Relacje z rodzicami i teściami
Związek między dwojgiem osób to nie tylko relacja mąż-żona, partner-partnerka czy narzeczony-narzeczona, to również związek z rodzicami i teściami. Co zrobić, by relacje rodzinne były ciepłe, pełne zrozumienia i szacunku, a przynajmniej poprawne? Przecież teściowie to, po zawarciu małżeństwa, nowi rodzice. Nierzadko wredne teściowe stanowią motyw licznych żartów. Czasami jednak teściowa czy teść mogą być lepszymi rodzicami niż ci biologiczni. W czym tkwią różnice w kontaktach z rodzicami i teściami? Jak wychowanie dziecka wpływa na jego stosunek do rodziców? Jak pielęgnować relacje z teściami?
1. Postawy dzieci wobec rodziców
Relacje na linii rodzice-dzieci to szczególny rodzaj więzi. Nie są to tylko związki krwi i ciała. Rodzic zawsze dostrzega w swoim dziecku część siebie. Doszukuje się śladów podobieństwa – te same rysy twarzy, kształt nosa, uśmiech, gesty. Dziecko to obiekt miłości rodzicielskiej, która umacnia związek małżeński. Macierzyństwo i ojcostwo to szczególny etap w dorosłym życiu człowieka, który niesie ze sobą nowe obowiązki, ale też prawa i przywileje. Relacje matka a syn, ojciec a córka są niejako prototypami późniejszych związków, jakie dzieci będą tworzyć w dorosłym życiu z partnerami.
Więcej o wychowywaniu dzieci
- Jesteś młodą mamą? Zastosuj rady aktorki Moniki Mrozowskiej, które pomogą pogodzić Ci macierzyństwo i pracę
- Starasz się wykonywać swoje obowiązki jak najlepiej. Czy mama musi być bohaterką? Poznaj znane Super Mamy
- Znajdź czas dla siebie. Zadbana młoda mama to nie bajka. Sprawdź, jak wyglądać pięknie, mimo braku czasu
- Czy gwiazdy są dobrymi matkami? Wypróbuj sposoby Noviki, które pozwolą Ci się spełniać jako kobiecie
- Twoje dziecko nie chce jeść? Woda i spokój - co jeszcze pomoże Ci okiełznać małego niejadka?
Rodzina stanowi jeden ze składników środowiska wychowawczego, jest instytucją ze względu na przepisy zawarte w Kodeksie rodzinnym, elementarną komórką życia w społeczeństwie i podstawową grupą społeczną. Rodzice mają wiele obowiązków wynikających z macierzyństwa i ojcostwa. Jedną z istotnych do wypełnienia funkcji jest wychowanie dziecka. Styl wychowania stanowi wypadkową sposobów i metod oddziaływania na dziecko wszystkich członków rodziny, ale przede wszystkim o stylu wychowawczym decydują rodzice. Można wyróżnić cztery główne style wychowawcze:
- autorytarny – oparty na autorytecie rodziców, w którym przeważają bezpośrednie metody wychowania – kary i nagrody. Jest to wychowanie konsekwentne. Dominuje rodzic (wychowawca), dziecko musi się podporządkować;
- demokratyczny – polega na współudziale dziecka w życiu rodziny. Dziecko wykazuje inicjatywę działania, dobrowolnie przyjmuje obowiązki i zadania. Rodzice uczestniczą w życiu pociechy. Stosują raczej pośrednie techniki wychowania, jak argumentacja, rozmowa, perswazja czy naśladownictwo;
- niekonsekwentny – okazjonalny, gdzie rodzice nie mają sprecyzowanych zasad postępowania wobec dziecka. Ich wpływ zależy od chwilowego nastroju czy samopoczucia – raz surowo karzą szkraba, innym razem są pobłażliwi dla jego wybryków;
- liberalny – duży akcent jest położony na samowychowanie dziecka. Rodzice zostawiają dużą swobodę, by nie hamować aktywności i spontanicznego rozwoju malucha. Interweniują tylko w skrajnych sytuacjach i spełniają każdą zachciankę dziecka. Nie ma praktycznie żadnych restrykcji wychowawczych.
2. Postawy rodziców wobec dzieci
Sposób pełnienia funkcji wychowawczych przez rodzinę oraz skutki oddziaływania obojga rodziców na ich dzieci zależą w znacznej mierze od postaw ojca i matki w stosunku do własnych pociech. Postawy rodzicielskie warunkują styl wychowania w rodzinie. Wśród typologii postaw rodzicielskich na uwagę zasługuje klasyfikacja, którą zaproponował Leo Kanner – amerykański psychiatra. Wyróżnił on cztery rodzaje postaw rodzicielskich:
- akceptacja i miłość – wyraża się w okazywaniu czułości, wyrozumiałości i cierpliwości. Rodzice zajmują się dzieckiem, które znajduje się w centrum ich zainteresowań, co stwarza poczucie bezpieczeństwa i sprzyja wszechstronnemu rozwojowi szkraba;
- jawne odrzucenie – unikanie kontaktów z dzieckiem, szorstkie i surowe traktowanie malucha, zaniedbywanie go. Powoduje to zahamowanie rozwoju uczuć wyższych, agresywność, skłonność do przestępczości i wykolejenia społecznego;
- postawa perfekcjonistyczna – brak aprobaty dla zachowań dziecka, stawianie zbyt wysokich wymagań, obwinianie smyka z błahych powodów. Rodzice mają ambicje wychować doskonałego człowieka, co prowadzi do frustracji malca, braku zaufania we własne siły, poczucia winy, a nawet lęków i obsesji;
- przesadna opiekuńczość i ochrona – poświęcanie się dla dziecka, zbytnia pobłażliwość rodziców, rozpieszczanie albo przytłaczanie dziecka autorytetem. Maluch staje się całkowicie zależny, bierny, niesamodzielny, niezaradny życiowo. Nie wykazuje inicjatywy działania, co prowadzi do opóźnienia dojrzałości.
3. Relacje z teściami
W miarę rozwoju dziecka znaczenie rodziców w życiu pociechy zmienia się, ale niewątpliwie pozostają oni cały czas ważnym punktem odniesienia dla własnych decyzji czy źródłem wparcia w trudnych chwilach. Kiedy człowiek wkracza w dorosłe życie i zakłada własną rodzinę pojawiają się nowi rodzice, czyli teściowie. Najczęściej kontrowersje budzą relacje z teściową, ale czasem dwoje teściów może wspierać się w staraniach o uprzykrzenie życia nowożeńcom. Może być jednak zupełnie inaczej.
Zdarzają się przecież przypadki, kiedy teściowa staje się lepszą matką niż matka rodzona. Są to jednak przykłady dość rzadkie, a na pewno dalekie od stereotypu teściowej funkcjonującego w kulturze. Kiedy wychodzi się za mąż czy żeni się, snuje się plany o pięknym domu z ogródkiem, gromadce wesołych dzieci i szczęśliwym życiu do końca swoich dni. Zapomina się często o tym, że małżeństwo to nie tylko relacja mąż-żona, ale też konieczność porozumienia się z rodzicami partnera. Wchodzi się przecież do nowej rodziny, o utrwalonych tradycjach, obyczajach, określonej wrażliwości, doświadczeniach, bagażu emocjonalnym i oczekiwaniach wobec nowego członka klanu.
4. Zachowanie ze strony teściów
Niejednokrotnie od samego początku teściowie mogą uprzykrzać skutecznie życie nowożeńcom, co stanowi zwykle powód licznych konfliktów i destabilizuje relację między dwojgiem kochających się osób. Można wyróżnić wiele negatywnych typów zachowań ze strony teściów (rodziców), np.:
- teściowie kontrolujący – próbują kierować życiem młodego małżeństwa, wpływać na ich plany, decyzje, życiowe wybory, uzasadniając, że są bardziej doświadczeni i więcej wiedzą o życiu;
- teściowie pochłaniający – zabierają każdą wolną chwilę, często wpadają do mieszkania młodych pod pretekstem odwiedzin, a tak naprawdę kontakty służą sprawowaniu kontroli nad młodymi;
- teściowie krytykujący – wykorzystują każdą możliwość, by tylko wytknąć popełnione przez ciebie błędy, występują z pozycji osoby wszystkowiedzącej, a na pewno wiedzącej lepiej niż życiowy partner dziecka; w przypadku twojej porażki nie oszczędzą sobie słów: „A nie mówiłem… Było mnie słuchać!”;
- mistrzowie chaosu – naprzykrzają się młodym, bezustannie mówiąc o swoich problemach w nadziei, że rozwiążecie ich bolączki; domagają się bezustannie zainteresowania ich osobą;
- teściowie nadopiekuńczy – ograniczają niezależność i poczucie autonomii młodych; szczególny przypadek to nadopiekuńcza teściowa, która w imię źle pojętej chęci pomocy i miłości do dzieci, wyręcza je we wszystkim, gotuje obiadki, prasuje, pierze, sprząta, wkraczając w ten sposób w intymność i prywatność młodych;
- teściowie odrzucający – nie akceptują cię jako nowego członka rodziny i dają odczuć, że tolerują cię tylko warunkowo, bo jesteś partnerem ich dziecka i ewentualnie mamą czy tatą ich wnuka;
- teściowie autokratyczni – narzucający zasady, według których musisz żyć z małżonkiem; częsty przypadek w sytuacji wspólnego mieszkania młodych z teściami; nie możesz podjąć żadnej samodzielnej decyzji i żyjesz na warunkach, które dyktują rodzice partnera, bo przecież nie jesteś „na swoim”, nie jesteś niezależny finansowo.
Gdy rodzice męża lub żony stają się przyczyną konfliktów między młodymi małżonkami, pojawia się problem pt. „toksyczni teściowie”. Szczególnie trudne bywają relacje z teściową. Trzeba jednak pamiętać, że to matka partnera, która kocha własne dziecko i chce dla niego dobra. Sytuacja, w której córka wychodzi za mąż czy syn się żeni, jest również trudna dla ich rodziców (teściów). Czasem ciężko pogodzić się z faktem, że dziecko nie kocha tylko rodziców, ale też kogoś trzeciego – swojego partnera życiowego.
5. Jak kształtować dobre relacje z teściami?
Wzajemna akceptacja może pojawiać się stopniowo, powoli, a tempo przebiegu procesu „przekonywania się do siebie” zależy właśnie od jakości relacji na linii młodzi-teściowie. Sytuacja czasami bywa naprawdę napięta. Szczególnie niekorzystnie jest mieszkać z teściami, gdyż rodzice ukochanej osoby czują wówczas przyzwolenie do mieszania się w sprawy i decyzje młodych. O dobre relacje w rodzinie powinni zadbać wszyscy: teściowa, teść, synowa, zięć. Po ślubie powinno nastąpić całkowite odcięcie pępowiny. Rodzice obu stron zawsze powinni pamiętać, że młodzi tworzą odrębną rodzinę i że to oni ustalają zasady, na jakich będzie funkcjonowało ich małżeństwo.
W jaki sposób powinno się kształtować relacje z teściami? Nie ma metody-wytrychu, by zadbać o przyjazne związki w rodzinie. Na pewno warto umieć powiedzieć w sposób asertywny „nie”, kiedy ktoś narusza twoje prawa. Nie bój się swoich teściów. Wyrażaj swoje zdanie, ale bez przemocy, agresji, dąsów i obrażania się. Ustal z partnerem zasady stosunków z rodzicami (teściami). Bądźcie otwarci na wzajemne doświadczenia i uwagi. Wspierajcie się i służcie sobie pomocą. Kłóćcie się w sposób konstruktywny. Walczcie na argumenty. Szanujcie swoją prywatność. Pokazujcie rodzicom (teściom), że w waszym związku jest dobrze – szczęście dziecka to największe szczęście dla rodzica. Nie zwierzajcie się z problemów małżeńskich teściom.
Nie krytykuj partnera przy teściach. Nie pozwól teściom wychowywać dzieci, ale pozwól być dobrymi dziadkami. Pewnie większość pomyśli, że powyższe postulaty to tylko pobożne życzenia, niemożliwe do zrealizowania. Niewątpliwie relacje z teściami nie należą do najłatwiejszych, ale przy zaangażowaniu z obu stron zadanie jest wykonalne. Poza tym, jeżeli kocha się partnera, to warto zintensyfikować wysiłki na rzecz dobrych relacji z jego rodzicami. Nie zapominajmy, że destrukcyjne stosunki z teściami to jedna z najczęstszych przyczyn rozwodów. Kiedy jednak prezentuje się dobre relacje z własnymi rodzicami, łatwiej jest wypracować konstruktywne związki z teściami, co zapewnia harmonię i wzajemne zrozumienie w rodzinie.