Trwa ładowanie...
Artykuł zweryfikowany przez eksperta: Mgr Kamila Drozd

Prawidłowy rozwój dziecka

Prawidłowy rozwój dziecka zależy od wielu czynników.
Prawidłowy rozwój dziecka zależy od wielu czynników. (gettyimages)

Kiedy na świat przychodzi dziecko, rodzice od początku zabiegają o to, by noworodkowi było jak najlepiej – karmią, przewijają, uspokajają, noszą na rękach. Bezustannie towarzyszą im też obawy i wątpliwości, czy ich pociecha rozwija się w sposób prawidłowy, czy nie prezentuje jakichś odchyleń od norm przewidzianych na danym etapie wiekowym. Przewrażliwieni rodzice często każde zachowanie szkraba interpretują jako zapowiedź opóźnień w rozwoju albo symptomy choroby. Boją się, kiedy dziecko je za dużo albo nie ma apetytu, kiedy ciągle płacze albo jest nad wyraz spokojne, kiedy śpi bez kołysania albo kiedy bezustannie płacze w nocy.

spis treści

1. Kiedy dziecko rozwija się prawidłowo?

Naturalną reakcją rodziców są ich obawy o rozwój własnego dziecka. Ze względu na większą świadomość ludzi, jak i dostęp do wiedzy medycznej, chociażby w Internecie, rodzice mogą być praktycznie na bieżąco i monitorować rozwój własnego malucha, porównując go do obowiązujących standardów.

Opiekunowie śledzą siatki centylowe, czytają na temat rozwoju psychospołecznego dzieci, ząbkowania itp. Zastanawiają się czy waga i wzrost mojego dziecka są w porządku? Czy wystarczająco dużo mówi, uśmiecha się, przytula, je, pije itd.? Czy nie unika kontaktów z rówieśnikami?

Zobacz film: "Czy w ciąży należy jeść za dwoje?"

Prawidłowy rozwój dziecka tak naprawdę to pojęcie bardzo względne, bowiem każdy maluch ma indywidualne tempo rozwoju. Fakt, że roczne dziecko mówi tylko 20, a nie 30 słów nie przesądza przecież o jakiejś patologii rozwojowej.

Oczywiście, zadaniem rodziców jest baczne obserwowanie dziecka i wychwytywanie wszelkich niepokojących sygnałów w rozwoju. Wczesna interwencja i profesjonalna pomoc może przecież wyeliminować różne zaburzenia w zakresie rozwoju psychomotorycznego dziecka.

Należy pamiętać, że niektóre nieprawidłowości funkcjonowania uwidaczniają się dopiero wraz z wiekiem, kiedy rodzice zaczynają dostrzegać, że ich dziecko odstaje na tle grupy rówieśniczej.

Kiedy pojawiają się pierwsze wątpliwości, warto skonsultować się z pediatrą, który zna objawy, mogące świadczyć o opóźnionym bądź nieprawidłowym rozwoju dziecka.

Jednak diagnoza „opóźnienia w rozwoju” musi być stawiana ostrożnie. Przecież rozwój stanowi tak naprawdę wypadkową wielu czynników, z których często nie zdajemy sobie sprawy - geny, przebieg ciąży, wpływy środowiska, wychowanie, rówieśnicy, aktywność malucha itp.

2. Rozwój dziecka w pierwszym roku życia

Najlepszym obserwatorem dziecka jest jego matka, która potrafi wychwycić najbardziej subtelne odchylenia od normy w zachowaniach maluszka. Stwierdzenie nieprawidłowości w rozwoju czasem jest bardzo trudne, chociażby ze względu na różnice indywidualne.

Każde dziecko jest inne, ma inny temperament, rodzi się z różną masą urodzeniową, wzrostem, wykazuje odmienne tempo nabywania różnych umiejętności. Czasami samym pediatrom niełatwo postawić prawidłową diagnozę.

Nie da się przecież odnieść do standardowych norm i porównywać z rówieśnikami dziecka, które urodziło się z trzema punktami w skali Apgar, dziecka urodzonego w zamartwicy albo dziecka, którego matka w ciąży paliła papierosy. Każde z tych maluchów startuje z innego pułapu i ich sposób rozwoju będzie odmienny.

Dla łatwiejszej oceny prawidłowego rozwoju dzieci sporządzono wiele wykresów, norm i tabel, w których można wyczytać, jaką umiejętność dziecko powinno nabyć na danym etapie rozwoju. Są to jednak wytyczne względne, gdyż jak wiadomo nie wszystkie maluchy zaczynają mówić, ząbkować czy chodzić w tym samym czasie.

Pierwszy miesiąc życia dziecka – reaguje na dźwięki, zaciska rękę na przedmiocie, przestaje płakać na głos matki, wykonuje ruchy ssania, pojawiają się prapoczątki unoszenia główki z pozycji na brzuchu.

Drugi miesiąc życia dziecka – uśmiecha się, odwraca głowę w kierunku dźwięku, wydaje pojedyncze dźwięki, śledzi wzrokiem poruszające się obiekty, wysoko podnosi główkę z pozycji na brzuchu, obraca się z boku na plecy.

Trzeci miesiąc życia dziecka – przytrzymuje i potrząsa grzechotką, śledzi przedmiot, ożywia się na widok ludzi, odwzajemnia uśmiech, unosi się na przedramionach z pozycji na brzuchu, unosi głowę stabilnie, wydaje artykułowane dźwięki.

Czwarty miesiąc życia dziecka – siedzi podparte poduszkami, przewraca się z boku na plecy i z pleców na bok, głośno się śmieje, sięga po przedmioty i wkłada je do buzi, odróżnia rodziców, odpowiada dźwiękiem, gdy się do niego mówi, przytrzymywane pod pachy porusza nogami, jakby chciało chodzić.

Piąty miesiąc życia dziecka – podciągnięte za ręce siedzi, sięga oburącz po przedmioty, poznaje siebie w lustrze, głośno się śmieje, bawi się zabawkami, zaczyna pełzać.

Szósty miesiąc życia dziecka – sięga po przedmioty jedną ręką, gaworzy, otwiera usta na widok jedzenia, przyciąga stopy do ust, turla się i pełza, dobrze siedzi.

Siódmy miesiąc życia dziecka – siedzi samodzielnie bez podparcia, pełza do tyłu, przekłada zabawkę z rąk do rąk, szuka schowanego przedmiotu, zabiega o kontakt z ludźmi, je łyżeczką, powtarza wielokrotnie te same sylaby, raczkuje.

Ósmy miesiąc życia dziecka – siedzi bez podparcia, siada samodzielnie, stoi z podparciem, chwyta trzema palcami, reaguje lękiem na obce osoby, bawi się w „a ku ku”, samo je herbatnik, wokalizuje cztery różne sylaby, np. ma-ma, ba-ba, da-da, ta-ta.

Dziewiąty miesiąc życia dziecka – naśladuje ruchy, np. pa-pa, siada na nocniku, reaguje na swoje imię, stawia pierwsze kroki, przytrzymując się, pewnie siedzi i stoi z podparciem.

Dziesiąty miesiąc życia dziecka – pije z kubeczka, rozumie proste polecenia, wyjmuje klocki z pudełka, samodzielnie wstaje z miejsca, bawi się w „koci koci łapci”.

Jedenasty miesiąc życia dziecka – stoi bez podparcia, utrzymuje ciężar ciała na dwóch nogach, podnosi zabawki, kucając, chodzi trzymane za rękę lub robi kilka kroków samo, wkłada mniejsze przedmioty do większych.

Dwunasty miesiąc życia dziecka – wysadzone w porę korzysta z nocnika, mówi „mama” i „tata”, wskazuje nazwany przedmiot, samodzielnie chodzi.

Powyższy harmonogram dojrzewania dziecka jest bardzo ogólny, ale pozwala zorientować się mniej więcej rodzicom, czy ich maluszek wkomponowuje się w przewidziane normy.

Warto jednak pamiętać, że prawidłowy rozwój dziecka zależy od wielu zmiennych, np. prawidłowej diety, ilości snu, stymulacji rozwojowej, kontaktów z rówieśnikami czy zaplecza socjalnego rodziców.

Zobacz także:

3. Osiągnięcia rozwojowe rocznego dziecka

Po ukończeniu pierwszego roku życia dziecko przestaje być niemowlęciem. Od pierwszych dni rodzice towarzyszą szkrabowi w jego małych i dużych sukcesach, wspierają, chronią, pielęgnują, oklaskują postępy, pierwsze słowa itp.

Roczniak chce już być coraz bardziej samodzielny, ale wciąż potrzebuje wsparcia opiekunów. Niejedna mama zastanawia się, czy rozwój jej rocznego dziecka przebiega prawidłowo.

Czy maluch nie przejawia jakichś nieprawidłowości rozwojowych? Co powinno umieć roczne dziecko? Zanim przewertuje się tony poradników, książek pedagogicznych i artykułów na temat rozwoju, warto pamiętać, że każde dziecko rozwija się w swoim indywidualnym tempie. Rodzice jednak zawsze lubią wiedzieć, co „statystyczny roczniak” powinien już potrafić.

Stoi pewnie na dwóch nogach – maluchowi nudzi się oglądanie świata z jednej perspektywy, więc zaczyna zmieniać pozycje. Raz siedzi, raz stoi, raz raczkuje, raz klęczy. Pozycja pionowa umożliwia mu zaspokojenie dziecięcej ciekawości, dziecko może sięgnąć sobie po wypatrzoną rzecz. Już nie musi prosić aż mama poda zabawkę. Szkrab swobodnie sam sobie ją weźmie.

Stawia pierwsze kroki – roczne dzieciaki są bardzo ruchliwe i spora ich część zaczyna chodzić. Na początku ich chód jest dość niezgrabny, niepewny, tracą równowagę, nieraz upadają na pupę, dreptają na szeroko rozstawionych nóżkach, trzymają się jeszcze kurczowo ręki mamy lub taty albo przytrzymują mebli. Nie martw się jednak, kiedy twoje roczne dziecko nie zaczęło chodzić. To nie żadna patologia!

Mówi pierwsze słowa – może zasób słownictwa dziecka, które ukończyło roczek, nie jest pokaźny, ale maluch dużo rozumie. Poza tym zaczyna używać słów zgodnie z kontekstem sytuacji.

„Mama” przestaje być zlepkiem sylab, ale nabiera znaczenia. Dziecko wie, że mama to mama. Czasem zdarza się, że maluchy przed ukończeniem roku więcej mówiły niż po swoich pierwszych urodzinach. Milczenie dziecka nie musi przesądzać o jakichś zaburzeniach rozwojowych, np. autyzmie.

Protestuje – roczne dzieci mają już poczucie własnej odrębności. Stają się powoli indywidualistami i nie lubią, kiedy ktoś im czegoś zabrania. Pojawia się opór i bunt. Maluch może krzyczeć „Nie!” i potrząsać przecząco główką.

Jeżeli stanowczy komunikat nie wystarcza, dziecko zaczyna płakać. Maluch sprawdza, na ile może sobie pozwolić, dlatego na tym etapie ważna jest konsekwencja wychowawcza i mądre wyznaczanie granic. Dziecko ma poczucie własnej odrębności.

Jest bardzo mądre – mimo że wielu ludzi wątpi w inteligencję rocznego malucha, dziecko naprawdę wiele już osiągnęło pod względem poznawczym. Umie skupić się dłużej na interesującej go rzeczy, uwielbia zabawę, wkłada jedne przedmioty do drugich, wyciąga obiekty z małych przestrzeni, stawia wieże z dwóch klocków, chwyta drobne rzeczy kciukiem i palcem wskazującym, otwiera szuflady, ciągnie, popycha, wciska różne guziki, maże kredkami.

Niektóre roczniaki zaczynają nawet naukę samodzielnego jedzenia, co nierzadko kończy się lądowaniem miski na podłodze. Rozumie proste polecenia – maluch wykonuje proste czynności, o jakie go poprosisz, np.: „Podaj rączkę”, „Pokaż nosek”, „Pokaż, gdzie jest babcia” itp. Wie też, że kotek robi „miau”, piesek – „hau”, a zegar – „tik-tak”. Naśladuje dźwięki z otoczenia i orientuje się, gdzie ma daną część ciała.

Lubi towarzystwo dzieci – roczne dzieci bardzo interesują się swoimi rówieśnikami, podchodzą, przyglądają się sobie, biorą za rączkę, chociaż jeszcze nie potrafią się ze sobą bawić.

Raczej bawią się obok siebie niż razem ze sobą. Nie rozumieją też znaczenia słów „moje” i „twoje”, dlatego niechętnie dzielą się swoimi zabawkami. Nie mają jednak nic przeciwko, by podwędzić cudzą rzecz. Na tym tle dochodzi do niejednej kłótni w piaskownicy.

4. Kiedy się niepokoić?

Wielu rodziców martwi się, kiedy jakaś umiejętność przewidziana na danym etapie rozwoju nie została opanowana przez ich maluszka. Zaczynają mieć czarne myśli. Na stronie fundacji Synapsis, zajmującej się niesieniem profesjonalnej pomocy dzieciom i dorosłym osobom z autyzmem oraz ich rodzinom, można znaleźć wykaz reakcji i zachowań rocznego dziecka, których brak powinien zaniepokoić. Kiedy rodzice powinni rozważyć wizytę u specjalisty?

  • Kiedy ich dziecko nie rozumie prostych gestów i ich nie używa, np. nie robi „pa-pa”.
  • Kiedy nie mówi słów typu „mama”, „tata”, „baba”.
  • Kiedy nie naśladuje gestów rodziców.
  • Kiedy nie powtarza z entuzjazmem czynności, za które zostało pochwalone.
  • Kiedy nie wskazuje palcem na przedmioty ani nie wskazuje części ciała.
  • Kiedy nie przybiega się przytulić, kiedy spotka je coś przykrego.
  • Kiedy nie reaguje na własne imię.
  • Kiedy nie reaguje na polecenia, np. nie przestaje wykonywać czynności na zakaz „Nie wolno!”.
  • Kiedy nie chce się bawić w chowanego lub łapanego.

Jeżeli z części powyższych zachowań twoje dziecko się wycofało, nie musi oznaczać to od razu zaburzeń rozwojowych. Jednak nie bagatelizuj pewnych objawów. Lepiej dmuchać na zimne i udać się do profesjonalisty, który rozwieje ewentualne wątpliwości.

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.

Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze