Zespół Cushinga - objawy, diagnostyka, leczenie

Zespół Cushinga wywołany jest przez nadmierną hormonalną czynność kory nadnerczy i wzmożone wydzielanie glikokortykosteroidów. Może pojawić się w każdym wieku.

Nadnercze to niewielki, parzysty gruczoł, położony na górnej powierzchni nerek. Gruczoł ten składa się z dwóch części – korowej i rdzeniowej. Część korowa, zwana korą nadnerczy, odpowiada za wydzielanie hormonów: glikokortykosteroidów, mineralokortykosteroidów oraz androgenów. Zaburzenia pracy kory nadnerczy prowadzą do poważnych schorzeń.

Warto wiedzieć, że zespół Cushinga nie jest tym samym co choroba Cushinga.

U chorych z zespołem Cushinga obserwuje się objawy, które mają zróżnicowaną postać. Najbardziej charakterystyczne objawy zespołu Cushinga to:

• Przybieranie na wadze, otyłość. U osób z zespołem Cushinga tłuszcz odkłada się najczęściej w okolicy karku, twarzy, tuż nad obojczykami oraz na tułowiu. Natomiast ręce i nogi pozostają chude. Pojawia się tzw. twarz księżycowata.
• Pojawienie się rozstępów koloru purpurowego lub czerwonego. Rozstępy tworzą się głównie na skórze ud, pośladków, brzucha oraz ramion.
• Nieregularne miesiączki.
• Postępująca osteoporoza.
• Zaburzenia procesu wzrostu u dzieci (karłowatość).
• Chwiejność emocjonalna, stany depresyjne, kłopoty ze snem.
• Cukrzyca, nieprawidłowa tolerancja glukozy.
• Nadmierne owłosienie u kobiet na twarzy, brzuchu oraz klatce piersiowej (tzw. hirsutyzm).
• Łojotok i trądzik.
• Powiększenie łechtaczki.
• Obniżona odporność organizmu.

Zaburzenia pracy kory nadnerczy mogą być spowodowane przez:

• zbyt długie przyjmowanie leków sterydowych,
• guzy kory nadnerczy lub przysadki mózgowej,
• nieprawidłowe funkcjonowanie podwzgórza,
• wydzielanie hormonów przez guzy ektopowe hormonalnie czynne, np. rak owsianokomórkowy płuc lub rakowiak płuca.

Choremu, który zgłasza się do lekarza, przeprowadza się badania morfologiczne oraz badania biochemiczne krwi, w których oznacza się sód, potas oraz glukozę. Ponadto zleca się określenie stężenia hormonów (kortyzolu oraz ACTH). Przeprowadza się także badania, których celem jest sprawdzenie stanu nadnerczy.

W tym celu wykonuje się USG brzucha, tomografię komputerową. Niekiedy wskazane są także specjalistyczne badania głowy (tomografia komputerowa głowy, RTG głowy, rezonans magnetyczny), by ocenić stan przysadki mózgowej.

Głównym celem podjętej terapii leczniczej jest usunięcie ewentualnych zmian nowotworowych oraz niedopuszczenie do wystąpienia powikłań, wynikających z rozwoju zespołu Cushinga. Chorym zaleca się stosowanie diety niskokalorycznej. Ponadto pacjentom zaleca się przyjmowanie leków hamujących pracę kory nadnerczy, środki obniżające ciśnienie oraz sterydy w leczeniu pooperacyjnym.

Oprócz tego istotne jest zażywanie środków farmakologicznych, wskazanych w leczeniu chorób współtowarzyszących zespołowi Cushinga, takich jak cukrzyca czy osteoporoza. W leczeniu stosowana jest także radioterapia.

Nieleczony zespół Cushinga prowadzi do poważnych powikłań. Przyczynia się do rozwoju cukrzycy oraz osteoporozy, może także spowodować rozwój wrzodu trawiennego (wrzód Cushinga) czy zmian w obrębie przysadki mózgowej. Zauważono także, że zespół Cushinga przyczynia się do niepłodności.

Zespół Cushinga jako zespół objawów wynikających z nadmiaru hormonów sterydowych dotyka wielu pacjentów w każdym wieku. Niestety, jak dotąd nie poznano sposobu zapobiegania temu problemowi zdrowotnemu.

Zespół Cushinga to nie to samo co choroba Cushinga. O zespole Cushinga mówimy wówczas, gdy przyczyną nieprawidłowej ilości glikokortykosteroidów jest choroba nadnerczy, choroba Cushinga natomiast wywołana jest przez nieprawidłową pracę przysadki mózgowej. W jej przebiegu obserwuje się nadmierne wydzielanie hormonu adrenokortykotropowego (ACTH) przez przysadkę.

Zespół objawów klinicznych, określanych mianem zespołu Cushinga lub syndromu Cushinga dotyka nie tylko dorosłych, ale również dzieci. Za najczęstszą przyczyną tego problemu zdrowotnego specjaliści uważają terapię z użyciem hormonów steroidowych. Gruczolak przysadki czy zmiany guzkowate nadnerczy nieco rzadziej odpowiadają za pojawienie się objawów zespołu.

Warto zdawać sobie sprawę, że objawy Cushinga u młodych pacjentów są bardzo podobne do objawów występujących u pacjentów starszych. Długotrwałe leczenie glikokortykosteroidami może spowodować u dzieci następujące objawy kliniczne:

• otłuszczenie twarzy oraz tułowia – twarz księżycowata, nazywana również twarzą księżycową (po sterydach często występuje zaokrąglenie twarzy, twarz jak „księżyc w pełni”),
• wysokie ciśnienie tętnicze krwi,
• wybroczyny na ciele,
• ciągłe zmęczenie,
• upośledzenie tolerancji glukozy,
• zanik mięśni,
• hirsutyzm
• czerwone policzki, inaczej rumieniec na twarzy
• rozstępy na ciele.

Źródła

1. Szczeklik A. (red.), Choroby wewnętrzne, Medycyna Praktyczna, Kraków 2011, ISBN 978-83-7430-289-0
2. Syrenicz A. Endokrynologia w codziennej praktyce lekarskiej, Pomorska Akademia Medyczna, Szczecin 2009, ISBN 978-83-61517-14-6
3. Burch W.M. Endokrynologia, Urban & Partner, Wrocław 1996, ISBN 83-85842-51-9
4. Kokot F. Diagnostyka różnicowa objawów chorobowych, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007, ISBN 978-83-200-3295-6