Nerw strzałkowy – budowa, rola, porażenie

Nerw strzałkowy (łac. nervus ischiadicus) jest jedną z dwóch gałęzi końcowych nerwu kulszowego. Składa się z włókien pochodzących z nerwów rdzeniowych L4, L5, S1 i S2.

Nerw kulszowy (łac. nervus ischiadicus) to nerw mieszany, który jest końcową gałęzią splotu krzyżowego. Zaopatruje ruchowo tylną grupę mięśni uda oraz ruchowo i czuciowo całe podudzie i stopę. To grube pasmo odchodzące od wszystkich nerwów, które tworzą splot krzyżowy.

Nervus ischiadicus zwykle rozpoczyna się w dole podkolanowym, po czym:

• biegnie po przyśrodkowym brzegu mięśnia dwugłowego uda,
• owija się dookoła szyjki strzałki,
• lokuje się pomiędzy przyczepami mięśnia strzałkowego długiego,
• kończy się rozgałęzieniem na nerw strzałkowy głęboki i nerw strzałkowy powierzchowny.

Nerw strzałkowy stymuluje grupę boczną podudzia oraz grupę przednią mięśni podudzia i grzbietu stopy, odpowiada za unerwienie ruchowe. Jego rolą jest również prawidłowe unerwienie czuciowe powierzchni grzbietowej stopy, powierzchni bocznej podudzia oraz powierzchni grzbietowej palców.

Od nerwu strzałkowego odbiega:

• nerw skórny boczny łydki,
• nerw strzałkowy powierzchowny,
• nerw strzałkowy głęboki,
• gałęzie stawowe.

Nerw strzałkowy, otaczający szyjkę kości strzałkowej, to jeden z nerwów obwodowych najczęściej ulegających uszkodzeniom. Ma to związek z jego lokalizacją i ułożeniem. Jedną z patologii jest porażenie nerwu strzałkowego. Jakie są jego przyczyny i objawy?

Za porażenie nerwu strzałkowego może odpowiadać:

• uraz nerwu wskutek przecięcia, zbyt dużego rozciągnięcia, zmiażdżenia czy ucisku na nerw strzałkowy,
• uraz kończyny: zwichnięcie kolana oraz inny uraz w jego obrębie, złamanie kości strzałkowej bądź piszczelowej, uraz nerwów,
• naciągnięcie nerwu wskutek długotrwałego przebywania w pozycji siadu skrzyżnego, klęczenia czy kucania,
• zbyt szybka zmiana pozycji, na przykład podnoszenia się z klęku,
• nieprawidłowe ułożenie ciała,
• neuropatia, na przykład neuropatia nerwu strzałkowego,
• zakażenia,
• guzy,
• choroby,
• substancje toksyczne.

Objawy porażenia nerwu strzałkowego

Porażenie nerwu strzałkowego wywołuje różne objawy. Zwykle uszkodzenie go zwiastuje:

• zaburzenie czucia powierzchni grzbietowej stopy i palców,
• porażenie mięśni prostowników i brak możliwości zginania grzbietowego stopy i palców,
• porażenie mięśni strzałkowych i opadnięcie brzegu bocznego stopy.

Gdy dojdzie do porażenia nerwu strzałkowego, trudność sprawia zarówno zgięcie stopy w obrębie jej grzbietu, jak i zginanie palców stóp czy nawracanie stopy. Ponadto obserwuje się symptom opadającej stopy (ta wygląda jakby opadała), końsko-szpotawe ustawienie stopy oraz tak zwany chód ptasi lub koguci (pacjent zgina nogę w kolanie, unosi ją wysoko, a potem odstawia stopę na palce, potem na boczną część stopy, a na końcu na piętę).

Charakterystyczne dla porażenia nerwu strzałkowego jest mniejsze lub ograniczone czucie skóry na zewnętrznej stronie podudzia oraz zmiany skórne, w tym owrzodzenia.

Leczenie porażenia nerwu strzałkowego

Leczenie porażenia nerwu strzałkowego poprzedza badanie elektromiograficzne. Dzięki obecności specjalnych elektrod oraz stymulowaniu ciała prądem elektrycznym o niskim natężeniu można sprawdzić przewodzenie nerwu oraz określić lokalizację, rodzaj oraz stopień zaawansowania porażenia.

Jeśli chodzi o leczenie nerwu strzałkowego, wdraża się fizjoterapię, która obejmuje elektrostymulację, ultradźwięki, ciepłolecznictwo, masaże czy laseroterapię. Sprawdzają się także ćwiczenia na porażony nerw strzałkowy. Pomocne są zwłaszcza formy izometryczne, bierne, czynno-bierne, wspomagane oraz oporowe.

Celem terapii jest przyspieszenie regeneracji nerwu, przywrócenie prawidłowego zakresu ruchu w stopie, ale i przeciwdziałanie powikłaniom, to jest zanikom oraz przykurczom mięśniowym. Aby utrzymać stopę oraz staw w położeniu fizjologicznym, zaleca się stosowanie ortezy (buta ortopedycznego lub szyny). Zdarza się, że konieczna jest operacja, która polega na zszyciu końców porażonego nerwu.

Ile trwa regeneracja nerwu strzałkowego? Zarówno tempo powrotu do sprawności, jak i rokowania zależą od stopnia uszkodzenia nerwu, rodzaju oraz powagi uszkodzenia, jak i wieku oraz kondycji pacjenta.