Mogą zaszkodzić zdrowiu. "Jedne z najczęściej stosowanych leków"

NLPZ, czyli niesteroidowe leki przeciwzapalne, to grupa leków stosowanych w celu łagodzenia bólu, zmniejszania stanu zapalnego oraz obniżania gorączki. To jedne z najczęściej kupowanych leków w Polsce. Znajdziemy je nie tylko w aptekach, ale także w sklepach spożywczych czy na stacjach paliw. Warto również podkreślić, że NLPZ-y to nie tylko tabletki czy kapsułki, ale także żele i plastry przeciwbólowe czy saszetki do rozpuszczenia i picia.

- Niesteroidowe leki przeciwzapalne to jedne z najczęściej stosowanych leków przez Polaków, a zwłaszcza pacjentów lekarzy rodzinnych. Można je kupić także bez recepty i z tego powodu tak łatwo po nie sięgać. Jako lekarze mamy ograniczoną kontrolę nad stosowaniem tych leków przez pacjentów, a konsekwencje ich nadużywania mogą być bardzo poważne - podkreśla w rozmowie z WP abcZdrowie dr hab. n. med. Jacek Jóźwiak, prof. Uniwersytetu Opolskiego i specjalista medycyny rodzinnej.

- Trzeba powiedzieć to jasno. Polacy łykają leki NLPZ jak cukierki, często bez umiaru. To dla nich magiczne preparaty, które mają rozwiązać wiele problemów. Działają poprzez hamowanie enzymów odpowiedzialnych za produkcję prostaglandyn, które biorą udział w procesach zapalnych. Można je kupić w aptekach stacjonarnych oraz z wysyłką. Niektóre dostępne są również w obrocie pozaaptecznym - wyjaśnia w rozmowie z WP abcZdrowie Angelika Talar-Śpionek, farmaceutka serwisu GdziePoLek.

I to właśnie ta łatwa dostępność sprawia, że tak chętnie są wybierane przez Polaków. W ciągu 20 lat (między 2001 a 2021 rokiem) sprzedaż leków NLPZ w Polsce wzrosła ponad trzykrotnie. Szacuje się, że rocznie w aptekach sprzedaje się ponad 57 mln opakowań tych leków. Jednak można je kupić nie tylko tam, a sprzedaży z innych miejsc nie uwzględniono w zestawieniu rocznej sprzedaży. Więc realnie ten wzrost może być jeszcze większy. Najbardziej popularne są leki z ibuprofenem.

- Jak pokazują nasze statystyki, szacowany obrót miesięczny preparatami z ibuprofenem to ok. 7-8 tys. zł per apteka, a to zaledwie jeden z NLPZ-ów dostępnych bez recepty. Leki te są stale bardzo dobrze dostępne (w ponad 90 proc. aptek), a ich sprzedaż wzrasta w okresie jesienno-zimowym. Jednak zawsze przed ich zastosowaniem należy zapoznać się z ulotką lub porozmawiać z farmaceutą o ryzyku ewentualnych interakcji z lekami, które przyjmujemy. Leki te mogą wywoływać także wiele skutków ubocznych - tłumaczy Talar-Śpionek.

Niestety, pacjenci często o tym zapominają. Farmaceutka serwisu GdziePoLek przyznaje, że niemal codziennie spotyka się z pacjentami, którzy nierozważnie stosują tego typu preparaty. A konsekwencje mogą być tragiczne.

- Jeden z moich pacjentów, nie wiedząc o ryzyku, połączył ibuprofen z przyjmowanym na stałe acenokumarolem, aby złagodzić ból pleców. Gdy po kilku dniach pojawiły się u niego siniaki i krwawienie z dziąseł, zgłosił się do apteki po poradę. Jako farmaceutka wyjaśniłam mu, że acenokumarol to lek przeciwzakrzepowy rozrzedzający krew, a w połączeniu z ibuprofenem znacząco zwiększa ryzyko krwawień, dlatego skierowałam go na pilną konsultację lekarską - opowiada Angelika Talar-Śpionek.

- Pamiętam również pacjentkę, która od lat zmaga się z wrzodami żołądka. Wzięła deksketoprofen, bo bardzo bolało ją kolano i chciała szybko "coś na ból". Po kilku tabletkach zaczęło ją mocno piec w nadbrzuszu i zrobiło jej się niedobrze, więc przyszła do apteki zapytać, czy to normalne. Wytłumaczyłam jej, że przy wrzodach taki lek może tylko pogorszyć sprawę. I pomogłam dobrać bezpieczniejszą opcję (paracetamol) oraz zasugerowałam kontakt z lekarzem, a do czasu wizyty lek osłonowy z grupy IPP. I takich przypadków naprawdę jest mnóstwo - dodaje ekspertka.

Dlatego należy mieć świadomość, że niesteroidowe leki przeciwzapalne (NPLZ) mogą wywołać wiele skutków ubocznych. Do najważniejszych zaliczamy:

• podrażnienie żołądka,

• zgagę,

• ryzyko owrzodzeń przewodu pokarmowego,

• pogorszenie pracy nerek, zwłaszcza przy długotrwałym stosowaniu,

• wzrost ryzyka krwawień, szczególnie gdy lek łączy się z innymi preparatami wpływającymi na krzepliwość.

- Konsekwencją stosowania leków NLPZ mogą być rozmaite choroby, głównie przewodu pokarmowego. W zależności od formuły takiego leku uwalnianie substancji czynnej może następować już w początkowych częściach układu pokarmowego. W związku z tym dochodzi do podrażnienia błony śluzowej czy przewlekłych stanów zapalnych. Konsekwencją długiego stosowania tych leków mogą być także choroby wątroby - wylicza prof. Jóźwiak.

Jednak to nie wszystko. Nadużywanie leków NLPZ powoduje bóle głowy i brzucha. Środki te mogą także trzykrotnie zwiększać ryzyko udaru mózgu i sprzyjać zawałom serca.

Naukowcy z Filadelfii wskazali, że zażywanie substancji czynnej, jaką jest nimesulid, zwiększa ryzyko zawału o 69 proc., ibuprofenu o 41 proc., diklofenaku o 35 proc., a naproksenu - 19 proc. Badacze przyznali także, że odstawienie leków nie zmniejsza tego ryzyka od razu. Jeszcze przez miesiąc ryzyko to jest wyższe średnio o 20 proc.

Natomiast duńscy naukowcy sprawdzili, czy leki NLPZ zwiększają ryzyko udaru. Z ich badań wynikało, że przyjmowanie ibuprofenu zwiększało to ryzyko o 28 proc., naproksenu o 35 proc., a diklofenaku aż o 86 proc.

Ponadto badacze przyznali, że ibuprofen przyjmowany w dawce większej niż 200 mg dziennie zwiększa ryzyko udaru aż o 90 proc.

- Leki te mogą podwyższać ciśnienie tętnicze. Wielu pacjentów ma nadciśnienie i o tym nie wie, wielu je leczy skutecznie lub nie. Niezależnie od tego stosowanie leków NLPZ w dużych ilościach może skutkować wzrostem ciśnienia i zwiększać ryzyko wystąpienia zawału lub udaru - tłumaczy prof. Jóźwiak.

- Najlepiej przyjmować je w najmniejszej skutecznej dawce i przez możliwie najkrótszy czas. Warto zażywać je po posiłku, aby zmniejszyć podrażnienie żołądka, a przy przewlekłych chorobach lub innych lekach skonsultować się z farmaceutą lub lekarzem. Należy też unikać łączenia kilku NLPZ jednocześnie oraz uważać na interakcje, np. z lekami rozrzedzającymi krew czy antydepresantami - podsumowuje Talar-Śpionek.

Anna Klimczyk, dziennikarka Wirtualnej Polski