Grzybica paznokci - przyczyny, charakterystyka, objawy, diagnostyka, leczenie

Grzybica paznokci zazwyczaj pojawia się po zakażeniu grzybicą stóp. Według badań, grzybica stóp dotyka aż 42 proc. ludzi, a grzybica paznokci - 21 proc. Częściej występuje u mężczyzn (za wyjątkiem kandydozy), rzadko u dzieci, natomiast bardzo często u osób starszych. Schorzenie to dotyka w równym stopniu przedstawicieli wszystkich ras.

Najczęściej w klimacie umiarkowanym grzybica paznokci spowodowana jest przez dermatofity, tj. Trichophyton rubrum (70 proc. przypadków grzybicy paznokci), Trichophyton mentagrophytes (20 proc. wszystkich przypadków grzybicy paznokci), Trichophyton interdigitale, Epidermophyton floccosum, Trichophyton violaceum, Microsporum gypseum, Trichophyton tonsurans, Trichophyton soudanense i Trichophyton verrucosum.

Na świecie notuje się coraz więcej przypadków zakażeń grzybami z innych rodzajów niż dermatofity i drożdżaki, jak Fusarium spp., Scopulariopsis brevicaulis, Aspergillus spp. W niektórych krajach te ostatnie są odpowiedzialne nawet za 15 proc. przypadków grzybic paznokci.

Do zakażenia grzybicą paznokci może dojść np.:

• na basenie,
• w saunie,
• przez noszenie cudzych butów lub skarpet,
• przez używanie cudzych przyborów do manikiuru.

Zarówno grzybica paznokci dłoni, jak i stóp może być spowodowana przez choroby ogólnoustrojowe:

• cukrzyca,
• otyłość,
• niedokrwistość,
• zaburzenia hormonalne,
• zaburzenia żołądkowo-jelitowe,
• choroby układu odpornościowego,
• choroby układu krążenia,
• przyjmowanie sterydów,
• chemioterapia,
• długie zażywanie antybiotyków.

Grzybica paznokci u nóg to choroba, którą usposabia ucisk mechaniczny, np. spowodowany przez ciasne obuwie. Jednak tego typu choroby paznokci u stóp są zarówno źródłem zakażenia dla innych osób, jak i stałym źródłem samozakażenia u chorej na grzybicę paznokci osoby.

Dodatkowo, wilgotne i ciepłe środowisko to idealne warunki dla rozwoju grzybicy paznokci. Zapewniamy je grzybom niedokładnym wycieraniem stóp po umyciu, nieprzewiewnym i ciasnym obuwiem, a także skarpetami z tworzyw sztucznych.

Grzyby, które powodują grzybicę stóp, mogą dostać się pod skórę i do paznokcia, jeśli paznokieć zostanie uszkodzony. Może to być skaleczenie lub zbyt krótkie obcięcie albo niewłaściwa pielęgnacja paznokcia. Grzybica paznokci dłoni i stóp z reguły atakuje osłabione paznokcie, a osłabiamy je także poprzez stosowanie lakieru do paznokci i tipsów .

Ponadto, niektóre osoby są predysponowane do grzybicy paznokci z powodu istniejących u nich różnych schorzeń. Jednym z nich są zaburzenia odporności (stany immunosupresji), związane np. z zakażeniem HIV bądź przewlekłym leczeniem lekami immunosupresyjnymi po przeszczepieniu narządu czy w niektórych chorobach autoimmunologicznych.

Kolejną grupą problemów związanych ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia grzybicy paznokci dłoni i stóp są zaburzenia hormonalne (choroba lub zespół Cushinga, niedoczynność tarczycy i inne).

Rozróżnia się cztery podstawowe typy grzybicy paznokci, zależnie od tego, która część paznokcia jest dotknięta. Najczęstszy typ grzybicy paznokci dotyka dalszej (dystalnej) części paznokcia, łącznie z obrąbkiem naskórkowym podpaznokciowym, czyli naskórkiem znajdującym się z przodu, pod płytką paznokciową.

Co ciekawe, grzybica paznokci może na początku przebiegać bezobjawowo; w tych przypadkach występuje tylko zwiększona łamliwość paznokci i nieznaczne przebarwienia płytki paznokciowej. Dopiero po jakimś czasie zaczynają się pojawiać charakterystyczne, nasilone nieprawidłowości w wyglądzie paznokcia.

Objawy grzybicy paznokci to przede wszystkim zmiany na paznokciach, szczególnie w początkowych fazach rozwoju choroby. Pierwsze zmiany pojawiają się zwykle na wolnym brzegu (z przodu) płytki paznokciowej bądź też po jej bokach.

Przy większym zaawansowaniu grzybicy paznokci dochodzić może dodatkowo do problemów z aktywnością fizyczną (np. ćwiczeniami), a nawet chodzeniem czy staniem. Pacjenci zgłaszają wtedy parestezje (drętwienia), ból, dyskomfort, utratę sprawności fizycznej. Do charakterystycznych zmian w obrębie paznokci w przebiegu grzybicy paznokci należą:

• przebarwienia - białe, żółte, brązowe, zielonkawe, szare paznokcie,
• łuszczenie i rozwarstwianie płytki paznokcia, wyraźnie zwiększona jej łamliwość,
• pobruzdowanie płytek paznokciowych,
• zgrubienie płytki paznokciowej będące objawem nadmiernego rogowacenia,
• nieprzyjemny zapach stóp.

Objawy grzybicy paznokci mogą być przeróżne. U dwóch różnych osób zakażenie tym samym gatunkiem grzyba będzie więc powodowało zupełnie różne zmiany na paznokciach.

Nieco odmienny charakter może mieć grzybica paznokci paluchów (największych palców stóp). Może ona być wywołana przez tzw. pleśniowce. Jest to forma grzybicy paznokci występująca często u ludzi starszych i związana z zaburzeniami ukrwienia paznokcia (zaburzenia troficzne). Płytki paznokciowe paluchów są zgrubiałe, zniekształcone, w kolorze żółtozielonym, pod płytkami zaś występuje znaczne zgrubienie naskórka. Zazwyczaj nieleczona grzybica paznokci trwa wiele lat. Niestety, nawet przy prawidłowym i długotrwałym leczeniu grzybica paznokci ma skłonność do nawracania.

Wymienione wyżej objawy zazwyczaj oznaczają grzybicę paznokci. Oprócz charakterystycznego wyglądu paznokci, w rozpoznaniu grzybicy paznokci pomocne może być stwierdzenie grzybicy stóp i rąk, która to choroba zwykle współwystępuje z zakażeniem grzybiczym paznokci. Rozpoznanie grzybicy paznokci nie jest jednak zawsze łatwe.

W niektórych przypadkach konieczne jest dodatkowo badanie laboratoryjne. Lekarz pobiera próbkę i bada ją pod mikroskopem. Innym badaniem wspomagającym diagnozę grzybicy paznokci jest hodowla pobranych grzybów. Dzięki temu można określić ich gatunek i sprawdzić wrażliwość na konkretne leki.

Gdy lekarz podejrzewa grzybicę paznokci u danego pacjenta, musi również wziąć pod uwagę inne schorzenia, które mogą dawać podobny obraz, tj.:

• łuszczyca paznokci - może wyglądać podobnie, jednak charakterystyczne dla tej choroby jest to, że często zajmuje wszystkie paznokcie, symetrycznie; oprócz tego w jej przebiegu występują zwykle typowe zmiany również na skórze;
• drożdżyca - jest to inny rodzaj grzybicy paznokci niż klasyczna, związana z zakażeniem dermatofitem; charakteryzuje się występowaniem ropnej wydzieliny wydostającej się spod wałów paznokciowych, a także bolesnością;
• zmiany troficzne, czyli spowodowane zaburzeniem ukrwienia płytki paznokciowej; typowo rozpoczynają się w części proksymalnej płytki (czyli u jej podstawy);
• liszaj płaski - choroba charakteryzująca się typowymi wykwitami (zmianami) na skórze i błonach śluzowych, których współwystępowanie pozwala zwykle dość łatwo zróżnicować liszaj od grzybicy; płytka paznokciowa jest w przebiegu liszaja typowo podłużnie pobruzdowana.

Specyficzną odmianą grzybicy paznokci jest kandydoza płytek paznokciowych i wałów paznokciowych, zakażenie spowodowane przez grzyby z rodzaju Candida. Zdarza się ona częściej u kobiet, szczególnie u osób, które często moczą ręce, oraz w klimacie tropikalnym i subtropikalnym, które charakteryzują się dużym stopniem wilgotności i wysoką temperaturą.

Do zaistnienia tego rodzaju grzybicy paznokci konieczny jest uraz palca w okolicy paznokcia lub też inne niż grzybicze zakażenie. Wały paznokciowe są w przebiegu kandydozy płytek paznokciowych obrzęknięte, bardzo zaczerwienione i bolesne.

Przy naciskaniu, wydobywa się z nich ropa. Jeśli zmiany drożdżakowe utrzymują się dłuższy czas, płytki paznokciowe stają się szaro-żółto-brunatne, tracą blask, grubieją i rozwarstwiają się.

Kandydozę wałów i płytek paznokciowych należy odróżnić od zanokcicy bakteryjnej, czyli zakażenia bakteryjnego, które różni się przede wszystkim tym, że jest ograniczone do jednego palca i ma ostrzejszy przebieg, z większą bolesnością.

Oprócz tego kandydozę można pomylić ze „zwykłą” grzybicą paznokci i łuszczycą paznokci. Celem definitywnego zdiagnozowania zakażenia drożdżakowatego, konieczne jest wykonanie posiewu (hodowla grzyba Candida). Nie jest możliwe rozpoznanie grzybów z tego rodzaju w preparacie bezpośrednim, czyli za pomocą oglądania wydzieliny pobranej z chorego miejsca, bez hodowli.

Na koniec rozważań o objawach grzybicy paznokci warto wspomnieć o problemach psychologicznych, jakie mogą przechodzić dotknięci grzybicą paznokci pacjenci. Należą do nich niska samoocena i pogorszenie kontaktu z innymi. Problemy te dotyczyć mogą szczególnie tych, u których występuje grzybica paznokci u rąk.

• Domowe sposoby na grzybicę paznokci
• Profilaktyka grzybicy paznokci
• Leczenie grzybicy paznokci
• Objawy grzybicy paznokci
• Grzybica stóp i paznokci

Leczenie grzybicy paznokci jest nieodzowne. Pozostawienie grzybicy paznokci nieleczonej prowadzi do przewlekłego i postępującego przebiegu choroby. Nie występuje samowyleczenie przy grzybicy paznokci. Dlatego zawsze warto działać od razu, nim zmiany zaczną zajmować kolejne paznokcie.

Lakiery przeciwgrzybicze to jedna z popularnych i skutecznych metod leczenia grzybicy paznokci. Zawierają substancje czynne, takie jak amorolfina lub cyklopiroks, które penetrują płytkę paznokcia i niszczą grzyby.

Leczenie grzybicy paznokci lakierami polega na regularnym nakładaniu preparatu zawierającego substancje przeciwgrzybicze bezpośrednio na zainfekowaną płytkę. Przed każdym zastosowaniem lakieru należy odpowiednio przygotować paznokieć – usunąć zgrubiałą i zainfekowaną część płytki za pomocą pilnika, a następnie dokładnie oczyścić i odtłuścić powierzchnię paznokcia. Po przygotowaniu paznokcia lakier aplikuje się na całą jego powierzchnię, najczęściej 1-2 razy w tygodniu, zgodnie z zaleceniami producenta. Po nałożeniu należy unikać zmywania paznokcia przez kilka godzin, najlepiej pozostawiając lakier do wyschnięcia na noc.

W cięższych przypadkach, gdy grzybica zajmuje paznokcie rąk i nóg, dodatkowo stosuje się leki doustne przepisane przez lekarza dermatologa.

Aby nie dopuścić do grzybicy paznokci warto pamiętać o kilku zasadach profilaktycznych. Oto one:

• po umyciu stóp należy je bardzo dokładnie osuszyć, zwracając szczególną uwagę na przestrzenie międzypalcowe,
• należy dbać o właściwe nawilżenie skóry dłoni i stóp,
• do kąpieli można dodawać sól lub środek zmiękczający pięty i skórę,
• jeden raz w tygodniu dobrze jest zrobić sobie peeling,
• po wykonaniu zabiegów pielęgnacyjnych na paznokciach, należy każdorazowo oczyścić wykorzystane do tego celu przyrządy,
• również w salonie kosmetycznym warto zwracać uwagę na czystość przyrządów pielęgnacyjnych,
• nie powinno się zakładać ciasnych i wykonanych ze sztucznych materiałów butów na gołe stopy,
• powinno się nosić przewiewne buty, które nie uciskają palców i stóp,
• na basenie najlepiej nosić obuwie ochronne, np. klapki,
• należy często wymieniać ręcznik do stóp, oraz prać go w wysokiej temperaturze,
• powinno się reagować na wczesne symptomy, np. przebarwienie płytki paznokciowej może świadczyć o grzybicy, nie zaś o stłuczeniu.

Źródła

1. Szepietowski J. Grzybice skóry i paznokci, Medycyna Praktyczna, Kraków 2001, ISBN 83-88092-48-0
2. Elewski B. Grzybicze zakażenia skóry, Alfa Medica Press, Bielsko-Biała 2000, ISBN 83-86019-86-1
3. Błaszczyk-Kostanecka M., Wolska H. Dermatologia w praktyce, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2009, ISBN 978-83-200-3715-9
4. Szepietowski J. Leczenie chorób skóry i chorób przenoszonych drogą płciową, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2002, ISBN 83-200-2625-3
5. Jabłońska S., Majewski S. Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową. , Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2005.
6. Kaszuba A. (red.), Dermatologia - diagnostyka różnicowa, Urban & Partner, Wrocław 2009, ISBN 978-83-7609-039-9
7. Murray P.R., Pfaller P.A., Rosenthal K.S. Mikrobiologia, Urban & Partner, Wrocław 2011, ISBN 978-83-7609-294-2