Klirens kreatyniny - charakterystyka, przygotowanie do badania, opis badania, zastosowanie badania

Klirens kreatyniny jest to badanie, które pozwala wnioskować o czynności nerek. Na podstawie oceny klirensu kreatyniny można określić wielkość przesączania kłębuszkowego (tzw. wskaźnik GFR), który mówi nam o tym, ile mililitrów osocza przepływa przez nerki w ciągu jednej minuty.

W prawidłowo funkcjonujących nerkach wielkość GFR wynosi 120 ml/min (czyli w ciągu jednej minuty w kłębuszkach nerkowych ulega przesączeniu 120 ml osocza). Na podstawie oceny klirensu kreatyniny, a więc i określenia GRF można też wnioskować o stopniu niewydolności nerek.

Kreatynina to endogenna substancja, która powstaje z degradacji kreatyny. Ta z kolei jest składnikiem komórek mięśniowych i stanowi swoisty rezerwuar energii dla skurczu mięśnia. Każdego dnia około 1-2% kreatyny zawartej w mięśniach jest przekształcana w kreatyninę, która dostaje się do osocza, a następnie wydalana jest przez nerki.

Jak widać poziom kreatyniny we krwi zależy od masy mięśniowej (większy będzie u mężczyzn, zwłaszcza umięśnionych, mniejszy zaś u kobiet i dzieci), a także od ilości zjadanego mięsa (osoby spożywające duże ilości mięsa, będą miały wyższy poziom kreatyniny we krwi, od tych, które mięso jedzą sporadycznie lub wcale). U osób z wysokim poziomem kreatyniny we krwi, również klirens kreatyniny będzie zawyżony.

Pojęcie klirensu kreatyniny, oznacza taką ilość osocza, która jest całkowicie oczyszczana przez nerki z kreatyniny w jednostce czasu. Aby wyliczyć klirens kreatyniny, potrzebujemy takich danych jak:

• stężenie kreatyniny w surowicy;
• stężenie kreatyniny w moczu;
• objętość moczu poddanego badaniu;
• czas zbiórki moczu (zazwyczaj jest to dobowa zbiórka moczu);
• masa ciała pacjenta;
• wzrost pacjenta.

Aby obliczyć klirens kreatyniny wystarczy podstawić wyżej wymienione wartości do odpowiedniego wzoru.

Dzień przed badaniem klirensu kreatyniny pacjent powinien powstrzymać się przed piciem kawy i herbaty (ponieważ zawarte w tych używkach substancje działają moczopędnie), poza tym wskazane jest, by zażył tylko niezbędne leki.

Przed rozpoczęciem badania pacjent powinien być też dobrze nawodniony (dobrze, by wypił około 0,5 l wody), w celu uzyskania odpowiedniej produkcji moczu (około 2 ml/min).

Samo badanie klirensu kreatyniny polega na:

• wykonaniu dobowej zbiórki moczu – mocz powinno się zbierać do jednego naczynia, zbiórkę rozpoczyna się od drugiej mikcji (czyli pierwszą poranną porcję moczu należy oddać normalnie do toalety), a kończy na pierwszej porannej porcji moczu z dnia następnego;
• pobraniu próbki krwi w celu zbadania poziomu kreatyniny w osoczu;
• zmierzeniu i zważeniu pacjenta;
• pomiarze objętości moczu zebranego w ciągu doby.

Jak już wspomniano we wstępie, klirens kreatyniny jest miernikiem funkcji nerek. Na jego podstawie możemy wyliczyć wielkość przesączania kłębuszkowego GFR, czyli ilość osocza przepływającego przez nerki w jednostce czasu. To właśnie na podstawie GFR wnioskujemy, czy mamy do czynienia z przewlekłą niewydolnością nerek, a jeśli tak, to w jakim stadium choroby znajduje się pacjent.

GFR pozwala monitorować dynamikę postępu przewlekłej niewydolności nerek i zaklasyfikować chorego do leczenia nerkozastępczego (wskazaniem do rozpoczęcia dializ jest spadek GFR poniżej 5 ml/min). Ponadto badanie klirensu kreatyniny i oznaczenie wartości GFR wykonuje się w celu monitorowania funkcji nerek u chorych zażywających leki potencjalnie nefrotoksyczne (czyli uszkadzające nerki).

Źródła

1. Metody wykrywania i oceny postępu przewlekłej choroby nerek
2. Dembińska-Kieć A., Naskalski J.W., Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Urban & Partner, Wrocław 2009, ISBN 978-83-7609-137-2
3. Myśliwiec M., Wielka interna - nefrologia, Medical Tribune Polska, Warszawa 2009, ISBN 978-83-60135-62-4
4. Szczeklik A. (red.), Choroby wewnętrzne, Medycyna Praktyczna, Kraków 2011, ISBN 978-83-7430-289-0