Mięsień płaszczkowaty – budowa, funkcje i leczenie

Mięsień płaszczkowaty (łac. musculus soleus) to jeden z mięśni kończyny dolnej. Struktura wraz z mięśniem brzuchatym łydki i mięśniem podeszwowym należy do warstwy powierzchownej grupy tylnej mięśni goleni. Razem tworzą grupę zwaną mięśniem trójgłowym łydki.

Jak zbudowany jest mięsień płaszczkowaty? Musculus soleus jest szeroki i gruby, unaczyniony przez tętnicę strzałkową i tętnicę piszczelową tylną, a unerwiony przez gałązki nerwu piszczelowego. Swoim kształtem przypomina rybę płaszczkę, stąd jego nazwa.

Gdzie dokładnie jest zlokalizowany mięsień płaszczkowaty? Znajduje się w kończynie dolnej, w przedziale tylnym podudzia, dystalnie względem skośnie przebiegającej kresy mięśnia płaszczkowatego, rozciąga się do guza piętowego.

Przyczep początkowy mięśnia płaszczkowatego zlokalizowany jest na powierzchni tylnej głowy kości strzałkowej, łuku ścięgnistym, kresie mięśnia płaszczkowatego kości piszczelowej i tylnej powierzchni kości piszczelowej.

A przyczep końcowy? Struktura kończy się za pomocą ścięgna piętowego na kości piętowej. Ścięgno mięśnia płaszczkowatego łączy się ze ścięgnem mięśnia brzuchatego łydki, tworząc ścięgno piętowe (ścięgno Achillesa).

Jeśli chodzi o struktury, z jakimi sąsiaduje musculus soleus, to:

• powierzchnia tylna mięśnia płaszczkowatego pokryta jest mięśniem brzuchatym łydki (wystają spod niego wyłącznie boczne brzegi),
• powierzchnia przednia przykrywa warstwę głęboką mięśni zginaczy, nerw piszczelowy, tętnicę piszczelową tylną i strzałkową z żyłami,
• u góry struktura graniczy z mięśniem podkolanowym.

Co interesujące, mięsień płaszczkowaty może w ogóle nie występować. Często obserwuje się też jego deformacje.

Za co odpowiada mięsień płaszczkowaty łydki? Wraz z mięśniem brzuchatym łydki:

• umożliwia zgięcie podeszwowe stopy, odwraca ją i przywodzi,
• stabilizuje kość piszczelową względem stawu skokowego,
• kurcząc się, wywołuje efekt pompy mięśniowej, umożliwiając przedostawanie się krwi żylnej z kończyn dolnych wyżej (z uwagi na bogate unaczynienie i aktywność nazywany jest drugim sercem),
• generuje nawet 80 proc. siły mięśnia trójgłowego łydki, ponieważ ma największy fizjologiczny przekrój poprzeczny ze wszystkich mięśni łydki.

Mięsień płaszczkowaty może sprawiać problemy. Ból, który pojawia się w obrębie struktury, może mieć związek zarówno z nieprawidłowym bądź zbyt dużym obciążaniem, ale i kontuzją. W takich sytuacjach struktura reaguje zwiększonym napięciem i zaburzeniem elastyczności, uczuciem sztywności oraz bólem łydki (tak lekkim, jak i silnym oraz gwałtownym), pogłębiającym się napięciem łydki. Może też dojść do powstania aktywnych mięśniowo-powięziowych punktów spustowych.

Uszkodzenie mięśnia płaszczkowatego jest urazem typowym dla biegaczy (jego napięcie i wykorzystanie rośnie kilkanaście razy w czasie biegu), ale i innych sportowców (na przykład tancerzy).

Co więcej, mięsień płaszczkowaty obciąża także, prowadząc do dysfunkcji, regularne noszenie:

• obuwia ze sztywną podeszwą,
• butów na obcasach,
• zbyt ciasnych skarpet,
• stabilizatorów stawu skokowego.

Niekorzystne dla tej struktury jest także spanie na brzuchu ze stopami utwierdzonymi w zgięciu podeszwowym, wspinaczka oraz chodzenie po śliskich powierzchniach.

Leczenie mięśnia płaszczkowatego polega na uniesieniu pięty za pomocą specjalistycznych wkładek do butów, ale i stosowaniu ćwiczeń rozciągających mięsień płaszczkowaty.

Jak ćwiczyć mięsień płaszczkowaty? Pomocne są wypady w przód, skłony do przodu przy wyprostowanych kończynach dolnych w stawach kolanowych, czy siad płaski i skłon do nóg przy wyprostowanych kolanach.

Ważne są jednak nie tylko ćwiczenia rozciągające i rozluźniające, ale i ćwiczenia wzmacniające tylną taśmę mięśniową, zwłaszcza mięśnie łydek. Dobrym przykładem są ćwiczenia ze wspięciem na palce, z obciążeniem lub bez.

Warto także skupić się na ćwiczeniach przeciwzakrzepowych podczas długiego siedzenia. To wspięcia na palce bez obciążenia, krążenia stóp, także przebieranie nogami).

Jeśli chodzi o niwelowanie wzmożonego napięcia mięśnia płaszczkowatego, pomóc może:

• suche igłowanie,
• kinesiotaping,
• wkładki ortopedyczne,
• ćwiczenia i masaże z użyciem rollera piłki (sprawdzi się nie tylko specjalna piłka do masażu, ale i piłka tenisowa).