Ubytki szkliwa – przyczyny, objawy i leczenie szkliwa

Ubytki szkliwa zębów to problem, który jest powszechny i dokuczliwy. Dotyczy wierzchniej warstwy zęba, która odpowiada za jego strukturę. Zmaga się z nim wiele osób w różnym wieku.

Szkliwo (łac. enamelum) to najtwardsza tkanka w organizmie człowieka. Stanowi ochronę korony zęba przed czynnikami uszkadzającymi, nie dopuszcza bodźców do unerwionych tkanek zęba i chroni je przed mechanicznym ścieraniem podczas żucia posiłków.

Szkliwo składa się w 96,5 procent z substancji nieorganicznych (węglan wapnia, fosforan magnezu w postaci hydroksyapatytów, fosforan wapnia) oraz w 3,5 procentach z substancji organicznych, białka i wody.

Powierzchnia szkliwa nazębnego jest gładka, choć czasem obserwuje się na niej mniejsze lub większe zagłębienia. Jego grubość jest różna: najcieńsza jest na brzegach siecznych, najgrubsza warstwa pokrywa zębinę na guzkach powierzchni żujących i zgryzowych.

Jak wygląda zdarte szkliwo? Na jego ubytek bądź uszkodzenie może wskazywać kilka symptomów, takich jak zmieniony odcień zęba i odmienna struktura jego powierzchni. Na zębach pojawiają się białe plamki i żółte przebarwienia (to skutek uwidocznienia zębiny, której naturalną barwą jest żółty kolor). Zęby stają się matowe i wyraźnie cieńsze, wręcz przezroczyste.

Dochodzi także do odsłonięcia zębiny, czyli tkanki znajdującej się pod szkliwem, ale i podrażnienia miazgi zęba (najbardziej wewnętrznej struktury zęba). Typowa dla ubytku szkliwa jest nadwrażliwość zębów na temperaturę, to jest zimne lub gorące pokarmy (ale także kwaśne czy słodkie).

Zęby, których szkliwo jest uszkodzone, są podatne na uszkodzenia. Cienka warstwa nie chroni ich, przez co te stają się coraz mniej odporne na działanie bodźców zewnętrznych i uszkodzenia mechaniczne.

Zniszczenie zewnętrznej powierzchni zębów skutkuje powstawaniem ubytków i pęknięć zębów, rowków w okolicy przyszyjkowej, bruzd i dołków na powierzchniach żujących, a zęby łatwiej się kruszą.

Specyficzny rodzaj ubytku szkliwa to ubytek klinowy. Zmiana zlokalizowana jest w okolicy przyszyjkowej zęba, na granicy korony i korzenia zęba. Zwykle są to zagłębienia o owalnym kształcie, w których widoczna jest żółta lub brązowa zębina. Krawędzie są ostre, a powierzchnia twarda i błyszcząca.

Dlaczego szkliwo ulega uszkodzeniom? Dzieje się tak z wielu różnych przyczyn. Najważniejszą z nich są kwasy pochodzenia bakteryjnego. Kwasowa erozja szkliwa, czyli utrata twardych tkanek zęba, zwłaszcza szkliwa, to konsekwencja obecności kwasów w diecie. Zachodzi, gdy nadmierna ilość substancji o odczynie kwaśnym rozpuszcza szkliwo.

Ubytek szkliwa może być także skutkiem choroby ogólnej. Źródłem kwasów wewnątrzpochodnych, odpowiedzialnych za ryzyko erozji, jest refluks żołądkowo-przełykowy i inne choroby przewodu pokarmowego, a także bulimia, anoreksja i alkoholizm. Czynnikiem ryzyka mogą być także częste wymioty nękające kobiety na początku ciąży.

Warto także pamiętać, że szkliwo jest tkanką, która z wiekiem i upływem czasu ulega fizjologicznemu, sukcesywnemu, choć powolnemu ścieraniu zębów. U niektórych ludzi proces ten przebiega szybciej, co nie jest zjawiskiem prawidłowym.

Starcie szkliwa zębów wywołuje na przykład bruksizm, czyli zgrzytanie zębów, ale również nieuzupełnione braki zębowe, które zaburzają zwarcie zębów. Nie bez znaczenia jest agresywne mycie zębów (może powodować wykruszanie się całych pryzmatów szkliwnych).

Braki w szkliwie zęba powstają nie tylko na skutek próchnicy zębów (ubytek w zębie) czy ścierania, ale także w wyniku oddziaływania siły fizycznej (stad np. uszkodzenia mechaniczne).

Nie można nie wspomnieć o zjawisku, jakim jest hipoplazja szkliwa, czyli niedorozwój szkliwa. To zaburzenie, w którego przebiegu dochodzi do ubytku w rozwoju tkanki twardej zębów. Jego przejawem są nie tylko różnej głębokości dołki i bruzdy na powierzchni zęba, ale także częściowy, a nawet całkowity brak szkliwa.

Nieprawidłowości rozwojowe zębów mają różne podłoże. To zarówno anomalie uwarunkowane genetycznie i choroby ogólnoustrojowe, jak i czynniki środowiskowe. Na rozwój zębów może wpływać przedwczesne urodzenie, przedłużony poród, choroby matki (np. różyczka), ale także wady zgryzu, choroby przyzębia, stosowanie diety ubogiej w witaminy i makroelementy.

Uszkodzenie szkliwa jest nieodwracalne. Nie potrafi się ono regenerować, ponieważ nie ma w nim żywych komórek. Nie można go także uzupełnić domowymi sposobami. Jego odbudowa jest skomplikowana, ale możliwa. Najlepsze efekty uzyskać można w gabinecie dentystycznym.

Odbudowa szkliwa, czyli remineralizacja, to profesjonalny zabieg, który ma na celu utworzenie na powierzchni zębów warstwy ochronnej. Umożliwia także wygładzenie powierzchni.

Warto także skupiać się na działaniach, które mogą wzmocnić szkliwo. Kluczowe jest przestrzeganie zasad racjonalnej diety, unikanie kwaśnych i słodkich napojów, odpowiednia higiena jamy ustnej oraz stosowanie past z fluorem. Dostępne są też specjalne preparaty do remineralizacji szkliwa przeznaczone do stosowania w domu.