Badania profilaktyczne, które należy wykonywać regularnie

Badania profilaktyczne to takie badania, które wykonuje się w celu monitorowania stanu zdrowia. Mogą być to badania ogólne, jak morfologia czy badanie moczu lub specjalistyczne, pozwalające na rozpoznaniu danej choroby i postawienie diagnozy.

Zgodnie z zaleceniami lekarskimi, niezależnie od wieku, badania ogólne, zwane inaczej podstawowymi, należy robić raz do roku. Mowa tutaj o morfologii krwi, badaniu poziomu cukru we krwi oraz badaniu moczu. Po czterdziestce do tego pakietu należy dołożyć jeszcze badanie poziomu cholesterolu.

Zalecane jest wykonywanie określonych badań w odpowiednich odstępach czasu. Im jesteśmy starsi tym więcej takich badań należy wykonywać. Dlatego w przypadku dwudziestolatków wystarczy raz do roku kontrolować ciśnienie tętnicze krwi, a co 2-3 lata morfologię, cytologię i USG sutków– wyjaśnia dr Ewa Kaszuba.

Przed 30. rokiem życia powinno się również przynajmniej dwa razy sprawdzić poziom cholesterolu we krwi oraz wykonać badanie ogólne moczu – dodaje.

W przypadku osób, które mają 50 lat lub więcej wskazane jest wykonywanie pomiarów ciśnienia tętniczego 4 razy w roku lub częściej, a przynajmniej raz w roku badania: poziomu cukru, cholesterolu, cytologię, mammografię, EKG oraz badanie wzroku, a co 2-3 lata morfologię, badanie ogólne moczu, RTG klatki piersiowej oraz USG jamy brzusznej i badanie poziomu hormonów tarczycy.

Część lekarzy zwraca jednak uwagę, że badania nie pełnią tylko roli profilaktycznej, ale także diagnostyczną – i kierują na nie dopiero wtedy, gdy pojawią się pierwsze objawy choroby.

Istnieją zarówno badania profilaktyczne, jak i diagnostyczne. Czasami mogą to być te same badania. Wynika to z tego, że badania profilaktyczne wykonujemy regularnie, w celu monitorowania stanu zdrowia pacjentów. Dzięki temu możemy wykrywać choroby na wczesnym etapie, kiedy nie dają jeszcze wyraźnych objawów. Badania diagnostyczne to badania wykonywane na zalecenie lekarza, w celu wykrycia choroby, której objawy są już zauważalne – mówi dr Ewa Kaszuba.

Na przykład, raz na 5, 10 lat powinno wykonywać się profilaktycznie USG jamy brzusznej, aby na bieżąco monitorować stan narządów wewnętrznych. Może się okazać, że podczas takiego badania lekarza zaniepokoi obraz wątroby pacjenta. W takim przypadku może on zlecić dalsze badania diagnostyczne, jak badanie poziomu enzymów wątrobowych we krwi. Dzięki temu można potwierdzić czy mamy do czynienia ze stanem zapalnym wątroby i podjąć odpowiednie leczenie.

Co więcej, po konsultacji z lekarzem konieczne może się okazać zrobienie takich badań jak gastroskopia, kolonoskopia i dopochwowe badanie narządów rodnych. Pozwolą one skontrolować narządy i pomogą zapobiec rakowi żołądka, jelita grubego, szyjki macicy i rakowi jajnika.

Dokładne zalecenia co do badań profilaktycznych można otrzymać od lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. Które zatem badania można uznać za ewidentnie profilaktyczne? - Możemy tutaj wmienić np. badanie poziomu cukru, choć jest ono zarówno elementem profilaktyki, jak i diagnostyki.

Załóżmy, że wynik takiego badania wychodzi nieznacznie ponad normę (70 – 100 jd.), 110 jednostek. Po powtórzeniu, jest taki sam. Chory nie ma jeszcze cukrzycy, ale może mieć tzw. pre diabetes, wskazujący na stan przedcukrzycowy – mówi dr Sutkowski.

Spoglądając na taki wynik możemy zachęcać pacjenta do zdrowszego trybu życia, co będzie już profilaktyką cukrzycy. Podobnie jest z badaniem na cholesterol, które może pomóc w zmniejszyć ryzyko udaru czy zawału. Pomiar nie będzie profilaktyką, natomiast zalecenia zdrowotne – już tak.

Jednym z najczęściej wykonywanych badań krwi jest morfologia. W tym roku w Polsce wykonano setki tysięcy takich pomiarów, a wszystkich badań hematologicznych (dotyczących krwi) zrobiono w 2015 roku 9 136 450 mln.

Dr Joanna Szeląg, lekarz rodzinny jednak podkreśla: Morfologia krwi nie jest badaniem profilaktycznym, ponieważ nie wyklucza schorzeń. Często przychodzą do mnie pacjenci, u których wyniki tego pomiaru są prawidłowe, ale osoby są chore – dodaje. - Dlatego właśnie bezpodstawne wykonywanie tego badania nie ma żadnego sensu - dodaje.

Czy to oznacza, że pacjenci nie powinni się badać? Absolutnie nie. Ważne jest, by dbać o swoje zdrowie, jednak nie należy tego robić tylko i wyłącznie za pomocą badań. Istotne są również: prawidłowa dieta, sport, ograniczenie stresu, rzucenie nałogów – jeśli je posiadamy.

Niestety, ale nie może być tak, że pacjent przychodzi i mówi, że chce badania i wychodzi. Często podczas takich wizyt, gdy lekarz dopytuje i pogłębia wywiad, okazuje się, że pacjent wykazuje objawy choroby. Wtedy zleca wykonanie większej ilości badań, niż on oczekiwał. Badania są krokiem diagnostyki pacjenta – wskazuje dr Szeląg.

Ponadto lekarze podkreślają, że w profilaktyce ważne jest indywidualne podejście do pacjenta. Specjaliści medycyny rodzinnej powinni zawsze szukać przyczyny faktu, że pacjent oczekuje skierowania na badanie. Nie można bowiem określić ogólnych wskazań do wydania takiego dokumentu.

Dla każdej grupy pacjentów mamy inne zalecenia, inne pomiary, inne wskazania, inne ścieżki postępowania – podkreśla rzecznik Kolegium Lekarzy Rodzinnych.

Co zatem z badaniami zalecanymi, które wiele lekarzy zaleca wykonać np. raz w roku (badanie cukru we krwi, moczu, poziomu cholesterolu czy hormonów)?

Oczywiście, mają one sens, ale nie należy ich traktować jak przymusu czy obowiązku. To są zalecenia orientacyjne, które są zalecane na podstawie najczęściej występujących chorób - mówi dr Sutkowski.

Zawsze jednak należy pamiętać, że najważniejsza jest rozmowa z lekarzem. Jest bardziej prawdopodobne, że on częściej może zapobiec chorobie niż samo badanie.