Czy paracetamol jest bezpieczny? Tak wypadł w badaniach

Prezydent USA Donald Trump zaapelował w swoim przemówieniu do kobiet w ciąży. - Zdecydowanie zaleca się kobietom ograniczenie stosowania Tylenolu w czasie ciąży, chyba że jest to konieczne z medycznego punktu widzenia - powiedział. Tylenol to lek przeciwgorączkowy i przeciwbólowy, dostępny bez recepty. Substancją czynną jest acetaminofenen, poza USA znany jako paracetamol.

Paracetamol to jeden z najczęściej stosowanych leków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych, dostępny bez recepty i uważany za bezpieczny - jeśli jest stosowany zgodnie z zaleceniami, bez nadużyć.

Lek szybko łagodzi ból i gorączkę, a w przeciwieństwie do niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) nie podrażnia żołądka i nie zwiększa ryzyka krwawień układu pokarmowego. Wykazało to m.in. duże badanie z 2000 roku, gdzie podsumowano wyniki dużych testów kohortowych i case-control z lat 90.Udowodniono, że NLPZ (takie jak ibuprofen, naproksen, diklofenak) wiązały się z istotnie wyższym ryzykiem krwawienia i perforacji przewodu pokarmowego. W tej analizie paracetamol (acetaminofen) nie zwiększał tego ryzyka w porównaniu z brakiem stosowania, co wskazywało, że jest bezpieczniejszy dla przewodu pokarmowego. Twierdzenia te potwierdziło także badanie z 2017 roku opublikowane w "The Lancet".

Właśnie dlatego paracetamol stał się podstawowym środkiem zarówno w terapii dorosłych, jak i dzieci, a także lekiem pierwszego wyboru w ciąży. Nie oznacza to jednak, że lek można stosować bez ograniczeń i bez konsultacji z lekarzem.

Zobacz też: Nowa nadzieja w leczeniu uszkodzeń wątroby. Skuteczna po zatruciu lekiem

Największym problemem związanym z paracetamolem jest jego toksyczność dla wątroby przy przekroczeniu maksymalnych dawek. Światowa Organizacja Zdrowia i producenci zalecają nie więcej niż 4 g substancji czynnej na dobę u dorosłych. Przedawkowanie może prowadzić m.in. do uszkodzeń nerek i przede wszystkim ostrej niewydolności wątroby, nawet prowadzącej do transplantacji. W USA paracetamol jest jedną z najczęstszych przyczyn nagłych przypadków uszkodzenia wątroby i hospitalizacji z powodu zatruć lekami.

Do ryzyka przedawkowania dochodzi często nieświadomie - np. pacjenci łączą różne preparaty na przeziębienie, z których każdy zawiera paracetamol. Dlatego eksperci zalecają dokładne sprawdzanie składu leków i unikanie równoległego stosowania kilku preparatów.

Ryzyko wzrasta także przy przewlekłym spożywaniu alkoholu, jednoczesnym przyjmowaniu leków hepatotoksycznych czy niedożywieniu.

W kontekście ciąży paracetamol uchodzi za najbezpieczniejszy lek przeciwbólowy i przeciwgorączkowy. Wysoka gorączka, zwłaszcza w wyniku infekcji, w pierwszym trymestrze może negatywnie wpływać na rozwój płodu, dlatego paracetamol bywa zalecany, aby zredukować bezpośrednie zagrożenie dla kobiety i dziecka. Towarzystwa ginekologiczne w Europie i USA wskazują jednak, że paracetamol powinien być stosowany w najmniejszej skutecznej dawce i jak najkrócej.

Niektóre badania obserwacyjne sugerowały możliwy związek między częstym stosowaniem leku w ciąży a ryzykiem zaburzeń neurorozwojowych u dzieci (np. ADHD bądź spektrum autyzmu). Nie potwierdzono jednak jednoznacznego związku przyczynowego, a pod uwagę trzeba brać też wpływ samej gorączki czy czynników środowiskowych. Z tego powodu zalecenia nie zmieniły się: doraźne stosowanie paracetamolu w ciąży jest uznawane za bezpieczne, ale przewlekłe - wymaga ostrożności i nie może odbywać się bez konsultacji z lekarzem.

Jak bezpiecznie stosować paracetamol?

• nie przekraczaj maksymalnej dawki dobowej (4 g u dorosłych),

• unikaj łączenia kilku preparatów z paracetamolem,

• stosuj lek doraźnie, nie codziennie i długotrwale,

• w przypadku bólu lub gorączki utrzymującej się dłużej niż kilka dni, skonsultuj z lekarzem metodę leczenia przyczyny stanu zapalnego.

Aleksandra Zaborowska, dziennikarka Wirtualnej Polski

Źródła:

• Hernández-Díaz S., García Rodríguez L.A., "Association between nonsteroidal anti-inflammatory drugs and upper gastrointestinal tract bleeding/perforation: an overview of epidemiologic studies published in the 1990", Arch Intern Med, 2000,

• Lanas A. et al., "Peptic ulcer disease", The Lancet, 2017.