Remisja białaczki - co to jest remisja, remisja w ostrych białaczkach, konsolidacja remisji w leczeniu białaczki, przewlekła białaczka szpikowa, przewlekła białaczka limfatyczna

W białaczkach remisja jest podstawowym celem skomplikowanego leczenia onkologicznego. Zostały stworzone ściśle określone kryteria, według których ocenia się, czy za pomocą danej terapii udało się osiągnąć remisję białaczki. Ponieważ istnieje wiele rodzajów białaczek, stworzono wiele definicji terminu "remisja". Dla każdej z nich wyznaczono określone kryteria remisji częściowych i całkowitych oraz wiele podtypów odpowiedzi na leczenie, zależnie od stosowanych badań diagnostycznych.

W zależności od dojrzałości oraz rodzaju komórki która uległa przemianie nowotworowej powstają różne typy białaczek. Podstawowo białaczki dzieli się na ostre (szpikową i limfoblastyczną), przewlekłą białaczkę szpikową oraz przewlekłą białaczkę limfatyczną.

Białaczki ostre wywodzą się z komórek wczesnego stadium rozwoju leukocytów. W zależności od tego, czy transformacji nowotworowej ulegną komórki mielopoezy czy limfopoezy powstaje ostra białaczka szpikowa lub limfoblastyczna. Celem leczenia ostrych białaczek jest na remisja choroby, a następnie jej podtrzymanie.

W pierwszym etapie leczenia – indukcji remisji dąży się do uzyskania remisji całkowitej (CR – complete remission). Remisja całkowita w ostrych białaczkach uzyskiwana jest przez przez zmniejszenie liczby komórek nowotworowych (blastów) z 1 biliona (1012 – 1kg) do

Remisja całkowita może być stwierdzona, gdy spełnione są następujące kryteria:

• dobry stan ogólny i zachowana pełna sprawność,
• brak zmian w tkankach i narządach poza szpikiem kostnym we krwi,
• normalizacja ilości granulocytów i płytek krwi, brak blastów, a ilość erytrocytów zapewnia przeżycie bez przetoczeń krwinek czerwonych,
• w szpiku

Kolejnym etapem leczenia jest konsolidacja remisji. Terapia ma na celu dalsze usuwanie pozostałych jeszcze w organizmie komórek nowotworowych (choroby resztkowej). Mogłyby one wywołać nawrót białaczki i zakończenie uzyskanej remisji. Jeżeli terapia jest skuteczna, liczba blastów spada poniżej miliona (106 – 1mg).

Następnie wprowadza się leczenie pokonsolidacyjne, mające na celu utrzymanie remisji Jeżeli remisja całkowita utrzymuje się co najmniej 5 lat, mówi się o pełnym wyleczeniu. Niestety nie we wszystkich przypadkach uzyskana jest pełna remisja. Czasami doprowadza się do remisji częściowej, a niekiedy stwierdza się brak remisji.

Remisja białaczki częściowa to stan, kiedy nie udaje się zwalczyć wszystkich objawów choroby. Od remisji całkowitej różni się występowaniem w szpiku większej ilości blastów (5-20%) lub zmniejszeniem ich początkowej ilości tylko o połowę. Ponadto stwierdza się znaczną poprawę stanu ogólnego, ale chory nie uzyskuje pełnej sprawności. Przy braku remisji w szpiku obserwuje się > 20% blastów, a wyjściowo złe parametry krwi prawie nie ulegają poprawie. Stan ogólny również nie zmienia się na lepsze.

Przyczyną choroby jest powstanie specyficznej mutacji w DNA komórki macierzystej szpiku. W wyniku wymiany części materiału genetycznego między chromosomami 9 i 22 (translokacja) powstaje tzw. chromosom Philadelphia. Znajduje się w nim zmutowany gen BCR/ABL. Koduje białko (kinazę tyrozynową) powodujące, że komórka białaczkowa nieustannie się dzieli i żyje dużo dłużej.

W przypadku tej białaczki o skuteczności terapii świadczy normalizacja badań krwi oraz zmniejszenie lub całkowita eliminacja komórek zawierających chromosom Ph (Ph+). Dlatego oceniając leczenie używa się aż 3 kryteriów remisji: hematologicznej, cytogenetycznej i molekularnej.

Pełna remisja hematologiczna występuje wtedy, gdy zostaną spełnione następujące kryteria:

• normalizacja parametrów krwi obwodowej,
• niepowiększona śledziona w badaniu przeprowadzonym przez lekarza.

Kryteria remisji cytogenetycznej opierają się na ilości komórek Ph+ w szpiku kostnym. Na tej podstawie stwierdzana jest remisja całkowita, częściowa, mniejsza, minimalna lub brak remisji. O Remisja całkowita występuje wtedy, gdy w szpiku kostnym w ogóle nie wykrywa się komórek zawierających chromosom Ph.

Remisja molekularna również może być częściowa lub całkowita. Określa się to na podstawie ilości białka kodowanego przez gen BCR/ABL. Jeżeli w dwukrotnie wykonywanych badaniach molekularnych nie wykryje się żadnej cząsteczki tego białka, remisja jest całkowita.

Przeważnie wywodzi się z limfocytów B. We krwi szpiku i innych narządach obserwuje się nadmiar dojrzałych limfocytów B. To choroba ludzi starszych. W wielu przypadkach przebiega łagodnie nawet przez 20-30 lat. Remisja całkowita może być uzyskana tylko przez przeszczep szpiku.

Transplantację mogą przeżyć tylko młode osoby w stosunkowo dobrym stanie ogólnym. Dlatego w przewlekłych białaczkach limfatycznych wykonuje się je dość rzadko. Leczenie w większości przypadków ma na celu przedłużenie życia chorego w jak najlepszym stanie ogólnym. Dlatego długotrwała remisja białaczki raczej nie jest spotykana.

Źródła

1. Urasiński I. Hematologia kliniczna, Pomorska Akademia Medyczna, Szczecin 1996, ISBN 83-86342-21-8
2. Waterbury L. Hematologia, Urban & Partner, Wrocław 1998, ISBN 83-85842-68-3
3. Sułek K., Wąsak-Szulkowska E. Hematologia w praktyce, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007, ISBN 978-83-200-3418-9
4. Matysiak M. Hematologia w praktyce pediatrycznej, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2002, ISBN 83-200-2639-3