piersiowych. Bóle piersi po menopauzie mogą być spowodowane spadkiem poziomu hormonów płciowych, a w konsekwencji pogłębiającym się zanikiem tkanki gruczołowej piersi. Stąd większa skłonność w tym wieku do bolesności, a także zmian nowotworowych.

Po 50 roku życia wzrasta także ryzyko pojawienia się guzów nowotworowych w całym organizmie (w tym również w piersiach), które czasami mogą powodować dolegliwości bólowe. Przyczyną bólu piersi mogą być różnego rodzaju guzki (włókniaki, torbiele, guzy lite) położone w pobliżu nerwów i powodujące ich ucisk. Jednakże rak piersi, zwłaszcza w początkowym stadium, rzadko jest przyczyną dolegliwości bólowych.

Zmiany łagodne

Przyczyną bólu piersi bywa też torbiel, która jest często spotykaną zmianą łagodną, nawet o kobiet w bardzo młodym wieku. Można ją porównać do torebki wypełnionej płynem. Jeśli torbiel uciska na sąsiadujące z nią nerwy, kobieta może odczuwać ból. Jedynym sposobem na pozbycie się torbieli jest odessanie z niej płynu. Wykonuje to lekarz w znieczuleniu miejscowym.

Również włókniaki powodują bóle piersi, bo uciskają - podobnie jak torbiele - tkankę nerwową. Ich wielkość waha się od jednego do kilku centymetrów i zazwyczaj występują grupowo. Włókniaki są zupełnie niegroźne, wymagają jednak wycięcia przez chirurga. Wycinek powinien być poddaniu badaniu histopatologicznemu w mikroskopie.


Ból piersi a ucisk

Ból piersi może być spowodowany źle dobranym biustonoszem lub naciskiem pasów bezpieczeństwa w aucie. Jeśli źródłem kłopotów jest biustonosz, warto udać się do brafiterki lub zmierzyć poprawnie obwód biustu i kupić nowy stanik.

Ból piersi a zmiany nowotworowe

Ból piersi może wystąpić podczas choroby nowotworowej. Jednak pierwszym objawom raka piersi nie towarzyszy ból. Bolesność piersi można odczuć dopiero, gdy guz osiągnie około 2 cm. Może on znajdować się w obrębie całej piersi, dołu pachwowego lub sutka. Po wyczuciu zmian niezbędna jest wizyta lekarska.

Bóle mogą mieć charakter cykliczny lub niecykliczny. Bóle cykliczne występują najczęściej kilka dni przed miesiączką i ustępują z chwilą jej pojawienia się. Dobrze reagują na leczenie, jeśli po konsultacji lekarskiej uzna się, iż jest ono potrzebne. Znacznie trudniej leczyć bóle mające charakter niecykliczny.

Bóle piersi niezwiązane z cyklem miesiączkowym mogą być spowodowane przez zbyt obcisły stanik, noszenie ciężkiej torby na ramieniu, a także przez znaczny wysiłek fizyczny (np. na siłowni lub urazy mechaniczne (uderzenia). Ból piersi może być także uogólniony i dotyczyć obu lub jednej piersi, a także spotyka się miejscowy ból piersi – fragmentu jednej piersi albo bolesny guzek.

Ból piersi może mieć wiele przyczyn, dlatego zawsze warto udać się do lekarza. Do wizyty lekarskiej powinny nas dodatkowo skłonić objawy takie jak:

• gorączka;
• powiększone węzły chłonne;
• wyciek wydzieliny z brodawek;
• wyczuwalny guzek w piersi;
• nadmiernie ciepłe piersi;
• zaczerwienienie i obrzęk piersi;
• wciągnięcie się sutka;
• zmiany skórne na piersiach.

Jeśli bóle piersi są nagłe i niepokojące, konieczna jest wizyta u ginekologa. Leczenie bólu będzie uzależnione od tego, czy ból jest niecykliczny, czy też cykliczny. Pod uwagę bierze się historięchoroby i wiek. Przy leczeniu cyklicznym zaleca się:

• antykoncepcję hormonalną;
• zmianę diety;
• zwiększenie spożycia witaminy E;
• ograniczenie sodu w diecie;
• ograniczenie kofeiny;
• stosowanie blokerów estrogenu;
• noszenie biustonoszy podtrzymujących biust.

Leczenie kobiet z mastalgią zależy również od stopnia nasilenia dolegliwości. Zaleca się:

• dietę bezsolną,
• ograniczenie mocnej herbaty,
• ograniczenie spożywania czekolady.

Podaje się także środki moczopędne i przeciwbólowe, w uzasadnionych wypadkach stosuje się leczenie hormonalne.

Leczenie bólów piersi w cyklu miesiączkowym

Ostatnio bardzo popularna staje się terapia za pomocą tzw. analogów - substancji chemicznych podobnych do naturalnych hormonów. Hamując pracę jajników, wywołują one pseudoklimakterium (pseudomenopauzę). Bóle piersi ustępują, ale koszt sukcesu jest wysoki: uderzenia gorąca, zlewne poty i złe samopoczucie. Są to takie objawy jak w prawdziwej menopauzie. Jako leczenie wspomagające można zastosować leki moczopędne oraz witaminy: A, E i z grupy B. Wciąż poszukuje się nowych leków, które będą powodowały jak najmniej skutków ubocznych.

Samobadanie pozwoli na obserwację zmian zachodzących w gruczołach piersiowych w czasie cyklu miesiączkowego. Umożliwi to poznanie własnego organizmu na tyle, iż łatwo będzie można rozpoznać wszelkiego rodzaju niepokojące objawy, mogące mieć bardzo istotne znaczenie diagnostyczne. Kobieta, która zna swoje piersi od wielu lat, jest w stanie powiedzieć lekarzowi czy dany guzek wyczuwa "od zawsze", czy też jest to świeżo znaleziona zmiana, wymagająca dokładniejszej diagnostyki.

Mimo że w większości przypadków przyczyna bólu piersi nie jest groźna, trzeba o nim poinformować ginekologa. Każda zmiana w piersi, z lub bez dolegliwości bólowych, powinna być zweryfikowana przez lekarza posiadającego doświadczenie w diagnostyce i leczeniu guzów piersi. Ustali on przyczynę bólu a w razie potrzeby skieruje na odpowiednie badania diagnostyczne i wprowadzi odpowiednie leczenie. Najczęściej wykonywanymi badaniami są badania poziomu hormonów, mammografia, USG i biopsja (w przypadku zdiagnozowania guza piersi).

Źródła

1. Jassem J., Krzakowski M., Rak piersi. Praktyczny przewodnik dla lekarzy., Via Medica, Gdańsk 2009, ISBN 978-83-7555-161-7
2. Czekanowski R. Choroby gruczołu sutkowego - menopauza - hormonalna terapia zastępcza, Borgis, Warszawa 2003, ISBN 83-85284-37-0
3. Kokot F. Diagnostyka różnicowa objawów chorobowych, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007, ISBN 978-83-200-3295-6
4. Steciwko A. (red.), Diagnostyka różnicowa najczęstszych dolegliwości, Urban & Partner, Wrocław 2009, ISBN 978-83-7609-062-7