Czy szczepić dziecko?
W ostatnich latach w związku z lawinowym wzrostem występowania wśród dzieci chorób autoimmunologicznych, zaczęto zastanawiać się nad przyczynami tego stanu. Wysunięto nawet teorię, że powszechne stosowanie szczepień ochronnych w bardzo wczesnym okresie życia jest przyczyną nadmiernej immunizacji organizmu, a co za tym idzie, rozwoju alergii w przyszłości. Jak dotąd, w żadnych badaniach teoria ta nie znalazła potwierdzenia.
1. Szczepienia dzieci
Zauważono natomiast, że u dzieci z alergią częściej występują ostre reakcje alergiczne po szczepieniu, wywołane zawartymi w szczepionce składnikami dodatkowymi (np. białko jaja kurzego, żelatyna, antybiotyki), na które uczulone jest dziecko. Jednakże zgodnie z opinią ekspertów, dziecko mające alergię powinno być szczepione zgodnie z obowiązującym programem szczepień ochronnych. Pozostawienie dziecka bez szczepienia jest większym ryzykiem niż rozwój ewentualnej reakcji poszczepiennej na składniki szczepionki!
Pamiętajmy, że nie należy szczepić dzieci w okresie zaostrzenia choroby alergicznej i w okresie nasilonego stężenia alergenów w powietrzu (intensywne pylenie traw, drzew, chwastów). Nie powinno się także szczepić dziecka w momencie, kiedy jest odczulane, ze względu na ewentualne trudności w ocenie niepożądanych odczynów poszczepiennych. Bezwzględnym przeciwwskazaniem do szczepienia jest wystąpienie u dziecka ostrej reakcji anafilaktycznej po poprzednim szczepieniu.
2. Odczyny poszczepienne
U dzieci z alergią, podobnie jak u dzieci zdrowych, istnieje możliwość wystąpienia po szczepieniach różnych niepożądanych odczynów, m.in. o charakterze reakcji alergicznych, które mają postać miejscową lub uogólnioną. W miejscu szczepienia może wystąpić rumień, obrzęk i bolesność. Na skórze całego ciała lub na ograniczonych jego obszarach może wystąpić wysypka, najczęściej o charakterze plamistym, swędząca, o zmiennej lokalizacji, określana często pokrzywką.
Najbardziej niebezpieczną reakcją alergiczną na podanie szczepionki jest reakcja anafilaktyczna, występująca natychmiast po wstrzyknięciu. W przypadku rozwinięcia się wstrząsu – najcięższej postaci anafilaksji, występuje bladość, spadek ciśnienia tętniczego krwi, nadmierna potliwość, przyspieszenie tętna, obrzęki, duszność i utrata przytomności – objawy rozwijają się zwykle w ciągu kliku minut po podaniu szczepienia. Są to objawy występujące bardzo rzadko u dzieci, które zostały prawidłowo kwalifikowane przez lekarza do szczepień. Rozwój takiej reakcji jest niemożliwy do przewidzenia. Dlatego też szczepienia u dzieci z alergią powinny być przeprowadzane przez przeszkolony personel, w miejscu, w którym będzie możliwość udzielenia natychmiastowej pomocy.
Pamiętajmy jednak, że reakcje alergiczne po szczepionkach występują bardzo rzadko i mogą być spowodowane działaniem zarówno antygenów szczepionkowych, jak i składników dodatkowych szczepionki. Substancjami uczulającymi mogą być: adiuwanty, czyli substancje dodatkowe (np. sole glinu), stabilizatory (żelatyna, albumina), konserwanty (antybiotyki), lateks, jak również biologiczne składniki podłoża (np. komórki zarodków kurzych).
Jeśli u dziecka uczulonego na białko jaja kurzego wystąpi po szczepieniu reakcja anafilaktyczna na białkowy składnik tej szczepionki, należy w przyszłości unikać szczepionek zawierających nawet śladowe ilości białka. Natomiast inne formy kliniczne alergii po podaniu szczepionki zawierającej białko jaja kurzego (zmiany skórne, świąd), nie są przeciwwskazaniem do szczepień tymi szczepionkami w przyszłości. Dla bezpieczeństwa dzieci z alergią określono maksymalną zawartość białka w szczepionce, której podanie nie stanowi zagrożenia. Ilość tego białka musi być niższa niż 1,2 ug/ml.
3. Szczepionki przeciwko odrze, śwince i różyczce
Największe kontrowersje budziło podawanie szczepionki przeciwko odrze, śwince i różyczce. Wynika to z faktu, iż wirus odry używany do produkcji szczepionki rośnie na fibroblastach zarodków kurzych i stąd w jej składzie pojawiają się śladowe ilości potencjalnie uczulającego białka. Niektóre badania sugerują, że występowanie reakcji alergicznych jest związane nie z białkiem, a z żelatyną, która jest używana jako stabilizator.
Zaobserwowano, że większość dzieci uczulonych na białko jaja kurzego dobrze toleruje to szczepienie. Jeśli jednak dziecko ma bardzo wysoką wrażliwość na białko jaja kurzego, zaleca się użycie szczepionki pozbawionej elementu białkowego – drobnoustroje użyte do produkcji takiej szczepionki są hodowane na ludzkich komórkach diploidalnych. Szczepienia takie są dostępne na rynku europejskim.
Szczepienie dzieci bardzo wrażliwych na białko powinno odbywać się w odpowiednio przygotowanych miejscach na wypadek konieczności udzielenia natychmiastowej pomocy. Powinno być przeprowadzone w obecności przeszkolonego personelu medycznego, a dziecko przez 30 minut po szczepieniu powinno być obserwowane.
Warto wiedzieć, że popularna szczepionka przeciwko grypie także zawiera śladowe ilości białka. Jednak, jak wspomniano wyżej, zawartość białka poniżej 1,2 ug/ml czyni tę szczepionkę bezpieczną w użyciu.
Jak dotąd, żadne z przeprowadzonych badań nie potwierdziło związku przyczynowo-skutkowego szczepień ochronnych z alergią. Wiadomo natomiast, że pozostawienie dziecka z alergią bez szczepienia jest większym ryzykiem niż pojawienie się ewentualnych odczynów poszczepiennych!
Lekarz Monika Szafarowska
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.