Układ oddechowy - grypa, zapalenia nosa i zatok przynosowych, zapalenia ucha środkowego, zapalenie krtani, zapalenie oskrzeli, zapalenie płuc

Największe ryzyko powikłań grypy dotyczy osób z tzw. grup ryzyka: małych dzieci, osób starszych po 65. roku życia, chorujących na przewlekłe choroby układu oddechowego (astma i przewlekła obturacyjna choroba płuc - POChP), chorujących na choroby układu krążenia oraz osoby z obniżoną odpornością organizmu.

Powikłania grypy ze strony układu oddechowego to:

• zapalenie zatok obocznych nosa,
• zapalenie ucha środkowego,
• zapalenie krtani,
• zapalenie oskrzeli,
• zaostrzenie przewlekłych chorób układu oddechowego (astma i POChP),
• grypowe zapalenie płuc,
• zarostowe zapalenie pęcherzyków płucnych.
• wtórne, tzn. powstałe po infekcji wirusem grypy, bakteryjne zapalenie płuc.

Oba powyższe zapalenia płuc często, szczególnie u osób z grup ryzyka mogą doprowadzić do niewydolności oddechowej grożącej śmiercią.

Zapalenia nosa i zatok przynosowych

Zapalenie nosa i zatok przynosowych zapoczątkowane jest przez zakażenie wirusowe, głównie przez wirusy rino i orbiwirusy, ale także wirusy grypy i para grypy. Zakażenie bakteryjne jest następstwem wirusowego tylko w ok. 2 proc. przypadków. Leczenie wirusowego zapalenia wymaga stosowania leków przeciwbólowych, przeciwgorączkowych oraz odpowiedniego nawadniania.

Zapalenia ucha środkowego

Zapalenie ucha środkowego występuje u ok. 85 proc. dzieci do 3 roku życia. W zdecydowanej większości przypadków ostre zapalenie ucha środkowego jest poprzedzone wirusową infekcją w jamach nosa (objawiającą się katarem). Obecnie podkreśla się fakt, że zapalenie jest powodowane głównie przez wirusy RS i rinowirusy. Wirusy grypy są rzadką przyczyną zapaleń ucha środkowego.

Zapalenie krtani

Wirusy grypy nie są główną przyczyną żadnego z typów zapalenia krtani,. W przypadku podgłośniowego zapalenia krtani czynnikiem sprawczym są wirusy paragrypy, rzadziej grypy, adenowirusy oraz wirusy RSV.

Zapalenie oskrzeli

Obecnie 90 proc. zapaleń oskrzeli powodowanych jest przez wirusy, w tym przez wirus grypy. W przypadku zapalenia oskrzeli o etiologii grypowej oprócz typowych objawów zakażenia oskrzeli: kaszel, odkrztuszanie wydzieliny, osłuchowo stwierdzanych świstów, występują typowe, ogólne objawy grypy w postaci rozbicia, bólów mięśni oraz wysokiej temperatury.

Zaostrzenie przewlekłych chorób

Zakażenie wirusem grypy powoduje zniszczenia nabłonka wyściełającego światło oskrzeli, co odsłania włókna nerwowe. Odsłonięte włókna nerwowe są dodatkowo drażnione przez zanieczyszczenia i substancje znajdujące się w powietrzu, co powoduje zwiększenie wrażliwości oskrzeli, które reagują obkurczeniem. Gdy taka sytuacja nałoży się na proces zapalny w astmie POChP okazuje się, że obkurczone oskrzela nie są w stanie spełniać swojej funkcji, dochodzi do tzw. zaostrzeń chorób przewlekłych objawiających się pojawienie duszności.

Infekcje wirusowe są szczególnie częstą przyczyną zaostrzeń astmy u dzieci, w znacznie rzadszych przypadkach u osób dorosłych. Postępowanie w zaostrzeniach astmy i POChP wywołanych przez wirusy grypy nie różni się od standardowego postępowania mającego na celu zmniejszenie obturacji (obturacja to zmniejszenie światła oskrzela wskutek obkurczenia błony śluzowej) oraz zapewnienie prawidłowych warunków wymiany gazowej.

Zapalenie płuc

Zapalenie płuc to najcięższe powikłanie grypy. Podejrzewać ja należy gdy objawy grypy mają bardzo ciężki przebieg, nie ustępują, a wręcz ulegają progresji. Do objawów zapalenia należą typowe objawy grypy oraz narastanie duszności, osłabienia. Zarówno u dorosłych grypowe zapalenie płuc jest poważnym stanem grożącym narastaniem ostrej niewydolności oddechowej (ARDS).

Grypowe zapalenie płuc może rozwinąć się u młodej osoby, jednak znacznie częściej stwierdza się je u osób obciążonych przewlekłymi chorobami układu oddechowego i układu krążeniowego oraz u osób po przeszczepach narządów. W wyniku zakażenia wirusem grypy w obrębie płuc może dojść, wskutek osłabienie ogólnych i lokalnych mechanizmów obronnych, do wtórnego bakteryjnego zapalenia płuc. U takich osób po infekcji wirusowej i 2-3 dniowej poprawie dochodzi do narastanie objawów typowego bakteryjnego zapalenia płuc:

• gorączka,
• kaszel,
• odkrztuszanie ropnej wydzieliny.

Głównym bakteriami odpowiedzialnym za wtórne zapalenie płuc są pneumokoki.

Zarostowe zapalenie pęcherzyków płucnych (broncholitis obliterans)

Zarostowe zapalenie pęcherzyków płucnych to rzadkie powikłanie płucne infekcji grypowej. Polega na rozlanym zapaleniu i włóknieniu ścian oskrzelików (oskrzeliki to drobne oskrzela doprowadzające tlen do końcowego odcinka drzewa oskrzelowego czyli pęcherzyków płucnych), rzadko dotyczy dorosłych, najczęściej występuje u małych dzieci. Zwykle jest powikłaniem zakażenia wirusem RSV, ale może także być powodowane przez wirusy grypy. Dawniej to powikłanie grypy było obarczone dużą śmiertelnością, obecnie dzięki nowoczesnym metodom diagnostycznym i leczniczym występuje zdecydowanie rzadziej.

Źródła

1. Brydak L.B.: Grypa groźna dla każdego. Przewod. Lek. 2003, 7/8: 124-133
2. Tylżanowska-Kisiel J. Przeziębienie i grypa, Helion, Gliwice 2007, ISBN 978-83-246-0977-2
3. Antczak A. Wielka interna - pulmonologia, Medical Tribune Polska, Warszawa 2010, ISBN 978-83-60135-76-1
4. Batura-Gabryel H. Infekcje układu oddechowego, Termedia, Poznań 2009, ISBN 978-83-89825-91-9