Stany lękowe - przyczyny, rodzaje, stres, objawy, leczenie
Lęk to stan psychiczny, w którym rodzi się poczucie zagrożenia spowodowane przez czynniki zewnętrzne lub wewnętrzne. Jeśli poczucie zagrożenia wpływa negatywnie na nastrój przez dłuższy czas, to możemy mówić o depresji lękowej. Stany lękowe mogą powstać w reakcji na bezpośrednie niebezpieczeństwo, ale również wymyślone, nawet jeśli byłoby one całkowicie nierealne. Lękowi mogą towarzyszyć objawy somatyczne i wegetatywne.
1. Przyczyny stanów lękowych
Stany lękowe zależą od indywidualnych przeżyć ludzi. Wiążą się z oddziaływaniem otoczenia na jednostkę. Bardzo często przyczyn lęku upatruje się w przeżyciach wewnętrznych człowieka oraz jego problemach z okresu dzieciństwa. Brane są również pod uwagę relacje, jakie w najmłodszych latach pacjent miał z rodzicami. Źródeł lęku u osób dorosłych poszukuje się zatem w przebiegu rozwoju psychicznego oraz okresu dorastania.
Stany lękowe u zdrowych dorosłych osób mogą być wywołane strachem przed zmianami bądź obawą przed utratą kogoś bliskiego, poczuciem niestabilności sytuacji materialnej i zawodowej. Wewnętrzny niepokój mogą spowodować także zjawiska natury społecznej i kulturowej oraz zmiana nawyków. Dodatkową przyczyną lęku może być panująca w świecie współczesnym dezinformacja, objawiająca się niezrozumiałym dla człowieka nadmiarem informacji. Osoby cierpiące różnie radzą sobie ze stanami lękowymi. Niektórzy wyładowują wewnętrzne niepokoje agresją, inni uciekają się do narkotyków. Lekarze zaobserwowali, że cierpienia psychiczne znajdują odzwierciedlenie w stanie somatycznym – co piąta osoba dotknięta lękiem odczuwa faktyczne cierpienia i choroby fizyczne. Kobiety (zwłaszcza między 25. a 34. rokiem życia) cechuje większa podatność na stany lękowe niż mężczyzn. Stwierdzono także związek między cierpieniami psychicznymi a stanem zamożności – stany lękowe częściej dotykają klas mniej zamożnych. Lęk może przybrać postać fobii (np. fobia społeczna), napadów paniki, zespołu stresu pourazowego czy też zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych.
2. Rodzaje stanów lękowych
2.1. Fobie
Jednym z rodzajów zaburzeń lękowych są fobie. W życiu człowieka jest wiele rzeczy lub sytuacji, które wzbudzają strach. Boimy się o zdrowie nasze i naszych bliskich, stany lękowe wzbudzają w nas także myśl o wypadkach, klęskach żywiołowych, utracie środków do życia, śmierci. Jest to całkiem naturalne. Różnica między zwykłym lękiem a fobią jest taka, że w tym drugim przypadku strach wzbudza w nas coś, co z obiektywnego punktu widzenia nam nie zagraża. Fobia jest więc silnym, irracjonalnym lękiem w stosunku do czegoś, co u innych ludzi nie wzbudza takich uczuć. Co więcej, fobia nie jest tymczasowym atakiem paniki. Stany lękowe wywołują w nas każdorazowe zetknięcie z przedmiotem naszej fobii.
Niekiedy zdarza się, że myślenie o przedmiotach naszych lęków zaczyna przeradzać się w obsesję. Dzieje się tak na przykład, gdy odczuwamy chroniczny strach przed śmiercią bądź strach przed chorobą nawet wtedy, gdy jesteśmy w pełni zdrowi i nic nam nie zagraża. W takim przypadku naturalny lęk staje się przyczyną stanów lękowych.
2.2. Zespół lęku napadowego
Zespół lęku napadowego wiąże się z nagłymi atakami paniki, czyli odczuwaniem silnego stresu i przerażenia bez żadnego powodu. Atakowi paniki mogą towarzyszyć objawy somatyczne, takie jak:
- przyspieszenie akcji serca,
- ból w klatce piersiowej,
- trudności z oddychaniem,
- nudności i wymioty,
- zawroty głowy.
Do ataku paniki może dojść w każdej sytuacji, bez konkretnej przyczyny. Doświadczając ataków paniki, człowiek zaczyna żyć w obawie przed kolejnymi, co jeszcze bardziej pogarsza jego stan. Niekiedy zespół lęku napadowego rozwija się u osób żyjących w dużym stresie.
2.3. Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne
Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne wiążą się z powtarzaniem czynności w wyniku obsesyjnych myśli, lęku bądź fobii. Czynności te nazywane są kompulsjami i przybierają różne formy. Może to być mycie rąk, liczenie lub sprzątanie. Nieleczone, zaburzenie to może zawładnąć naszym życiem. Wtedy wszystkie nasze działania podporządkowane są irracjonalnym i niepotrzebnym czynnościom. Na zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne mogą cierpieć nawet małe dzieci, a często schorzenie to jest dziedziczone.
2.4. Zespół stresu pourazowego
Zespół stresu pourazowego rozwija się w wyniku doświadczenia traumatycznego przeżycia, takiego jak wypadek, gwałt, wojna, kataklizm lub bycie ofiarą przemocy. Osoba na niego cierpiąca wciąż przeżywa stres i stany lękowe, nawet gdy już nic jej nie zagraża. Często wspomnienia minionych wydarzeń powracają niczym retrospekcja. Chory ma koszmary i problemy ze snem. Czuje się samotny i opuszczony. Miewa również wybuchy złości, a często odczuwa także poczucie winy. Dużą rolę w leczeniu zespołu stresu pourazowego odgrywa psychoterapia.
2.5. Zespół lęku uogólnionego
W zespole lęku uogólnionego stres i niepokój towarzyszą nam we wszystkich naszych działaniach i sytuacjach życiowych. Do przyczyn tego schorzenia należy obciążenie genetyczne oraz długotrwały stres. Osoba cierpiąca na zespół lęku uogólnionego żyje w ciągłym napięciu i odczuwa bezprzedmiotowy lęk. Do objawów tego schorzenia należą: problemy z koncentracją, przemęczenie, drażliwość, zaburzenia snu, niepokój, a także bóle głowy i napięcie mięśniowe.
Lęk i stres towarzyszą nam przez całe życie i są czymś naturalnym, o ile występują w danej sytuacji i pod wpływem konkretnych czynników. Jeśli zaś przybierają przewlekłą formę, zaczynają zagrażać naszemu zdrowiu, a nawet życiu. W sytuacji, kiedy lęk staje się zaburzeniem, niezbędna jest pomoc specjalisty.
3. Lęk a stres
Lęk jest nieodłączną częścią naszego życia. Towarzyszy nam w wielu istotnych momentach – podczas podejmowania ważnych decyzji, przy zdawaniu egzaminów, ubieganiu się o pracę. Jest więc czymś całkowicie naturalnym, a wręcz potrzebnym, gdyż może na nas działać mobilizująco. Zdarza się jednak, że stany lękowe nie przemija wraz ze stresującą sytuacją. Niektórym ludziom towarzyszy on na co dzień, wywołując przy tym pewne objawy somatyczne. Mamy wtedy do czynienia z zaburzeniami lękowymi.
W wielu życiowych sytuacjach odczuwamy złość, stany lękowe lub frustrację. Jednakże u różnych ludzi stres mogą wywoływać różne czynniki. Lęk zaś jest odczuciem zarówno niepokoju, zdenerwowania, jak i strachu. Jego źródłem mogą być sytuacje stresujące, zdarza się jednak, że przyczyny lęku nie są do końca znane osobie, która go odczuwa.
Stres w małych dawkach działa motywująco. Dzięki niemu rozwijamy nasze ambicje, osiągamy lepsze wyniki w pracy, radzimy sobie w niebezpiecznych sytuacjach. Natomiast silny, długotrwały stres może okazać się bardzo szkodliwy. Pogarsza on zarówno nasze zdrowie psychiczne, jak i fizyczne. W rezultacie może doprowadzić do obniżenia odporności oraz rozwoju chorób serca, depresji, a także zaburzeń lękowych.
4. Objawy i leczenie
Stanom lękowym towarzyszy szeroki zakres objawów, na różnych poziomach. Wśród objawów somatycznych obserwuje się: potliwość, bóle głowy, bóle w klatce piersiowej, przyspieszenie akcji serca, szybszy oddech, zawroty głowy, zaczerwienienie lub blednięcie skóry, jej mrowienie, szumy w uszach, problemy z erekcją.
Objawom fizjologicznym towarzyszą objawy psychiczne i psychomotoryczne, takie jak: nadpobudliwość, wewnętrzne napięcie, niepokój, tiki, podenerwowanie, problemy z koncentracją uwagi i pamięcią, zaburzenia rozumowania i planowania. Stany lękowe są charakterystycznę dla każdego typu nerwicy, mogą pojawić się w psychozach, depresji, schizofrenii. Mogą występować w stanach zaburzenia świadomości, np. w delirium. Towarzyszą również chorobom somatycznym, np. układu krążenia.
Na rynku dostępnych jest wiele środków, które reklamowane są jako preparaty przeciwlękowe. Należy jednak ostrożnie podchodzić do ich stosowania, ponieważ dają krótkotrwałe efekty i mogą uzależniać. Do leków przeciwlękowych możemy zaliczyć, np. pochodne benzodiazepiny, neuroleptyki. Przyjmowanie kilkunastu tabletek dziennie takich środków może mieć poważne konsekwencje zdrowotne. Środki takie najlepiej zażywać po konsultacji lekarskiej i w dawkach podanych przez lekarza. Preparaty przeciwlękowe mogą wspomagać psychoterapię, ale nie powinny jej zastępować.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.