Kleszcz czy pieprzyk – jak rozpoznać?

Kleszcz czy pieprzyk? Skąd w ogóle takie pytanie? To proste. Larwa lub nimfa kleszcza w ciele, czyli osobnik jeszcze niedojrzały, do złudzenia przypomina znamię barwnikowe. O ile dorosłego pajęczaka łatwo zauważyć, o tyle osobniki w niższym stadium rozwojowym trudniej dostrzec, a i łatwo pomylić.

Kleszcze należą do gromady pajęczaków (Arachnida), które wczepiają się w skórę ssaków, żywiąc się ich krwią. Najgroźniejszy jest kleszcz pospolity (Ixodes ricinus) oraz kleszcz łąkowy (Dermacentor reticulatus).

Na cykl rozwojowy kleszcza składa się z 3 etapów, stadiów rozwojowych. To larwa, nimfa kleszcza i dorosły kleszcz, który osiąga wielkość rzędu kilku milimetrów (to dlatego dorosłe osobniki zauważa się na skórze zwykle szybciej niż larwy czy nimfy).

Larwa kleszcza ma mniej niż 0,8 mm długości i 6 odnóży. Przypomina niewielką czarną kropkę. Jeśli wypije odpowiednio dużo krwi żywiciela, osiągnie kolejne stadium rozwojowe. Jak wygląda nimfa kleszcza? Można powiedzieć, że jak znacznie pomniejszony dorosły osobnik. Jest bardzo mała, wielkości główki od szpilki czy ziarenka piasku, stąd trudno ją dostrzec.

Ciała nimf kleszcza są przezroczyste, ale i brązowo-czarne, dlatego bardzo łatwo pomylić je ze znamionami. Mają osiem odnóży. Przebywają głównie w trawach i niskich krzakach. Atakują żywiciela w taki sam sposób, jak dojrzały osobnik: przednimi odnóżami rozcinają skórę, co umożliwia im wbicie się. W miejscu żerowania pojawia się niewielka plamka krwi, a następnie zaczerwienienie lub rumień po kleszczu. Ma to związek z tym, że pajęczak wytwarza duże ilości śliny. Zawarte w niej substancje drażniące wywołują reakcje skórne.

Średnica nimf kleszcza nie przekracza 1,5-2 mm. Dopiero po wypiciu krwi żywiciela powiększają swój rozmiar nawet do centymetra. Jak wygląda kleszcz po 24 godzinach? Po upływie doby wbity w skórę kleszcz znacznie powiększa swoje rozmiary na tyle, że coraz łatwiej go dostrzec i odróżnić od pieprzyka.

Kleszcz czy pieprzyk - jak je rozróżnić? Pomóc może dokładne przyjrzenie się zmianie (np. pod powiększeniem, w dobrze oświetlonym miejscu, można też zrobić zdjęcie, wykorzystując telefon i duże zbliżenie). To pozwala dostrzec odnóża pajęczaka. Podejrzane są „pieprzyki”, które zmieniają swój rozmiar, stają się coraz bardziej widoczne lub te, który otacza zaczerwienienie.

Co w takiej sytuacji zrobić? Jak najszybciej intruza usunąć, ponieważ wydłużenie czasu kontaktu kleszcza z krwią oznacza zwiększenie ryzyka zakażenia niebezpiecznymi patogenami (kleszcz, niezależnie od stadium rozwoju, może przenosić wirusy, bakterie i pierwotniaki). Im krócej się w nim znajduje, tym ryzyko zakażenia jest mniejsze.

Nimfa kleszcza, tak jak i dorosły osobnik, jest niebezpieczna. Może być przyczyną boreliozy, kleszczowego zapalenia mózgu (KZM), babeszjozy czy anaplazmozy. Może także wywołać reakcje alergiczne, w tym ostre reakcje z zespołem krwotocznym czy zatrucie organizmu.

W sytuacji, gdy nimfa kleszcza jest zakażona, zwykle do krwi żywiciela wnikają patogeny. Do zakażenia dochodzi, gdy kleszcz jest przyssany do skóry kilka godzin. To dlatego tak ważne jest szybkie się go pozbycie.

Nimfę kleszcza, tak jak dojrzałego osobnika, należy usunąć jak najszybciej i w całości. Najlepiej zrobić to za pomocą pincety (dostępne w aptekach i drogeriach), chwytając go blisko skóry w miejscu za główką, a przed odwłokiem. Ruch musi być szybki i zdecydowany.

Co ważne, przed usunięciem nie należy smarować skóry masłem, olejem czy innymi tłustymi substancjami (co sugerują babcine sposoby). To wywoła to u kleszcza wymioty, co z kolei zwiększa ryzyko zakażenia. Po usunięciu nimfy kleszcza czy dorosłego osobnika trzeba:

• sprawdzić, czy żadna część insekta nie została w ciele,
• dokładnie umyć ręce (dodatkowo je zdezynfekować),
• zdezynfekować miejsc, w którym bytował. Gdy w miejscu wkłucia pojawił się rumień, należy udać się do lekarza. Może to wskazywać na rozwój boreliozy.

Okres żerowania nimf kleszczy rozpoczyna się wiosną, trwa do jesieni. Aby uniknąć ugryzienia przez larwę, nimfę czy dorosłego kleszcza, należy zachować środki ostrożności:

• wybierając się do parku, lasu czy na łąkę, ubrać się w odzież, która zasłania ciało. Najlepiej, by miała jasny kolor. Wówczas łatwiej dostrzec pajęczaka,
• spryskać ciało i ubranie repelentami, które odstraszają między innymi kleszcze,
• po powrocie do domu przejrzeć skórę, zwracając uwagę na ulubione miejsca żerowania pajęczaków - pod kolanami, pod pachami, w pachwinach, na brzuchu, szyi, linii włosów i za uszami (ciepłe i wilgotne). Najlepiej wziąć prysznic.