Żylaki a zmiany skórne

Reakcja zapalna (łac. inflammatio) jest procesem rozwijającym się w tkance unaczynionej pod wpływem czynnika uszkadzającego. Powoduje ono szybkie nagromadzenie komórek zdolnych do usunięcia czynnika szkodliwego i do naprawy powstałych uszkodzeń. Podłożem zapalenia skóry są zmiany w naczyniach krwionośnych, które ulegają rozszerzeniu, powodując zwiększone ukrwienie tkanek.

Większa przepuszczalność ścian naczyń żylnych powoduje przedostanie się wielu komórek do przestrzeni pozanaczyniowej (np. przeciwciał). Charakterystyczne objawy zapalenia skóry to: zaczerwienienie (rubor), obrzęk (tumor), ból (dolor), ocieplenie w miejscu reakcji zapalnej (calor) oraz całkowita lub częściowa utrata funkcji danej okolicy (functio laesa).

Żylaki kończyn dolnych (łac. varices extremitatum inferiorum) powstają w warunkach działania zwiększonego ciśnienia hydrostatycznego krwi na ściany naczyń żylnych (wysokie ciśnienie krwi tętniczej, utrudniony odpływ krwi i jej zastój, osłabienie elastyczności ścian i zwiększenie jej podatności na rozciąganie). Początkowo zmienione naczynia tworzą tzw. „pajączki”, niepowodujące żadnych objawów, z wyjątkiem nieestetycznego wyglądu kończyn dolnych.

Gromadzące się coraz większe ilości krwi powodują dalsze rozszerzanie i skręcenie naczyń oraz powstawanie wrzecionowatych, workowatych lub balonowatych uwypukleń. Żylaki mają średnicę zazwyczaj około 4 milimetrów i są wyczuwalne jako miękkie „guzki” położone podskórnie. Zmienione chorobowo naczynia prześwitują przez skórę jako niebieskiego koloru, wydłużone „linie” o wężowatym kształcie. Pojawiają się one przede wszystkim pod kolanami i na łydkach. Klinicznymi objawami powstałych żylaków są: uczucie ciężkich nóg, ból i kurcze łydek, uczucia ciepła, obrzęki nóg najbardziej nasilone wieczorem, uczucie „niespokojnych nóg”, nocne skurcze nóg.

Żylaki kończyn dolnych poza licznymi powikłaniami powodują zmiany w strukturze i funkcji skóry. Skóra nad zmienionymi chorobowo naczyniami żylnymi staje się cieńsza, prześwitująca, mniej elastyczna i podatniejsza na urazy. W normalnych warunkach ma ona odczyn kwaśny, który zapobiega rozwojowi zapalenia.

Żylaki kończyn dolnych powodują zmianę odczynu skóry w kierunku bardziej zasadowego, co ułatwia rozwój drobnoustrojów znajdujących się na jej powierzchni. Przyczynia się to do powstania wyprysków żylakowych, zapalenia skóry i tkanki podskórnej. Stan zapalny w okolicy żylaków objawia się przede wszystkimi bolesnym stwardnieniem i zaczerwienieniem skóry, występuje też ocieplenie tej okolicy oraz obrzęk nieustępujący po odpoczynku nocnym, który prowadzi do nieprawidłowego odżywienia tkanki podskórnej i skóry.

Często jako powikłania żylaków obserwuje się powstawanie zapalenia żył lub powstanie zakrzepu w świetle naczynia. Zakrzep, który oderwie się do ściany, może stać się stanem zagrożenia życia, np. powodując zator tętnicy płucne. Kolor skóry zmienionej przewlekłym stanem zapalnym przybiera odcień brązowy - świadczy to o nieprawidłowym krążeniu krwi w tej okolicy.

Przebarwienia te są rozlane, zlokalizowane najczęściej w dolnej części goleni. Objawami towarzyszącymi są: swędzenie, wybroczyny podskórne (efekt niewielkich urazów), wypryski, liczne i drobne pęknięcia powierzchni naskórka. Powyższe objawy świadczą już o przewlekłej niewydolności krążenia żylnego.

Kolejnym etapem zmian skórnych w przebiegu nieleczonych żylaków są owrzodzenia podudzi. Zmiany takie są charakterystyczne, zlokalizowane głównie w okolicy kostek po stronie przyśrodkowej. Zmiany troficzne skóry przyczyniają się do zwiększonej jej podatności na urazy, pod wpływem nawet najmniejszego zadrapania może pojawić się niesztowica przekształcająca się w niebezpieczne owrzodzenie.

Owrzodzenie podudzi, w przeciwieństwie do zwykłych ran, nie wykazuje tendencji do samoistnego gojenia się z pozostawieniem blizny. Nieleczone owrzodzenia mogą nie goić się przez wiele lat oraz stale nawracać, powodując bardzo duży dyskomfort, swędzenie, zaczerwienienie i nieznośny ból. Nie zawsze stopień zaawansowania żylaków koreluje z nasileniem dolegliwości, zależy to od wrażliwości osobniczej chorego.

Czasem powstające owrzodzenie nie sprawia żadnych dolegliwości, a niewielkie żylaki mogą powodować silne uczucie bólu. Według obserwacji najbardziej uciążliwe są żylaki kończyn dolnych powstałe w czasie ciąży. Atrofia skóry, jak i występowanie owrzodzenia, mogą zwiększyć ryzyko krwawienia z pękniętego żylaka, utrata krwi jeśli jest duża doprowadza do wstrząsu i śmierci.

Kobiety zauważając już pierwsze symptomy żylaków często zgłaszają się do lekarza na konsultację, ponieważ nieestetyczny wygląd kończyn dolnych wpływa negatywnie na ich dobre samopoczucie. Niebezpieczne objawy, które mogą sugerować zapalenie skóry, a nawet stan zagrożenia życia, to: nagłe spuchnięcie nogi, zmiana jej koloru na odcień sino-czerwony z towarzyszącym silnym bólem - mogą świadczyć o zamknięciu naczynia przez skrzep. Sytuacja taka wymaga natychmiastowej konsultacji z lekarzem.

Pęknięcie żylaka może spowodować krwawienie. Każde krwawienie z pękniętego żylaka również powinno zwrócić uwagę chorego, ponieważ może być ono przyczyną znacznej utraty krwi, która może skutkować utratą życia. W przypadku krwawienia należy unieść taką kończynę powyżej poziomu serca, założyć opatrunek uciskowy i jak najszybciej skonsultować się z lekarzem.

Każde owrzodzenie czy zapalenie skóry powstałe w miejscu występowania żylaków (nawet niewielkiej wielkości) powinno być zdiagnozowane przez lekarza, ponieważ tylko odpowiednie leczenie pozwoli na jego wygojenie i uniknięcie (lub zmniejszenie) ryzyka nawrotów.

Stanem nieobjawiającym się na skórze (poza sinicą), ale zagrażającym życiu jest zator tętnicy płucnej, który może spowodować niewydolność krążenia kończącą się śmiercią, wymaga on natychmiastowej interwencji lekarskiej. Są to niebezpieczne schorzenia układu krążenia. Objawami jego są: nagły i silny ból w klatce piersiowej, duszność, tachykardia, przyspieszony oddech, krwioplucie, gorączka, niepokój.