Osteofity – przyczyny, objawy i leczenie

Osteofity, określane również jako dzioby kostne, to patologiczne narośle kostne. Tworzą się na krawędziach stawów, wskutek miejscowej nadbudowy tkanki kostnej. Zmiany mogą przybrać postać kolców czy haczyków, a sama struktura narośli może być różna. Choroba, w której pojawiają się naroślą tego typu, nazywa się spondylozą. Narośla kostne występują najczęściej w obrębie kręgosłupa. Powstają zazwyczaj na przednich oraz bocznych krawędziach trzonów kręgów (osteofity na krawędziach trzonów kręgowych).

Przyczyny osteofitów mogą być różne. Niekiedy pojawiają się wskutek kostnienia okostnej, więzadeł lub innej tkanki, która znajduje się w pobliżu kości. Istnieje jednak wiele mechanizmów i warunków sprzyjających pojawianiu się tych formacji. Rozwój osteofitów najczęściej przebiega bezobjawowo, przy czym bardziej zauważalny jest na ruchomych częściach kręgosłupa.

We wczesnych stadiach rozwoju nie obserwuje się żadnych objawów. Nie dokucza ból czy ograniczona ruchomość. Dolegliwości pojawiają się, gdy z upływem czasu powiększone osteofity zaczynają naciskać na zakończenia nerwowe. Wówczas pojawia się ból, a nawet zespoły neurologiczne czy ograniczenia ruchu.

Ponieważ osteofity nadbudowują się tam, gdzie staw jest najbardziej obciążony, najczęściej obserwuje się je na kręgosłupie, na stawach rąk, na stawach kolanowych i biodrowych. Osteofity można jednak spotkać w okolicy wszystkich stawów. W zależności od miejsca wystąpienia oraz rozmiaru mogą wywoływać różne objawy.

Wyróżnia się kilka typów osteofitów. To:

• osteofity pourazowe,
• osteofity zwyrodnieniowo-dystroficzne,
• osteofity powstające wskutek procesów zapalnych,
• osteofity będące efektem nowotworów złośliwych,
• osteofity powstające w wyniku rozwoju zaburzeń endokrynologicznych.

Osteofity pourazowetworzą się wokół pęknięć i odłamków przy złamaniach i poważnych uszkodzeniach struktur kostnych, a także pęknięć okostnej. To właśnie bowiem okostna, która z czasem ulega kostnieniu, zamienia się w osteofit. Najbardziej typowymi lokalizacjami są stawy łokciowe i kolanowe. Osteofity mogą pojawiać się także po uszkodzeniu więzadeł w kolanie np. więzadła krzyżowego przedniego. Mogą powstawać także w wyniku masywnego skręcenia stawu skokowego.

Osteofity zwyrodnieniowo-dystroficzne mogą mieć charakter ogólny i lokalny. Ograniczają ruchomość stawów, ale nie dochodzi do degradacji kości. Osteofity najczęściej występują u osób starszych, co jest związane z naturalnym procesem starzenia się stawów. Wraz z wiekiem chrząstka stawowa ulega degeneracji, czyli zwyrodnieniu. Zmiany zwyrodnieniowe mogą powstawać zarówno na zewnątrz, jak i wewnątrz stawu.

Osteofity powstające wskutek procesów zapalnych pojawiają się, gdy w konsekwencji stanu zapalnego okostnej dochodzi do masowego skostnienia niektórych jej składników. Wyróżnia się także osteofity będące efektem nowotworów złośliwych. Zwykle są masywne, mają wygląd ostrogi lub daszka.

Osteofity pojawiają się również w wyniku rozwoju zaburzeń endokrynologicznych. Powstają na podstawie zmian w strukturze szkieletu.

Osteofity przez wiele lat mogą nie dawać dolegliwości bólowych. Są jednak widoczne na zdjęciu RTG. Podczas ostrego przebiegu choroby podaje się leki przeciwzapalne i przeciwbólowe, stosuje się również iniekcje dostawowe (sterydowe lub odżywiające staw stężonym kwasem hialuronowym).

Podstawą leczenia są masaże, a także niektóre metody fizjoterapeutyczne, mogące zatrzymać rozwój choroby. Niestety nie sprawdzają się w ciężkich postaciach choroby. W takiej sytuacji często przeprowadza się leczenie operacyjne. Najczęściej jest to artroskopia, w trakcie której lekarz oczyszcza staw i usuwa osteofity, tworząc tym samym w stawie więcej przestrzeni.

Ponieważ nawet interwencja chirurgiczna nie jest gwarancją odzyskania sprawności, najlepszą metodą walki z osteofitami jest profilaktyka. Co robić? O czym pamiętać? Kluczowa jest systematyczna aktywność ruchowa, najlepiej bez nadmiernego obciążania stawów. Warto zwrócić uwagę na rozciąganie, które zapewnia utrzymywanie pełnego zakresu ruchu stawów i mięśni. Bardzo ważne jest utrzymanie prawidłowej masy ciała. Pomaga również umiejętność prawidłowego odciążania stawów w różnych sytuacjach.