Zaburzenia nerwicowe

Często nie potrafimy zapanować nad lękiem. Pojawia się także wtedy, kiedy nie umiemy lub nie możemy poradzić sobie z jakąś sytuacją, gdy ta nas przerasta. Staje się sygnałem alarmowym. Jednocześnie przestaje być normalną reakcją na stres, ponieważ często zakłóca samopoczucie i funkcjonowanie chorego. Wystąpienie pierwszych objawów napadu lęku nierzadko wiąże się z konkretnymi sytuacjami: wypadkiem, chorobą, utratą bliskiej osoby, użyciem środków farmakologicznych, nadużyciem alkoholu, kawy itp. Sytuacje te zwiększają niepokój o własne zdrowie, tworzą sytuację lękowego oczekiwania na niekorzystne wydarzenie.

Lęk może mieć różne oblicza. Może występować pod postacią napadu paniki, ciągłego martwienia się, kołatania serca, biegunki, zawrotów głowy, duszności, paraliżu rąk, nóg, częstego parcia na pęcherz, suchości w jamie ustnej, bólów mięśniowych, zmęczenia, drażliwości i wielu innych objawów. Objawy fizyczne bardzo często są przejawem lęku i przyczyniają się do jego utrwalenia.

Skupienie się na objawach nerwicy i oczekiwanie na ich wystąpienie nasila je i jednocześnie zwiększa lęk przed nimi. W ten sposób powstaje „lęk przed lękiem”, czyli tzw. lęk antycypacyjny. Do tego wraz z trwaniem choroby dołączyć się mogą objawy depresyjne: uczucie smutku, apatii, brak aktywności, utrata zainteresowań, niechęć do spotykania się z ludźmi, problemy ze snem, bezsenność. Szczególnie charakterystyczne dla zaburzeń nerwicowych są trudności w zaśnięciu, a marzenia senne zawierają treści lękowe (np. spadanie, ucieczka).

W zależności od tego, które z tych składowych objawów dominują, rozpoznaje się różne zaburzenia nerwicowe: panikę, zaburzenia nerwicowe pod postacią somatyczną, zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne, zespół lęku uogólnionego lub inne symptomy.

Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne

Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne to dawniej nerwica natręctw. Chorzy cierpią z powodu obsesyjnych, natrętnych myśli i lęków, które zmuszają ich do wykonywania kompulsywnych czynności, impulsów. Wiedzą, że są to czynności chorobowe i absurdalne, ale nie potrafią nad nimi zapanować i ich powstrzymać. Może to być natrętne mycie rąk spowodowane obsesyjną myślą o ich zabrudzeniu, sprawdzanie zamknięcia drzwi, wyłączenia gazu itp.

Zaburzenia konwersyjne i dysocjacyjne

Zaburzenia konwersyjne i dysocjacyjne dawniej były znane jako histeria. Pojęcie „histeria” używane wcześniej było jako podkreślenie teatralności zachowań chorego, ich niewspółmierności do prawdziwej sytuacji. Cechą zaburzeń konwersyjnych jest występowanie objawów chorób, na które pacjent w rzeczywistości nie cierpi. Lęk (nieuświadomiony) przekształca się w objaw, np. porażenie kończyn, ból głowy, kula w gardle (globus histericus), napady padaczkowe. Objawami dysocjacyjnymi mogą być zaburzenia pamięci i osłupienie.

Zaburzenia pod postacią somatyczną

Zaburzenia pod postacią somatyczną objawiają się dolegliwościami różnych narządów. Może to być tzw. nerwica serca lub żołądka. Pacjent odczuwa kołatanie serca, ma nudności, biegunki, problemy ze snem. Wszystkie te objawy są przejawami lęku.

• Nerwica depresyjna (dystymia). Jest to typ depresji charakteryzujący się przewlekłym przebiegiem (trwającym kilka lat) i łagodnym nasileniem obniżenia nastroju. Towarzyszyć mogą mu inne objawy: zaburzenia snu, drażliwość, lęk, niepokój itp.
• Nerwica hipochondryczna. Istnienie tej postaci nerwicy podaje się w wątpliwość, ponieważ jako objaw występuje też w innych zaburzeniach. Czasem hipochondryczne nastawienie jest cechą osobowości.
• Neurastenia. Charakteryzuje się uczuciem ciągłego zmęczenia, męczliwością, osłabieniem, drażliwością, trudnościami w koncentracji i problemami ze snem.

PTSD, czyli zespół stresu pourazowego. Rozwinąć się może po krótko- lub długotrwałej sytuacji o wyjątkowo stresującym i zagrażającym charakterze. Występuje np. u ofiar gwałtów, w czasie wojny, u świadków wypadków itp. Pacjent natrętnie przypomina sobie te sytuacje we wspomnieniach, snach, wyobrażeniach na jawie, jednocześnie jest zobojętniony uczuciowo, izoluje się, unika bodźców wywołujących wspomnienia.

To ogólna charakterystyka zaburzeń nerwicowych. Jak widać, stwierdzenie u chorego samej nerwicy jest dość generalne. Jednak często rozpoznaje się od razu już konkretny typ zaburzeń, np. fobię lub zespół stresu pourazowego. W niektórych podziałach uwzględnia się czasem także charakter społecznej sytuacji lub motywacji pacjenta. Mówi się wtedy np. o nerwicy małżeńskiej, niedzielnej, odszkodowaniowej czy pourazowej. Nie są to jednak rozpoznania sensu stricte medyczne.

Źródła

1. Bilikiewicz A., Psychiatria. Podręcznik dla studentów medycyny, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2003, ISBN 83-200-2776-4.
2. Bryńska A., Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2007, ISBN 83-233-2254-2.
3. Jarema M., Psychiatria w praktyce, Medical Education, Warszawa 2011, ISBN 978-83-62510-06-1.
4. Kokoszka A., Zaburzenia nerwicowe. Postępowanie w praktyce ogólnolekarskiej, Medycyna Praktyczna, Kraków 2004, ISBN 83-7430-004-3.
5. Olszewski J., O zaradności obezwładnionych lękiem. Osoby z nerwicowymi zaburzeniami lękowymi a stres, UMCS, Lublin 2010, ISBN 978-83-227-3122-2.
6. Sidorowicz S., (red.), Psychiatria kliniczna, Urban & Partner, Wrocław 2004, ISBN 83-89581-95-7.
7. Sidorowicz S., (red.), Psychiatria – praktyczny przewodnik kliniczny, Urban & Partner, Wrocław 2010, ISBN 978-83-7609-151-8.