Leczenie nerwicy natręctw

Zakłada się, że psychoterapia jest podstawową metodą leczenia nerwic. Podstawowym zadaniem terapeuty jest porozumienie z pacjentem, zaspokojenie jego oczekiwań oraz potrzeby uzyskania wsparcia i informacji. W psychoterapii indywidualnej znaczącą, a niekiedy decydującą rolę odgrywa intensywna więź emocjonalna, która powstaje i rozwija się w trakcie leczenia. W zależności od celów, psychoterapię można podzielić na podtrzymującą i restrukturalizującą. Wspólnymi celami powyższych rodzajów terapii jest:

• zrozumienie i akceptacja przez pacjenta założenia, że jego zaburzenia i objawy mają uwarunkowania psychogenne,
• usunięcie, w miarę możliwości, przyczyn wyzwalających i utrwalających zaburzenia,
• stworzenie najbardziej korzystnych warunków współdziałania terapeuty i pacjenta, m.in. przez uwzględnienie w wyborze stosowanych metod i technik oddziaływania osobowości pacjenta i charakteru jego problemów,
• poprawa samopoczucia pacjenta oraz jego fizycznego i społecznego funkcjonowania.

Celem terapii podtrzymującej jest między innymi:

• zmiana stosunku pacjenta do dolegliwości i cierpień,
• zwiększenie jego tolerancji na trudne sytuacje i wypracowanie bardziej skutecznych sposobów radzenia sobie z nimi,
• modyfikacja jego sposobów postrzegania, przeżywania i reagowania,
• ukształtowania innej postawy wobec uwarunkowań i konsekwencji swoich zaburzeń, niekiedy i wobec życia.

Istotną role odgrywa samopoczucie pacjenta – występujące napięcie, obawy, niepokój, poczucie bycia nieszczęśliwym, bezradnym, zrezygnowanym i poddającym się. Dlatego potrzebuje on wsparcia. W trakcie sesji pacjent ma możliwość mówienia o sobie, swoich dolegliwościach, obawach i uczuciach, wypowiedzenia się o najbardziej trudnych, przykrych i intymnych stronach swojego życia. Chory ma możliwość podzielenia się swoimi zmartwieniami, kłopotami, przeżyciami. Bywa, że niejednokrotnie może sobie sprawić po raz pierwszy ulgę, mówiąc o wszystkim, widząc u terapeuty zainteresowanie, chęć zrozumienia i udzielenia pomocy, brak dezaprobaty lub oceny.

Zobacz odpowiedzi na pytania osób, które miały do czynienia z tym problemem:

• Jak opanować nerwy i ataki paniki? - odpowiada mgr Aleksandra Korotko
• Czy leki stosowane przy nerwicy lękowej uzależniają? - odpowiada mgr Hanna Markiewicz
• Jak radzić sobie z nawracającą nerwicą? - odpowiada lek. Magdalena Golicz

Wszystkie odpowiedzi lekarzy

Znaczące korzyści może przynieść także terapia treningowa, polegająca na stosowaniu systematycznych planowanych ćwiczeń, stopniowo coraz trudniejszych, pomagających w wygaszaniu nieprawidłowych nawyków, reakcji lub wzorców zachowania oraz w wytworzeniu zachowania pożądanego. Ten rodzaj terapii określany jest jako terapia behawioralna.

Celem terapii restrukturalizującej jest uzyskanie zasadniczych postaw pacjenta, co niekiedy jest równoznaczne z modyfikacja osobowości. Czas trwania terapii jest zazwyczaj długi (kilka miesięcy), wymagający kilkudziesięciu spotkań terapeutycznych. W pierwszym etapie następuje nawiązanie kontaktu, które obejmuje (podobnie jak w psychoterapii podtrzymującej) odreagowanie pacjenta, jego mówienie o najtrudniejszych sprawach. Gdy rozmowa dotyczy szczególnie bolesnych i drażliwych tematów czy sytuacji w życiu, pacjent ma możliwość przemyślenia pewnych faktów, dostrzeżenia pewnych związków, skonfrontowania własnych ocen ze zdaniem innej osoby.

Wyjaśnienie i dostrzeżenie głównych bodźców i sytuacji chorobotwórczych, ich związków z życiem i cechami osobowości pacjenta oraz objawami i przebiegiem zaburzeń, interpretacja emocjonalnych wydarzeń w życiu pacjenta, jego związków z ludźmi, przyczynia się do tego, że pacjent stopniowo jakby własnym wysiłkiem dochodzi do rozumienia samego siebie, źródeł swoich trudności i sposobów jego przeżywania i reagowania. Jest to faza wypracowania wglądu, za którą następuje faza reorientacji, polegająca na zmianie stosunku pacjenta do siebie, choroby i otoczenia oraz jego postępowania i przeżywania. Osiągnięcie takiej reorientacji stanowi główne zadanie tego typu psychoterapii.

Psychoterapia grupowa w warunkach ambulatoryjnych jest zwykle stosowana samodzielnie. Grupy liczą od 9 do 11 uczestników i mogą mieć charakter otwarty lub zamknięty. Częstotliwość spotkań wynosi od 1 do 4 razy w tygodniu, czas trwania – do 2 godzin. Ogólna liczba spotkań może wynosić od 10 – 15 do 30 – 40, a ich treść i charakter są zróżnicowane.

Do ważniejszych odmian, zalicza się psychodramę i pedagogiczne odgrywanie ról. Polegają one na odgrywaniu pewnych scen przez pacjentów przy współudziale trenerów oraz na omawianiu ich przebiegu i analizie zawartych treści, np. przeżywane w życiu konflikty, odtwarzanie układów i relacji z innymi ludźmi. Podobny charakter mogą mieć scenki pantomimiczne, w których duże znaczenie ma także przekazywanie innym przeżywanych emocji.

Wymienione wyżej formy aktywności grupowej, oprócz swojego specyficznego działania, mogą być wykorzystane do celów psychoterapeutycznych, jeśli ułatwiają pacjentom ujawnienie i omawianie ich konfliktów, problemów i emocji, sposobów reagowania i zachowania, jeśli – przez proces społecznego uczenia się – sprzyjają korekcji nieodpowiednich postaw i rozwijają umiejętność rozwiązywania problemów.

Najczęściej w leczeniu nerwic stosuje się leki aksjolityczne (kojące), leki trójpierścieniowe i czteropierścieniowe o działaniu przeciwdepresyjnym, a także środki, które przede wszystkim wpływają na układ autonomiczny. Szczególnie istotną role odgrywają leki o działaniu antydepresyjnym. Wywołują one efekt poprawy nastroju, obniżają poziom lęku, podnoszą poziom aktywności pacjenta, co stanowi działanie pożądane leków. Jednak należy wskazać także na niepożądane efekty uboczne (leki antydepresyjne trójpierścieniowe i czteropierścieniowe), które biorą się stąd, że działają nie tylko na receptory odpowiedzialne za efekt poprawy nastroju, lecz na cały szereg innych receptorów. Z tego względu u niektórych pacjentów nie powinny być stosowane w ogóle, albo tylko z najwyższą ostrożnością. Nie mogą ich przyjmować pacjenci z:

• odmianą zaćmy cukrzycowej,
• powiększeniem prostaty,
• zaburzeniami przewodnictwa mięśnia sercowego,
• drgawkami,
• uszkodzeniem wątroby i nerek,
• zaburzeniami w obrazie krwi.

Oprócz leków antydepresyjnych trójpierścieniowych i czteropierścieniowych, wskazuje się także na stosowanie tzw. inhibitorów wychwytu zwrotnego, które oddziałują selektywnie tylko na wybrane receptory. Jeśli chodzi o ich działanie antydepresyjne, to nie są one bardziej efektywne, niż wcześniejsze leki. Jednak zaletą ich jest to, że wywołują mniej uciążliwe skutki uboczne. Zaleca się jednak (przynajmniej w pewnych przypadkach), łączenie farmakoterapii z psychoterapią w celu osiągnięcia optymalnych efektów leczenia.

Źródła

1. Beck J., Terapia poznawcza – podstawy i zagadnienia szczegółowe, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2005, ISBN 83-233-1986-3.
2. Bilikiewicz A., Psychiatria. Podręcznik dla studentów medycyny, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2003, ISBN 83-200-2776-4.
3. Jarema M., Psychiatria w praktyce, Medical Education, Warszawa 2011, ISBN 978-83-62510-06-1.
4. Krzyżowski J., Natręctwa, obsesje, kompulsje, Medyk, Warszawa 2003, ISBN 83-87340-04-9.