Neurony lustrzane - charakterystyka, właściwości, działanie

Neurony lustrzane to grupa komórek nerwowych, obecnych w organizmach ludzi i niektórych małp. Zmieniają one swoją aktywność w odpowiedzi na określony bodziec nerwowy - może to być wykonanie ruchu, zmiana mimiki twarzy, etc. Neurony lustrzane odpowiadają także na działanie bodźca, który widzimy u kogoś innego.

U ludzi neurony lustrzane odpowiadają głównie za rozpoznawanie cudzych emocji, odgadywanie intencji oraz naśladowanie zobaczonych czynności. Po raz pierwszy neurony lustrzane odkryto i nazwano pod koniec XX wieku na uniwersytecie w Parmie (Włochy), podczas badań przeprowadzonych na makakach. Okazało się, że niektóre obszary ich mózgu reagują w identyczny sposób na czynność, którą wykonują inne małpy lub człowiek (np. na sięganie po jedzenie czy robienie min).

Podczas badań wykryto także zależność między zaburzeniami pracy neuronów lustrzanych a ryzykiem wystąpienia chorób psychicznych takich, jak np. schizofrenia czy dyspraksja (trudności w wykonywaniu określonych ruchów), a także zaburzeń rozwoju (np. autyzmu).

Neurony lustrzane związane są przede wszystkim z funkcjonowaniem człowieka w społeczeństwie. Odpowiadają za empatię i naśladownictwo, a także pomagają dostosować się do określonej społeczności i kultury.

Dzięki nim człowiek jest w stanie odczytać intencję drugiego człowieka. Dzieje się tak dlatego, że neurony lustrzane pozwalają postawić się w sytuacji drugiej osoby i ustalić, jaka intencja i nacechowanie emocjonalne towarzyszyłoby danej wypowiedzi, gdybyśmy to my byli jej nadawcami. Wystarczy do tego prosta obserwacja i szybka analiza.

Neuronom lustrzanym przypisuje się także odczytywanie przyczyn podejmowania określonych decyzji przez drugą osobę - tutaj mechanizm jest dokładnie taki sam, poprzez obserwację neurony te pozwalają nam postawić się w sytuacji kogoś innego.

Można powiedzieć, że neurony lustrzane tworzą w naszym mózgu pewien rodzaj symulacji konkretnego zdarzenia. To pozwala w miarę precyzyjnie odwzorować intencje i emocje towarzyszące innym.

Neurony lustrzane w procesie rozwoju dzieci

Aktywność tych neuronów ma szczególne znaczenie w przypadku dzieci. To dzięki nim uczą się one świata w sposób bardzo intuicyjny. Maluchy, poprzez proces aktywizacji neuronów lustrzanych, potrafią powtarzać pojedyncze słowa i uczą się języka, naśladują mimikę i zachowania rodziców, a także odczytują intencję wypowiedzi - dzięki temu rozumieją, kiedy dorośli zwracają im uwagę lub je chwalą.

Neurony lustrzane a okazywanie i odbieranie emocji

Badania naukowe potwierdzają, że aktywność neuronów lustrzanych ma ogromny wpływ na ludzką empatię oraz odczuwanie emocji. Okazuje się, że ekspozycja na nieprzyjemny, negatywny czynnik uruchamia mechanizm lustrzany i sprawia, że możemy poczuć ból, mimo że sami nie jesteśmy na niego narażeni.

To dlatego podczas oglądania filmów odczuwamy obrzydzenie lub strach, kiedy wiemy, że osoba na ekranie też to odczuwa. Podobnie jest w przypadku współodczuwania bólu, kiedy rozmawiamy z kimś lub jesteśmy świadkiem jakiegoś nieprzyjemnego zdarzenia.

Dzięki neuronom lustrzanym wykazujemy duże zrozumienie wobec ludzkich emocji - bardzo często komunikat nie musi być wprost przekazywany, abyśmy wiedzieli, jakie uczucia towarzyszą innej osobie. To sprawia, że jesteśmy doskonałymi słuchaczami i potrafimy wczuć się w cudzą sytuację. Taka cecha jest bardzo pożądana u psychologów i terapeutów, a także u osób, które na co dzień pracują z dziećmi.

Im większa jest aktywność neuronów lustrzanych, tym większy będzie nasz poziom empatii. Jeśli część mózgu odpowiedzialna za współodczuwanie jest szczególnie aktywna, mówi się o tzw. wysokowrażliwości - takie osoby wręcz chłoną emocje z otoczenia i potrafią reagować na dane zdarzenie tak samo silnymi emocjami, jak osoba, która faktycznie go doświadcza.

Niektórzy naukowcy są zdania, że neurony lustrzane w rzeczywistości nie istnieją, a ich funkcje psychologiczne i społeczne są mitem. Uważają, że odczuwanie i współodczuwanie emocji, a także odczytywanie intencji jest wspólną pracą całego układu nerwowego, a przypisywanie tych wszystkich kwestii jednej grupie komórek to duże naukowe nadużycie.

Na łamach czasopism pojawiają się różne stanowiska naukowców na temat neuronów lustrzanych i trudno jednoznacznie stwierdzić, która strona sporu ma rację.

Istnieje teoria, która mówi, że zaburzenia w pracy neuronów lustrzanych może zwiększać ryzyko rozwoju autyzmu u dzieci. Nieprawidłowe ich funkcjonowanie może mieć ogromny wpływ na pojawianie się objawów zaburzeń rozwoju - szczególnie tych związanych ze współistnieniem w społeczeństwie, procesami poznawczymi oraz komunikacją werbalną i niewerbalną.

Badania nie są jednak ciągle potwierdzone, więc nie da się jednoznacznie stwierdzić wpływu aktywności neuronów lustrzanych na procesy rozwoju u dzieci. Nawet jeśli okazałoby się, że neurony lustrzane wpływają na pojawienie się autyzmu, z całą pewnością nie są one jego jedyną przyczyną. Autyzm to złożone zaburzenie, a na jego rozwój wpływ ma wiele czynników.