Choroba Bowena - przyczyny, objawy, rozpoznanie, leczenie

Choroba Bowena (łac. morbus Bowen, BD, Bowen disease) to rak kolczystokomórkowy śródnaskórkowy, przedinwazyjna postać raka skóry (carcinoma in situ).

Oznacza to, że komórki nowotworowe ograniczają się wyłącznie do tkanki skóry, nie przekraczają jej i nie zajmują tkanek sąsiadujących. Jednostkę chorobową jako pierwszy opisał John Templeton Bowen w 1912 roku.

Chorobę Bowena należy różnicować z takimi jednostkami chorobowymi jak:

• rak podstawnokomórkowy powierzchowny (basalioma superficiale),
• liszaj płaski zanikowy i barwnikowy (lichen planus pigmentosus atrophicans),
• łuszczyca zadawniona (psoriasis inveterata).

Specjaliści są zdania, że przyczyną choroby Bowena mogą być:

• infekcje wirusowe (HPV-16, 18). Infekcja pierwotna dotyczy narządów płciowych,
• uszkodzenie skóry przez promieniowanie słoneczne - wówczas zmiany pojawiają się na obszarach skóry szczególnie narażonych na słońce: na twarzy, szyi, karku oraz tułowiu,
• długotrwałe narażenie na substancję rakotwórczą lub działanie toksyn (na przykład arszenik),
• immunosupresja,
• przewlekłe choroby skóry,
• promieniowanie jonizujące,
• podrażnienie mechaniczne.

Choroba Bowena to rak kolczystokomórkowy in situ, w którym warstwa podstawna naskórka w obrazie histopatologicznym jest nienaruszona. Schorzenie najczęściej dotyka osoby po 60. roku życia, częściej u kobiet niż u mężczyzn.

Skórne objawy choroby Bowena umiejscawiają się na kończynach dolnych oraz okolicy okołopaznokciowej, błonach śluzowych narządów płciowych (np. choroba Bowena na prąciu). Gdy zmiany dotyczą żołędzi prącia bądź warg sromowych, mówi się o erytroplazji Queyrata.

Objawem choroby Bowena są charakterystyczne rumieniowe plamy lub tarczki:

• popękane, brodawkowate, rzadziej barwnikowe,
• powoli powiększające się,
• dobrze odgraniczone, ognisko przybiera zazwyczaj układ obrączkowaty lub pełzakowaty,
• o nieregularnym brzegu,
• o złuszczającej się powierzchni, która może być pokryta nadżerkami i strupami,
• pojawiające się najczęściej pojedynczo,
• w kolorze czerwonobrunatnym,
• mające tendencję do naciekania podstawy, przez co wystają ponad poziom zdrowej skóry.

Zawsze, gdy na skórze pojawiają się niepokojące zmiany, należy udać się do dermatologa. Lekarz podczas badania przeprowadza wywiad i ocenia charakter wykwitów skórnych. Bierze pod uwagę przebieg choroby i charakter zmian, musi także wykluczyć inne jednostki chorobowe, które dają podobne objawy.

Ostateczne rozpoznanie i diagnoza są możliwe po analizie wyników badań, takich jak:

• badania histopatologiczne oceniające komórek naskórka,
• badania dermatoskopowe,
• badania wirusologiczne na obecność wirusa HPV.

Wczesne rozpoznanie i podjęcie leczenia jest bardzo ważne, wiąże się z dobrymi rokowaniami. Jeśli choroba będzie zaniedbana, a leczenie nie zostanie podjęte, może mieć poważne konsekwencje.

Choroba Bowena w mniej więcej 3 % przypadków może przekształcić się w nowotwór inwazyjny. Sygnałem alarmującym są owrzodzenia, zwiększony naciek podstawy, a także znaczny rozrost zmiany.

Ryzyko przejścia choroby w inwazyjną postać nowotworu kolczystokomórkowego (raka Bowena) w przebiegu erytroplazji Queyrata szacuje się na około 10 %.

Leczenie choroby Bowena ustala się indywidualnie. Terapia zależy od rodzaju ogniska chorobowego oraz stopnia zaawansowania zmian skórnych. Zwykle sięga się po metody farmakologiczne, laserowe, mikrochirurgiczne czy wykorzystujące fale radiowe.

Leczenie choroby Bowena polega na:

• podawaniu Fluorouracylu (5-FU) w postaci 5% kremu,
• zastosowaniu imikwimodu w postaci 5% kremu,
• krioterapii, polegającej na niszczeniu zmienionych tkanek za pomocą ciekłego azotu,
• radioterapii,
• wyłyżeczkowaniu z elektrokoagulacją,
• waporyzacji laserowej,
• mikrochirurgii Mohsa (w okolicach genitalnych),
• terapii fotodynamicznej, która polega na naświetlaniu zmienionych fragmentów skóry.