Usunięcie jąder (orchidektomia)

• nieodwracalne uszkodzenie egzo- i/lub endokrynnej funkcji jądra, czyli funkcji hormonalnej i plemnikotwórczej, które nie ma pochodzenia złośliwego np.: w wyniku urazu jądra, atrofii jądra po skręcie jądra lub w wyniku zstępującego zapalenia jądra. W tym przypadku wykonuje się tzw. orchiektomię prostą,

• zaawansowany rak gruczołu krokowego - pamiętając o hormonozależności tego nowotworu kastracja chirurgiczna pozostaje jedną z najskuteczniejszych metod walki z nim. Niski poziom testosteronu osiągany jest też szybciej w przypadku tej metody niż w przypadku kastracji antyandrogenowej. Pozytywna reakcja na tego typu leczenie jest stwierdzana u około 80% chorych. W celu wykonania hormonalnej terapii ablacyjnej wykonuje się orchiektomię podtorebkową usuwając oba jądra,

• nowotwór jądra - w tym przypadku postępowaniem z wyboru jest radykalne pachwinowe usunięcie jądra, dzięki czemu możliwa jest jednoczesna kontrola jądrowych naczyń limfatycznych i krwionośnych oraz unika się urazu moszny. W przypadku, kiedy pewne jest ograniczenie nowotworu tylko do samego jądra, a operacja miałaby być wykonana przez doświadczony zespół istnieje możliwość wykonania resekcji wyłuszczeniowej, czyli usunięcia samego nowotworu z pozostawieniem jądra.

Specyficzną operacją, choć bliżej nieopisaną w tym artykule, jest operacja usunięcia jądra z powodu wnętrostwa (czyli niezstąpienia jadra/jąder do moszny). W tym przypadku w pierwszej kolejności próbuje się sprowadzić operacyjnie jądro do moszny (orchidopeksja), jednak gdy to się nie udaje, zaleca się usunięcie jądra. Wynika to z tego, że najczęściej nie podejmuje ono swojej funkcji hormonalnej i plemnikotwórczej, za to istotnie zwiększa się ryzyko wykształcenia się nowotworu w takim jądrze (działanie profilaktyczne).

W okresie przygotowań do zabiegu konieczne jest dostarczenie urologowi pełnej dokumentacji medycznej związanej z dotychczasowym leczeniem się pacjenta. Dotyczy to zwłaszcza operacji związanych z chorobami nowotworowymi i obejmuje przede wszystkim badania potwierdzające poziom markerów nowotworowych oraz wyniki badań obrazowych – USG i tomografii komputerowej.

Zabieg ten zazwyczaj wykonuje się w znieczuleniu podpajęczynówkowym. Do operacji pacjent układany jest w pozycji leżącej. W przypadku orchiektomii prostej i podtorebkowej oraz resekcji wyłuszczeniowej operację wykonuje się poprzez nacięcie moszny w okolicy szwu pośrodkowego, natomiast w przypadku operacji radykalnej cięcie wykonywane jest po stronie chorego jądra na skórze brzucha około 2 palce powyżej i równolegle do więzadła pachwinowego (długość cięcia waha się od 6-10 cm). W przypadku orchiektomii prostej urolog usuwa jądro, jak i przylegające do niego struktury pozostawiając w mosznie drugie jądro wraz z przyległościami. Aby kastracja chirurgiczna była skuteczna konieczne jest usunięcie obu jąder, dlatego w przypadku orchiektomii podtorebkowej wycina się jądra pozostawiając w mosznie najądrza, nasieniowody oraz osłonkę białawą jądra. Unika się tym samym pozostawienia „pustej moszny”.

Przebiega ona podobnie do powyższych z tą różnicą, że zamiast usuwać jądro wycina się sam guz pozostawiając na miejscu pozostałe struktury. Jednak operacja ta wiąże się z ryzykiem niepełnego wycięcia guza oraz koniecznością reperacji.

Radykalne pachwinowe usunięcie jądra polega na usunięciu jądra, najądrza i kikuta powrózka nasiennego z dostępu przez kanał pachwinowy. Następnie urolog kontroluje jądrowe naczynia limfatyczne i krwionośne w poszukiwaniu ewentualnych przerzutów. Pod koniec operacji możliwe jest poprzez kanał pachwinowy umiejscowić w mosznie protezę jądra. W czasie zabiegu urolog może pozostawić w ranie pooperacyjnej dren, który odprowadza gromadzącą się krew i surowiczy przesięk. W większości przypadków dren usuwany jest następnego dnia po operacji. Szwy po orchidektomii usuwane są w 7 dobie po zabiegu, ale mogą być sytuacje wymagające utrzymania ich dłużej.

Materiał usunięty podczas operacji zostaje zabezpieczony oraz przekazany do badania histopatologicznego celem oceny usuniętej tkanki. Po około 2 - 3 tygodniach wynik badania histopatologicznego po orchidektomii powinien być dostępny w klinice w której wykonano zabieg. W połączeniu z poziomem markerów nowotworowych i wynikiem tomografii komputerowej jamy brzusznej stanowi on podstawę do kwalifikacji pacjenta do ewentualnej terapii uzupełniającej.

• krwiak w jamie po usuniętym jądrze,
• krwiak w pachwinie lub krwiak zaotrzewnowy (przy operacji radykalnej),
• zespół nerwu biodrowo-pachwinowego - składa się na przewlekłe bóle pachwiny, zaburzenia czucia w okolicy pachwiny, moszny i wewnętrznej powierzchni uda,
• wznowa miejscowa przy nowotworze z komórek zarodkowych,
• bóle fantomowe, czyli bóle odczuwane w miejscu wyciętego jądra.

Usunięcie jąder to zabieg niezwykle trudny dla każdego mężczyzny. Wielu rozumie go jako odebranie męskości, jednak ze względów zdrowotnych jest on konieczny.