Meningokoki - charakterystyka, zakażenie, szczepienie

Meningokoki to inna nazwa dla bakterii Neisseria meningitidi. Wywołują one groźne schorzenie, jakim jest inwazyjna choroba meningokokowa (IChM), czyli występujące łącznie zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i sepsa.

Spotyka się różne odmiany meningokoków (czyli serogrupy). W Polsce dominują meningokoki z serogrup B i C. Najbardziej niebezpieczne są bakterie z serogrupy C, ponieważ często wywołują śmiertelną sepsę.

Wielu ludzi jest nosicielami tych bakterii, które żyją w wydzielinie jamy nosowej i gardłowej. Zwykle nie wiemy o tym, że przenosimy groźne bakterie. Do zakażenia dochodzi na skutek kontaktu z osobą, która jest już chora lub jest nieświadomym nosicielem, u którego nie ma żadnych objawów zakażenia meningokokami.

Meningokoki przenoszą się drogą kropelkową, a także przez kontakt bezpośredni (np. pocałunek) lub pośredni (np. używanie tych samych naczyń). Najwięcej zachorowań notuje się od jesieni do wiosny – w tym okresie często jesteśmy przeziębieni i poprzez kichanie lub kaszel przekazujemy sobie wzajemnie te bakterie.

Każdy z nas może się zarazić meningokokami, jednak nie dla każdego bakterie są niebezpieczne. W grupie największego ryzyka zakażeniem meningokokami znajdują się dzieci wieku od 2 miesięcy do 5 lat, a także młodzież w wieku 11–24 lat.

Meningokoki są niebezpieczne dla małych dzieci, u których system odpornościowy nie jest jeszcze w pełni ukształtowany. Z kolei nastolatki często chorują, ponieważ w ich organizmach w tym okresie dochodzi do wielu zmian związanych z procesem dojrzewania. Ryzyko jest wysokie również ze względu na to, że młodzi ludzie spędzają dużo czasu w warunkach idealnych do rozprzestrzeniania się meningokoków (zamknięte pomieszczenia, takie jak dyskoteki czy akademiki).

W tym wieku zaczynają się również nasilone bliskie kontakty pomiędzy nastolatkami, które również zwiększają ryzyko zakażenia. Do choroby dochodzi wtedy, gdy meningokokom uda się przedostać z błony śluzowej do krwi. Występuje wtedy zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych lub sepsa meningokokowa. Sepsa rozwija się bardzo szybko i stanowi zagrożenie dla życia. Zapalenie opon rozwija się wolniej i w porównaniu z sepsą ma łagodniejszy przebieg.

Inwazyjna choroba meningokokowa to ciężkie zakażenie, które przebiega zwykle jako zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych lub sepsa, ale również jako połączenie tych dwóch chorób. Okres wylęgania tej choroby to od 2 do 7 dni.

Meningokoki wywołują chorobę u 1 na 100 tys. osób. Problem jednak w tym, że pierwsze objawy często przypominają grypęlub przeziębienie, a skuteczna walka z inwazyjną chorobą meningokokową jest możliwa, jeśli szybko dojdzie do prawidłowej diagnozy. W wielu przypadkach objawy pojawiają się nagle i bardzo gwałtownie dochodzi do pogorszenia stanu zdrowia.

U małych dzieci najczęstsze objawy to: gorączka, wymioty, brak apetytu, nadmierna senność, niepokój i rozdrażnienie. Dzieci powyżej 1. roku życia czasami skarżą się też na ból nóg. Z kolei u nastolatków symptomy choroby meningokokowej to: ból głowy, wymioty, brak apetytu, gorączka, ból gardła, wzmożone pragnienie.

Poza tym u chorych często występują wybroczyny na skórze – wykwity skórne w postaci małych, czerwonych lub fioletowych plamek. W przypadku IChM objawy szybko się nasilają, pacjenci skarżą się na sztywność karku, osłabienie, zaburzenia świadomości, a czasem dochodzi nawet do utraty przytomności. W ciągu kilku godzin od pojawienia się pierwszych niepokojących objawów może dojść do stanu zagrożenia życia.

• Szczepienie na meningokoki
• Objawy zapalenia opon mózgowych – przyczyny, leczenie
• Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych - przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie

IChM leczy się w szpitalu, poprzez podanie antybiotyków. Im wcześniej dojdzie do rozpoznania zakażenia meningokokami, tym skuteczniejsza jest terapia.

Skuteczną metodą ochrony przed IChM jest szczepienie na meningokoki. Poza tym osoby, które miały kontakt z chorymi powinny profilaktycznie przyjąć antybiotyki. W 2015 roku w wykazie szczepień zalecanych znalazła się szczepionka na meningokoki z grupy A, B, C, W-135 i Y.

Ze szczepień ochronnych powinny skorzystać zwłaszcza osoby będące w grupie zwiększonego ryzyka zakażeniem meningokokami, czyli dzieci do 5 lat, młodzież w wieku 11–24 lat, osoby z zaburzeniami odporności.

Poza szczepieniami, można również korzystać z innych metod profilaktycznych. Najważniejsze jest przestrzeganie zasad higieny, dbanie o odporność organizmu oraz unikanie dużych skupisk ludzkich, w których łatwo o przeniesienie niebezpiecznych bakterii.