Powikłania radioterapii raka piersi

Radioterapia klatki piersiowej oraz okolicznych węzłów jest zazwyczaj dobrze tolerowana przez pacjentki. Ryzyko wystąpienia skutków niepożądanych zwiększa się wraz ze wzrostem dawek promieniowania, a także wtedy, kiedy w polu, na które działają wiązki promieni znajdują się ważne narządy, takie jak płuca czy serce. Objawy niepożądane terapii mogą pojawić się natychmiast po zabiegu lub też dużo później. Jako wczesne powikłania taktujemy te, które pojawiły się do 6 tygodni od naświetlania, a te które pojawiają się później to powikłania późne.

Najczęstszym powikłaniem naświetlania klatki piersiowej jest uszkodzenie skóry czyli tzw. odczyn popromienny. Najczęściej jest to po prostu zaczerwienienie skóry, które wygląda jak oparzenie słoneczne. Czasami może dojść do martwicy tkanek, powstawania owrzodzeń i przetok. Może się także pojawić świąd oraz łuszczenie skóry. Niektóre kobiety skarżą się także na nadwrażliwość na dotyk. Piersi stają się także twardsze niż przed leczeniem. Może się także pojawić bolesność i obrzęk piersi. Objawy skórne mijają zwykle samoistnie kilka dni po zakończeniu leczenia. Czasami na skórze mogą pozostać przebarwiania oraz pajączki naczyniowe. W czasie kiedy kobieta jest poddawana napromieniowaniu, powinna unikać słońca a opalanie się jest zabronione.

Czasami w trakcie radioterapii mogą się pojawić ogólne działania niepożądane. Pacjentki uskarżają się na osłabienie, ogólnie złe samopoczucie, brak apetytu. Mogą się pojawić nudności i wymioty. Zdarza się także, że na skutek napromieniowania klatki piersiowej dochodzi do zapalenia przełyku. Objawia się to bólem i trudnościami przy połykaniu, a także w związku z tym niechęcią do jedzenia i chudnięciem. Jednak z czasem objawy te samoistnie znikają.

Najpowszechniejszym późnym powikłaniem radioterapii klatki piersiowej oraz węzłów okolicy pachowej i nadoobojczykowej, zwłaszcza w skojarzeniu z zabiegiem operacyjnym, jest obrzęk ramienia. Związane to jest zazwyczaj z zaburzeniem odpływu chłonki. Groźniejszym powikłaniem jest porażenie splotu barkowego, jednak zdarza się ono bardzo rzadko i tylko przy dużych dawkach promieniowania.

Podczas napromieniowania klatki piersiowej może dojść także do uszkodzenia płuc oraz serca, jednak te działania niepożądane zostały praktycznie całkowicie wyeliminowane poprzez stosowanie nowoczesnych technik naświetlania, które znacznie minimalizują docierającą do tych narządów dawkę. Bardzo rzadko zdarza się obecnie, że na skutek radioterapii dochodzi do włóknienia płuc, jednak trzeba liczyć się z tym powikłaniem. Zazwyczaj powadzi to do niewielkiego zmniejszenia pojemności płuc, jednak nie jest to odczuwane w żaden sposób przez pacjentkę. Może dojść do poszerzenia lewej komory serca, a tym samym zwiększa się ryzyko rozwoju choroby niedokrwiennej serca. Przy obecnej nowoczesnej technice radioterapii powikłania sercowe i płucne zdarzają się bardzo rzadko.

Poddanie się zabiegowi radioterapii zwiększa także ryzyko wystąpienia wiele lat później niektórych nowotworów. Są to głównie mięsaki, białaczki oraz czerniaki skóry. U palaczek po napromieniowaniu zwiększa się także prawdopodobieństwo wystąpienia raka płuc. Mimo tego, że tylko u niewielkiego odsetka kobiet po napromieniowaniu dojdzie do powstania wtórnych nowotworów, ryzyka wystąpienia tego groźnego i bardzo odległego powikłania nie da się w pełni wyeliminować.

Radioterapia jest zwykle dobrze znoszona przez pacjentki. Ryzyko wystąpienia działań niepożądanych zwiększa się, kiedy oprócz ściany klatki piersiowej, napromieniowane są także węzły chłonne pachowe i nadobojczykowe. Jednak nawet jeśli wystąpią jakieś objawy uboczne, to i tak w większości przypadków radioterapia przynosi więcej korzyści niż szkody. Nawet mimo tego, że istnieje ryzyko nowotworów wtórnych, nie umniejsza to zasług napromieniowania, gdyż kobieta może zyskać dzięki niemu kilka lat w dobrym zdrowiu.

Źródła

1. Jeziorski A., Szawłowski A., Towpik E., Chirurgia onkologiczna - tom 1-4, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2009, ISBN 978-83-200-3719-7
2. Brużewicz S., Wronkowski Z., Chemioterapia i radioterapia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007, ISBN 978-83-200-3273-4
3. Kułakowski A., Skowrońska-Gardas A. Onkologia. Podręcznik dla studentów medycyny, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2003, ISBN 83-200-2737-3
4. Pieńkowski T. Rak Piersi. Leczenie ogólnoustrojowe., Medipage, Warszawa 2011, ISBN 978-83-62875-03-0