Religia ma wpływ na zdrowie. Naukowcy z Krakowa ustalili, na co chorują katolicy

Wierzenia religijne mogą być źródłem różnych zwyczajów związanych ze zdrowiem. Takich związków dowiodły też wcześniejsze badania. Polscy naukowcy z Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego ustalili właśnie, że żydzi częściej mają nadciśnienie, adwentyści dnia siódmego zdrowiej się odżywiają, rzadziej piją i palą, wśród muzułmanów najczęściej diagnozuje się nadwagę, a zbyt wysoki poziom cholesterolu najczęściej mają… katolicy.

Określone zachowania zdrowotne są powiązane z przynależnością religijną – twierdzą badacze. Wyniki ustaleń ukazały się w czasopiśmie "International Journal of Environmental Research and Public Health".

Naukowcy z Wydziału Nauk o Zdrowiu Collegium Medicum UJ, Wydziału Zarządzania AGH oraz Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie sprawdzili, czy poziom zaangażowania religijnego istotnie wpływa na zachowania zdrowotne mieszkających w Polsce przedstawicieli różnych wyznań, oraz czy w wybranych religiach wierni mają odmienne podejście do zachowań zdrowotnych.

Jak zauważa autorka badania prof. Anna Majda, wiadomo, że występowanie chorób układu sercowo-naczyniowego (i umieralność z ich powodu) wiąże się w dużej mierze z czynnikami zależnymi od stylu życia. Najważniejszymi są: dieta, palenie tytoniu, mała aktywność fizyczna oraz związane z nimi występowanie cukrzycy, nadciśnienia, otyłości, zespołu metabolicznego czy podwyższonego poziomu homocysteiny w surowicy krwi.

- Choroby układu sercowo-naczyniowego stanowią najpoważniejszą przyczynę zgonów w Polsce i większości krajów rozwiniętych – mówi prof. Majda. – […] Dane światowe sugerują pozytywną korelację między religijnością a przeżywalnością oraz korzystny wpływ religijności na zmniejszenie zapadalności na chorobę wieńcową, raka czy zaburzenia psychiczne.

Badanie prowadzono w grupie 297 osób: 118 adwentystów dnia siódmego (ADS), 134 katolików, 14 żydów i 31 muzułmanów. Katolicy są największą wspólnotą wyznaniową w Polsce, według GUS ok. 32 mln Polaków jest ochrzczonych, choć duża grupa nie praktykuje. Poza tym w naszym kraju na stałe mieszka ok. 10-12 tys. muzułmanów, 8-12 tys. żydów i ok. 10 tys. adwentystów dnia siódmego.

Wszystkim uczestnikom omawianego badania wykonano pomiary antropometryczne, badania przedmiotowe i laboratoryjne oraz ocenę ryzyka sercowo-naczyniowego w skali SCORE. Pytano także o nałogi i zwyczaje żywieniowe, wiedzę na temat chorób układu krążenia, aktywność fizyczną, narażenie na różne czynniki psychospołeczne (m.in. stres), oraz o choroby współistniejące, przyjmowane leki itp.

Naukowcy z Uniwersytetu Jagiellońskiego zaobserwowali, że:

• średnie stężenie homocysteiny i trójglicerydów wśród katolików było istotnie wyższe (16 µmol/) niż u adwentystów (13 µmol/),

• adwentyści mieli dużo wyższe ciśnienie tętnicze oraz stężenie HDL w stosunku do katolików,

• katolicy częściej mieli nadwagę i otyłość niż adwentyści, a w związku z tym ogólne ryzyko incydentu sercowo-naczyniowego było u nich istotnie wyższe, niż wśród adwentystów,

• adwentyści mieli niższy niż pozostałe grupy religijne poziom stresu w codziennym życiu i lepiej stosowali się do zaleceń dotyczących zapobieganiu chorobom krążenia,

• poziomy homocysteiny, CRP i cholesterolu najwyższe były u muzułmanów,

• żydzi mieli najwyższe poziomy trójglicerydów i glukozy,

• u niespełna 1/4 muzułmanów i u nieco powyżej 1/4 żydów stwierdzono ciśnienie tętnicze powyżej normy,

• wysoką aktywność fizyczną zadeklarowało 2/3 muzułmanów oraz 1/3 żydów,

• papierosy palił co dziesiąty muzułmanin i co piąty żyd,

• muzułmanów najczęściej charakteryzował niski i przeciętny poziom natężenia stresu,

• u żydów stres określono jako wysoki oraz przeciętny,

• muzułmanie częściej niż żydzi wykazywali prozdrowotne zwyczaje żywieniowe.

Pod kątem intensywności zaangażowania religijnego katolicy wypadli zdecydowanie gorzej niż pozostałe grupy wyznaniowe. Wysoki poziom religijności deklarowało 75 proc. z nich, natomiast wśród badanych adwentystów, muzułmanów i żydów było to 100 proc.

- Co ciekawe katolicy o wysokim poziomie zaangażowania religijnego deklarowali więcej pozytywnych zachowań zdrowotnych i prezentowali lepszy stan zdrowia w stosunku do tych mniej religijnych. Choć też wykazywali wyższy poziom stresu, gorsze nastawienie psychiczne i mniejszą aktywność fizyczną – podkreśla prof. Majda.

Jak podsumowuje, wybrane elementy stylu życia powiązane ze stanem zdrowia najbardziej odbiegały od zaleceń u katolików, a najmniej – wśród wyznawców Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego.

Aby móc stwierdzić, czy założenia poszczególnych religii kładą jakikolwiek nacisk na zdrowy tryb życia czy dbanie o ciało, naukowcy przestudiowali m.in. ich święte księgi czy katechizmy.

Katechizm katolików podkreśla wartość zdrowia fizycznego i nawołuje do troski o zdrowie obywateli, w tym przestrzeganie zaleceń dotyczących leczenia, pielęgnacji, rehabilitacji czy diagnostyki. Przestrzega jednak przed kultem ciała, podkreślając obowiązek dbałości o zdrowie, krytykując używanie narkotyków i nadużywanie alkoholu.

Jeśli chodzi o palenie tytoniu, stoi na stanowisku, że używanie go w stopniu umiarkowanym nie jest działaniem niewłaściwym, grzesznym czy szkodliwym. Podobnie rzecz ma się z alkoholem.

Judaizm postrzega człowieka jako jedność ciała i duszy i nakłada na niego obowiązek troski o swoje ciało, a tym samym o zdrowie, jak wyjaśnia prof. Majda.

Tłumaczy, że narodziny, opieka nad noworodkiem i obrzezanie związane są z licznymi przepisami higienicznymi. Istnieją stowarzyszenia, których członkowie zajmują się chorymi. Religijnym obowiązkiem jest obmycie rąk po wstaniu, przed posiłkiem, po wyjściu z toalety czy po obcięciu paznokci – dodaje.

Dla zdrowia psychicznego żydów go stanowią najpoważniejszą przyczynę zgonów w Polsce decydujące jest zachowanie odpowiedniego rytmu życia, w czym zasadniczą rolę odgrywa świętowanie szabatu. Żydzi powinni też dbać o odpowiedni poziom aktywności fizycznej.

W islamie warunkiem zdrowia ciała i duszy jest wiara w boga i wierne poddanie się jego woli. Według świętych ksiąg tej religii post, regularna modlitwa i pielgrzymki uwalniają od codziennych napięć i kłopotów oraz dają poczucie wspólnoty. W islamie do działań profilaktycznych zalicza się zakazy: picia alkoholu, palenia papierosów, używania narkotyków, jedzenia wieprzowiny. Zaleca się uprawianie sportu, właściwą dietę i odpoczynek.

Według wyznawców Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego ciału należy dostarczać odpowiedniej dawki ruchu i odpoczynku, stosować możliwie najzdrowszą dietę i wstrzymywać się od pokarmów określonych jako nieczyste. Ponieważ napoje alkoholowe, tytoń, narkotyki i niewłaściwie stosowane leki są szkodliwe dla ciała, należy się ich wystrzegać, a w zamian korzystać z tego, "co prowadzi myśli i ciało do posłuszeństwa Chrystusowi".

Okazuje się więc, że w katechizmach poszczególnych religii znajdują się odniesienia do dbania o zdrowie i cielesność. Jednak nie we wszystkich grupach są one równie chętnie przestrzegane.

- Nie byliśmy zaskoczeni tymi wynikami. Spodziewaliśmy się, że wybrane elementy stylu życia, i stan zdrowia określany na podstawie różnych parametrów, będą najbardziej odbiegały od zaleceń zapobiegania chorobom układu sercowo-naczyniowego u katolików. Tak też było – podkreśla prof. Majda.

- Siłą naszego badania było nie tylko poznanie deklarowanych zachowań zdrowotnych u przedstawicieli wybranych grup religijnych, ale także zdiagnozowanie ich stanu zdrowia – podsumowuje autorka artykułu.

Naukowczyni sugeruje, że osoby zajmujące się zdrowiem publicznym, w tym pielęgniarki i pielęgniarze, powinny rozwijać kulturowo specyficzne interwencje edukacyjne, uwzględniające czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego i ryzyko incydentu sercowo-naczyniowego wśród wyznawców różnych religii.

PAP