Kwas żołądkowy – skład, działanie i zaburzenia

Kwas żołądkowy, inaczej sok żołądkowy, to wydzielina gruczołów trawiennych obecnych w błonie śluzowej żołądka. Ta bezbarwna i przezroczysta ciecz o kwaśnym odczynie jest wydalana w ilości około 2-3 litrów na dobę. Jej podstawowym zadaniem jest trawienie pokarmu.

W skład soku żołądkowego wchodzi:

• kwas solny w dużym stężeniu, który odpowiada za odczyn kwasowy. Wydzielają go komórki okładzinowe. Jego zadaniem aktywowanie zawartych w soku żołądkowym enzymów trawiących, ale i unicestwianie chorobotwórczych patogenów, które wniknęły do wnętrza organizmu z pożywieniem. Jest bardzo silny. Co rozpuści kwas żołądkowy? Niemal wszystko. Nie poradzi sobie z materią typu szkło, piasek czy metal,
• podpuszczka, która ścina białka mleka,
• peptyna, podstawowy enzym trawienny, wpływająca na trawienie białka,
• lipaza żołądkowa, rozpoczynająca trawienie tłuszczów,
• czynnik wewnętrzny,
• śluz, który pełni funkcję ochronną. Oblepia wnętrze żołądka, a dzięki swoim właściwościom fizykochemicznym neutralizuje działanie soków żołądkowych. Broni tym samym ściany żołądka przed kwasem solnym i samostrawieniem, ale również czynnikami chemicznymi, termicznymi, biologicznymi czy mechanicznymi,
• elektrolity, głównie jony wodorowe, chlorkowe, potasowe, sodowe i wodorowęglanowe,
• woda.

Wyróżnia się trzy fazy wydzielania soku żołądkowego po spożyciu pokarmu. To:

• faza głowowa, inaczej nerwowa,
• faza żołądkowa,
• faza jelitowa

Faza głowowa to proces, istotą którego jest stymulacja wydzielania soku żołądkowego w reakcji na wyobrażenie, widok czy zapach jedzenia. Jest inicjowana impulsacją z nerwów błędnych. Biorą w niej udział odruchy warunkowe i bezwarunkowe.

Faza żołądkowa wydzielania kwasu żołądkowego ma miejsce, gdy pożywienie trafia do żołądka. Inicjuje ją mechaniczne podrażnienie błony śluzowej. Wówczas zachodzi odruchowe i bezpośrednie oddziaływanie na komórki dokrewne G obecne w błonie śluzowej żołądka, które produkują krwi gastrynę pobudzającą do wydzielania gruczoły błony śluzowej żołądka.

Faza jelitowa wydzielania soku żołądkowego zachodzi, gdy treść pokarmowa przechodzi do dwunastnicy. Wówczas na drodze nerwowej i humoralnej dochodzi do pobudzania, ale i hamowania czynności żołądka. Wytwarzana w dwunastnicy gastryna i cholecystokinina pobudzają wydzielanie soku żołądkowego, hamująco działa sekretyna. Za opróżnianie żołądka i hamowanie wydzielania soku żołądkowego odpowiada odruch jelitowo-żołądkowy.

W warunkach fizjologicznych pH soku żołądkowego wynosi około 1,5. Może być ono jednak niższe. Przyczyną jest nadmierna produkcja kwasu solnego w żołądku lub niedostateczna produkcja czynników zobojętniających. Wówczas rozpoznaje się nadkwaśność żołądka.

Do nadkwaśności żołądka prowadzą:

• błędy dietetyczne, np. spożywanie zbyt dużej ilości tłuszczów i cukrów, pokarmów kwaśnych czy ostrych, jedzenie zbyt obfitych posiłków, zbyt dużej ilości błonnika oraz dużej ilości potraw wędzonych,
• niezdrowy styl życia: nadużywanie alkoholu, palenie papierosów, nadużywanie kawy i napojów zawierających kofeinę, mocnej herbaty, ale i jedzenie w pośpiechu,
• stosowanie niektórych leków (np. ibuprofenu, kwasu acetylosalicylowego, glikokortykosteroidów).

Rozpoznanie nadkwasoty żołądka, czyli wysokiego poziomu kwasu solnego, oznacza konieczność zmiany diety i stylu życia, co ma na celu wyeliminowanie przyczyn nadprodukcji kwasu solnego.

Bardzo ważne jest:

• spożywanie posiłków często i regularnie, w niewielkich porcjach,
• nieprzejadanie się,
• wyeliminowanie z jadłospisu produktów ciężkostrawnych, smażonych, kwaśnych, pikantnych, tłustych, wysokobłonnikowych.

Warto pamiętać, że kwas solny w żołądku zobojętniają migdały oraz oliwa z oliwek. Zaleca się lekkostrawne, gotowane i duszone dania. Pomocne jest zwiększenie ilości białka w diecie, zrezygnowanie z używek, cukru, ale i częstego żucia gumy, sięganie po zioła na żołądek. Sprawdzi się mięta pieprzowa, prawoślaz, owoc kminku, rumianek i arcydzięgiel, kwiat lipy, ziele glistnika oraz siemię lniane, a także. Inny domowy sposób na kwasy żołądkowe to picie soku z imbiru, unikanie stosowania leków, które mają negatywny wpływ na błonę śluzową żołądka, a jeśli jest to nieuniknione, włączać leki osłonowe, takie jak na przykład inhibitory pompy protonowej lub H2-blokery, unikanie stresu.

Gdy działania nie przynoszą rezultatów, rozważa się leczenie z zastosowaniem leków na nadkwasotę. To zwykle inhibitory pompy protonowej, inhibitory receptora H2 oraz leki zobojętniające kwas żołądkowy.