Plazmafereza - charakterystyka, przebieg, zastosowanie

Plazmafereza to metoda wymiany osocza. Stosowana jest w celach leczniczych i może być wykonana na wiele sposobów. Jednym z nich jest uprzednie pobranie osocza metodą wirową lub przy pomocy filtracji, a następnie oczyszczenie go z takich składniów, jak fibrynogen, albuminy czy cholesterol.

Następnie składniki krwi są z powrotem przetaczane do organizmu pacjenta, a samo osocze zwykle zastępowane jest płynem uzupełniającym. Jeśli zostanie zastosowana tzw. selektywna metoda oczyszczania osocza, wówczas może ono być przetoczone z powrotem pacjentowi.

Rodzaje plazmaferezy

Wyróżnia się zasadniczo dwa typy plazmaferezy - preparatywną oraz leczniczą. Plazmaferezę preparatywną stosuje się najczęściej u dawców krwi. Pobrane osocze służy wówczas do produkcji preparatów krwiopodobnych. Podczas plazmaferezy preparatywnej wykonuje się także badania na obecność chorób zakaźnych, takich jak zakażenie wirusem HIV.

Aby plazmafereza preparatywna była skuteczna i możliwa do wykonania, pacjent musi mieć sprawny układ żylny, ponieważ w takim przypadku krew pobrana z żyły łokciowej w jednej ręce jest niemal od razu przetaczana do drugiej. Bardzo ważne jest też to, że ta metoda nie obciąża w żaden sposób układu krwionośnego, ponieważ od dawcy pobierane jest jedynie osocze. Wszystkie inne składniki krwi przetaczane są z powrotem do jego organizmu. Dzięki temu nie jest konieczna hospitalizacja ani dodatkowe nawadnianie.

Jednorazowo podczas plazamferezy można pobrać do 650 ml osocza. W ciągu roku można przeprowadzić około 12 zabiegów, zachowując między nimi odległość czterech tygodni.

Plazmaferezę leczniczą wykonuje się, aby oczyścić krew ze szkodliwych czynników chorobotwóczych. Pozwala na wyeliminowanie toksyn, metabolitów oraz antygenów. Zwykle po pobraniu osocza zastępuje się je specjalnym płynem.

Wyróżnia się cztery sposoby pozyskiwania osocza i dwie metody jego oczyszczania. Najczęściej plazmaferezę wykonuje się metodą sedymentacyjno-wirową. Polega to na oddzieleniu osocza od pozostałych elementów morfotycznych krwi.

Metoda manualna jest bardzo podobna, z tą różnicą, że plazmafereza przeprowadzony jest przy pomocy pracy zautomatyzowanej. W tym przypadku istnieje jednak ryzyko, że dojdzie do uszkodzenia krwinek lub zakażenia tzw. masy hemocytarnej.

Kolejną metodą jest filtracja. Oddzielenie osocza od części morfotycznej odbywa się przy pomocy kilku filtrów o różnej grubości porów. Dzięki temu jest to proces dokładny, jednak wskutek filtracji może dojśc do reakcji anafilaktycznych.

Ostatnią z metod jest plazmaperfuzja, czyli metoda filtracji połączona z wykorzystaniem tzw. immunoadsorbentów.

Pozyskane osocze można oczyścić w sposób ciągły lub przerywany. Ten ostatni jest nieco mniej efektywny, ponieważ może zmieniać objętość krwi pacjenta.

Plazmafereza stosowana w medycynie służy leczeniu wielu schorzeń, szczególnie tych o podłożu immunologicznym. Dzięki temu można oczyścić krew ze szkodliwych czynników. Wskazaniem do przeprowadzenia plazmaferezy mogą być także takie schorzenia, jak:

• zakrzepowa plamica małopłytkowa
• miastenia
• zespół Guillaina-Barrego
• kłebuszkowe zapalenie nerek
• zapalenie naczyń krwionośnych
• niewydolność nerek

Plazmafereza nie zawsze jest skuteczną metodą leczenia. Wymiana osocza nie sprawdzi się w takich przypadkach jak AIDS, reumatoidalne zapalenie stawów ani w przypadku odrzucenia przeszczepu przez organizm.

Przed zabiegiem plazmaferezy należy zmierzyć pacjentowi ciśnienie oraz temperaturę. Do wykonaia zabiegu należy zawsze używać jałowych zestawó narzędzi. Pielęgniarka ma obowiązek obserwować cały proces i kontrolować jego przebieg. Ważne jest także, aby w osoczu nie stwierdzono przebarwień ani skrzepów.

Przed zabiegiem pacjent powinien zadbać o zjedzenie lekkiego posiłku, pełne wypróżnienie się oraz zrezygnował z palenia papierosów na minimum 12 godzin przed i po zabiegu.

Jeśli nie stwierdzono medycznych przeciwwskazań, plazmafereza jest zabiegiem bezpiecznym. Tuż po zabiegu może u pacjenta dojśc do spadku ciśnienia tętniczego i związanej z nim utraty przytomności. Może też wystąpić nadmierna bladość skóy, nudności i wymioty, bóle i zawroty głowy oraz gorączka. U niektórych występuje także hipokalcemia.