Trwa ładowanie...

Zatoki - przyczyny, objawy, zapobieganie i leczenie zapalenia zatok

Zatoki ze względu na swoje położenie są stale narażone na infekcje.
Zatoki ze względu na swoje położenie są stale narażone na infekcje. (123rf)

Ból głowy podczas pochylania, ciągły katar i problemy z węchem to dolegliwości, które odczuwa wiele osób. Wskazują na stany zapalne zatok, które mogą prowadzić do groźnych powikłań. Jakie funkcje spełniają zatoki? Czym charakteryzuje się zapalenie zatok? Jakie są przyczyny i objawy zapalenia zatok?

spis treści

1. Czym są zatoki?

Zatoki to przestrzenie w kościach twarzy wypełnione powietrzem i pokryte błoną śluzową. Można wyróżnić zatoki nosowe, komórki sitowe, zatoki klinowe oraz zatoki szczękowe. Wszystkie rozwijają się w życiu płodowym.

10 produktów, które pomogą ci w walce z chorymi zatokami
10 produktów, które pomogą ci w walce z chorymi zatokami [10 zdjęć]

Chore zatoki to problem, z którym zmaga się wiele osób. Wówczas pojawia się uczucie zatkanego nosa,

zobacz galerię

2. Jaka jest funkcja zatok?

Zobacz film: "#dziejesienazywo: Choroby zatok - jakie badania diagnostyczne wykonać?"

Istnieje wiele teorii na temat funkcji zatok, ale niewiele z nich zostało oficjalnie potwierdzonych. Przede wszystkim zatoki to puste przestrzenie, które nie zmieniają wagi czaszki i nie obciążają kręgosłupa.

Dzięki temu mózg jest lepiej chroniony, a podczas urazu uszkodzone kości najpierw trafią na zatoki i nie wyrządzą większej krzywdy.

Zatoki klinowe są położone blisko uszu, a ich funkcja może być związana ze słuchem. Puste przestrzenie w tym przypadku mogą stanowić bufor, który zmniejsza drgania własnego głosu przed przeniesieniem ich na kosteczki słuchowe.

Zatoki mają też wpływ na proces oddychania, ponieważ ogrzewają i nawilżają powietrze, regulują również różnice ciśnień. Przestrzenie otaczają oczodół i ułatwiają utrzymanie odpowiedniej temperatury gałki ocznej i przedniej części czaszki.

3. Na czym polega zapalenie zatok

Zapalenie zatok to zapalenie błony śluzowej wyściełającej zatoki przynosowe i nos. Niestety ze względu na umiejscowienie oraz kontakt z powietrzem zatoki są narażone na infekcje.

Mogą je wywołać bakterie i wirusy, rzadziej grzyby. Skłonności do problemów z zatokami mają osoby, posiadające wielokomorowe zatoki czołowe, alergicy, astmatycy i chorzy na mukowiscydozę.

Do czynników ryzyka należy również palenie papierosów pływanie, nurkowanie, a nawet próchnica zębów.

Każda zatoka jest połączona z jamą nosową, dzięki czemu produkowana wydzielina jest usuwana, a powietrze jest w stanie dostać się do wnętrza.

Naturalnie w zatokach nie występują żadne bakterie, dopiero w czasie infekcji pojawia się stan zapalny i obrzęk błony śluzowej. Następuje zablokowanie kompleksu ujściowo-przewodowego i nagromadzenie wydzieliny.

Ostre zapalenie zatok przynosowych zaczyna się nagle i trwa nie dłużej niż miesiąc. Podostre zapalenie zatok kończy się najczęściej po 4-8 tygodniach, natomiast przewlekłe zapalenie zatok przynosowych charakteryzuje częste nawracanie i długi czas trwania, powyżej dwóch miesięcy.

4. Przyczyny zapalenia zatok

  • przebyte przeziębienie,
  • przebyta grypa,
  • infekcje dróg oddechowych,
  • alergia,
  • astma,
  • mukowiscydoza,
  • nieprawidłowa budowa przegrody nosowej,
  • przerost migdałków,
  • infekcja zęba,
  • rynowirusy,
  • koronawirusy,
  • adenowirusy,
  • wirus grypy,
  • spadek odporności organizmu,
  • nurkowanie,
  • pływanie,
  • dym papierosowy,
  • zanieczyszczenie powietrza,
  • choroby autoimmunologiczne,
  • niedobory autoimmunologiczne,
  • wdychane substancje drażniące,
  • nadużywanie środków obkurczających błonę śluzową nosa,
  • zmiany temperatury powietrza lub ciśnienia atmosferycznego,
  • przewlekłe choroby dróg oddechowych,
  • choroby uwarunkowane genetycznie,
  • zaburzenia hormonalne.

5. Ból zatok objawem choroby

Ból zatok to pierwszy sygnał choroby. Gdy lokalizuje się w okolicach czoła oznacza że zapaleniu uległy zatoki czołowe. Ból górnej szczeki, zębów lub policzków jest sygnałem, że stan zapalny objął zatoki szczękowe.

Obrzęk powiek i skóry wokół oczu, a także ból między oczami wskazuje na problemy z zatokami sitowymi, które są umiejscowione w wewnętrznych kącikach oczu i przewodach łzowych.

Często zdarza się, że zakażonych zostało kilka zatok. W takim przypadku ból występuje na całej twarzy, dodatkowo chory ma wrażenie „rozpychania” głowy.

6. Objawy ostrego zapalenia zatok

Zapalenie zatok jest stosunkowo łatwe do rozpoznania nawet przez osoby niezwiązane z medycyną. Charakterystyczne symptomy ostrego zapalenie zatok to:

  • zatkany nos,
  • gęsta, żółta lub zielona wydzielina z nosa,
  • ból twarzy,
  • tkliwość twarzy,
  • nasilanie się bólu przy pochylaniu się do przodu,
  • ból głowy,
  • ból zębów,
  • ból szczęki,
  • tkliwość zatoki szczękowej.

Mogą pojawić się objawy, takie jak:

  • gorączka poniżej 38 stopni,
  • ból głowy,
  • kaszel,
  • zmęczenie,
  • rozbicie,
  • złe samopoczucie,
  • zaburzenia snu,
  • ucisk w uchu,
  • nieprzyjemny zapach z ust,
  • osłabienie węchu.

Wizyta u lekarza jest konieczna, jeżeli dolegliwości utrzymują się dłużej niż siedem dni lub wtedy gdy samopoczucie się poprawi i pogorszy ponownie. Kontakt ze specjalistą jest wymagany, gdy pojawiają się poniższe symptomy (przynajmniej jeden z nich):

  • wysoka gorączka (około 39 stopni),
  • silny ból twarzy,
  • silny ból głowy,
  • zaburzenia widzenia,
  • podwójne widzenie,
  • dezorientacja,
  • zaburzenia świadomości,
  • bardzo złe samopoczucie,
  • obrzęk wokół oczu,
  • zaczerwienienie wokół oczu,
  • sztywność karku,
  • trudności z oddychaniem.

7. Objawy przewlekłego zapalenia zatok

Przewlekłe zapalenie zatok zazwyczaj można rozpoznać po wystąpieniu dwóch objawów, które nie ustępują przez trzy miesiące. Symptomy, które pojawiają się najczęściej to:

  • zatkany nos,
  • żółta, zielona lub brązowa wydzielina z nosa,
  • wydzielina spływająca do gardła,
  • ból twarzy,
  • ucisk lub uczucie pełności w obrębie twarzy,
  • pogorszenie węchu.

Wizyta lekarska jest konieczna, gdy pojawi się:

  • wysoka gorączka,
  • nagły silny ból twarzy,
  • nagły silny ból głowy,
  • zaburzenia widzenia,
  • podwójne widzenie,
  • obrzęk dookoła oczu,
  • zaczerwienienie dookoła oczu,
  • sztywność karku.

8. Zapobieganie zapaleniu zatok

Istnieje wiele metod, które zmniejszają ryzyko wystąpienia zapalenia zatok, należy do nich:

  • dbałość o higienę osobistą,
  • częste mycie rąk mydłem,
  • unikanie osób chorych,
  • picie dużej ilości płynów,
  • nawilżanie powietrza w domu,
  • regularne wydmuchiwanie nosa,
  • rzucenie palenia,
  • unikanie alergenów,
  • ograniczenie wdychania substancji drażniących.
Ból zatok jest częstym powikłaniem zwykłego przeziębienia
Ból zatok jest częstym powikłaniem zwykłego przeziębienia (Shutterstock)

9. Rozpoznanie zapalenia zatok

Rozpoznanie zapalenia zatok jest możliwe na podstawie wywiadu lekarskiego, badania laryngologicznego i badań dodatkowych.

Ważne jest sprawdzenie tkliwości twarzy i szyi chorego. Często wykorzystywana jest także rynoskopia przednia, czyli oglądanie jamy nosa za pomocą wziernika.

Dzięki temu możliwe jest sprawdzenie ilości wydzieliny, znalezienie polipów i ocena błony śluzowej. W trakcie badania lekarz jest w stanie przyjrzeć się również przegrodzie nosowej.

Uzyskanie lepszej widoczności ułatwia endoskop giętki lub sztywny. Pełne rozpoznanie choroby wymaga uzyskania wyników badań obrazowych.

W tym celu wykonywano zdjęcie rentgenowskie, ale obecnie częściej pacjent dostaje skierowanie na tomografię komputerową (TK).

Metoda uwidacznia wszystkie zatoki, kompleks ujściowo-przewodowy, jamę nosa i otaczające tkanki. TK umożliwia również określenie zmian patologicznych i rozpoznanie przyczyny zapalenia.

Podobne właściwości ma rezonans magnetyczny, ale jest droższy i nie można go wykonać w każdej placówce medycznej. Zdarza się, że w przypadku ostrego zapalenia zatok pobiera się materiał biologiczny.

Najczęściej jest to próbka wydzieliny lub popłuczyn z zatok, jest ona następnie wysyłana do laboratorium mikrobiologicznego w celu wykonania posiewu.

Testy alergiczne są natomiast pomocne w potwierdzeniu wpływu alergenów na problemy z zatokami. Są one podstawą do wprowadzenia leków antyalergicznych.

10. Leczenie zapalenia zatok

W aptece dostępne są leki na receptę i środki bez recepty. Warto sięgać po te, które zawierają w składzie ibuprofen i pseudoefedrynę.

Natomiast spray do nosa powinien składać się z chlowodorku ksylometazoliny lub oksymetazoliny, dzięki czemu obrzęk błony śluzowej się zmniejsza, a usunięcie wydzieliny staje się łatwiejsze.

Pomocne jest również używanie roztworu soli fizjologicznej, kwasu acetylosalicylowego i zestawu do samodzielnego płukania zatok.

W przypadku bólu głowy lub twarzy ulgę przynioszą leki przeciwzapalne i przeciwbólowe. W przypadku infekcji z wysoką gorączką i obrzękiem tkanek okołooczodołowych często wprowadza się terapię antybiotykami.

Najczęściej leczenie trwa 10-14 dni. W przypadku zakażenia grzybiczego można zastosować leki przeciwgrzybicze, a po potwierdzeniu wpływu alergii - glikokortykosteroidy donosowe.

Dobre działanie w przypadku zapalenia zatok wykazują agoniści receptorów alfa1-adrenergicznych, które udrożniają nos. Nie należy ich stosować jednak dłużej niż kilka dni, ponieważ mogą wywołać polekowy nieżyt nosa.

W europejskich wytycznych EPOS z 2012 roku zostały wymienione również leki roślinne (związki pelargonii). Nie zaleca się stosowania inhalacji parą, leków przeciwhistaminowych, mukolitycznych, przeciwkaszlowych oraz środków medycyny alternatywnej.

Zapalenie zatok, które nie ustępuje po 7-10 dniach leczy się glikokortykosteroidami donosowymi i antybiotykami. U 20% osób z przewlekłym zapaleniem zatok występuje astma oskrzelowa.

U niektórych pacjentów rozpoznawana jest nietolerancja kwasu acetylosalicylowego („triada aspirynowa”). W ciągu kilku godzin od przyjęcia kwasu lub niesteroidowego leku przeciwzapalnego dochodzi do nasilenia objawów zapalenia zatok i astmy. Jest to sytuacja wymagająca kontaktu z lekarzem.

Nawracające, przewlekłe zapalenie zatok są wskazaniem do leczenia operacyjnego. Najczęściej w tym celu stosowana jest endoskopowa mikrochirurgia wewnątrznosowa z użyciem kamery, źródła światła oraz mikronarzędzi chirurgicznych.

11. Domowe sposoby na zapalenie zatok

Domowe sposoby na zatoki mogą wspomagać leczenie farmakologiczne. Oprócz codziennego nawilżania suchego powietrza, warto też raz na jakiś czas wykonać inhalację.

W tym celu można wykorzystać gorącą wodę z dodatkiem soli kuchennej. Warto do płynu dodać również kilka kropli olejku miętowego lub eukaliptusowego, który pomoże udrożnić chore zatoki.

Innym sposobem na zatoki jest okład z soli, który należy położyć twarz. Może to być sól kuchenna lub ta o właściwościach leczniczych, dostępna w aptekach.

Ziarenka należy wysypać na suchą patelnię, podgrzać przez kilka minut, a następnie przesypać do czystej skarpetki lub bawełnianego woreczka.

Przygotowany w ten sposób okład kładziemy na zatoki na 10-15 minut. W przypadku zapalenia zatok warto spożywać ostre potrawy, ponieważ ułatwiają udrożnienie nosa.

Ważne jest również odpowiednie nawodnienie organizmu, a także ograniczenie picia napojów z kofeiną i alkoholu.

Zobacz także:

Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.

Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze