Narząd Cortiego – budowa, działanie i funkcje

Narząd Cortiego, czyli narząd spiralny, to właściwy narząd słuchu, który zlokalizowany jest w ślimaku, w przestrzeni zwanej schodami środkowymi lub przewodem ślimakowym. Odpowiada za odbieranie bodźców dźwiękowych i jest niezbędny do przekształcania bodźców słuchowych. Jego uszkodzenie prowadzi do nieodwracalnej głuchoty.

Podstawowym elementem odpowiadającym za zmysł słuchu jest ucho. Narząd słuchu składa się z trzech głównych części:

• ucha zewnętrznego,
• ucha środkowego,
• ucha wewnętrznego.

Integralną częścią analizatora słuchu jest również nerw słuchowy i ośrodek korowy słuchu w mózgu. Narząd spiralny został nazwany narządem Cortiego na cześć włoskiego anatoma Alfonso Cortiego, który zajmował się badaniem mikroskopowym narządu słuchu w laboratorium Kölliker w Würzburgu w latach 1849–1851.

Narząd Cortiego po swojej wewnętrznej stronie zwrócony jest w kierunku bruzdy spiralnej wewnętrznej. Rozciąga się na całą długość przewodu ślimakowego - z wyjątkiem kątnicy przedsionkowej. Położony jest na błonie podstawnej, a nad komórkami słuchowymi rozciąga się błona pokrywowa.

Przyśrodkowo od narządu znajduje się rąbek spiralny, który przypomina wał. W jego budowie można jeszcze wyróżnić jądro, rzęski i błonę podstawną. W narządzie Cortiego zaczynają się włókna części ślimakowej nerwu przedsionkowo-ślimakowego.

Narząd Cortiego to listewka nabłonka zmysłowego złożonego z komórek słuchowych. Składa się z komórek zmysłowych i komórek tworzących zrąb narządu.

Komórki zmysłowe to komórki rzęsate, nazywane komórkami słuchowymi, rzęskowymi lub włoskowatymi. Są zgrupowane w rzędy.

Jeden rząd tworzą komórki rzęsate wewnętrzne, odpowiadające za różnicowanie częstotliwości fal akustycznych. W literaturze podaje się, że jest około 3500 komórek rzęsatych wewnętrznych. Każda z nich komórek zawiera od 30 do nawet 100 włosków słuchowych.

Trzy rzędy tworzą komórki rzęsate zewnętrzne: bardziej pobudliwe, charakteryzujące się wysoką odpornością na dźwięki o wysokim natężeniu oraz substancje toksyczne. Jest ich około 12000 do 20000. Mają kształt cylindryczny. Liczbę włosków słuchowych szacuje się na około 80 do nawet 50.

Komórki tworzące zrąb narządu pełnią między innymi funkcje szkieletu, który utrzymuje komórki rzęsate we właściwym położeniu. Na zrąb narządu składa się pięć rodzajów komórek, pełniących różne funkcje. To:

• filary, czyli komórki filarowe wewnętrzne i zewnętrzne, które są nachylone ku sobie w części górnej. Łącząc się wierzchołkami, ograniczają trójkątny tunel wewnętrzny (Cortiego). Wypełniony jest on płynem zbliżonym składem do przychłonki zwanym kortylimfą lub chłonką Cortiego (trzecią chłonką),
• komórki Deitersa, czyli komórki falangowe wewnętrzne i zewnętrzne. To komórki podporowe dla komórek rzęsatych. Między filarami zewnętrznymi a komórkami falangowymi zewnętrznymi znajduje się przestrzeń Nuela (przestrzeń przytunelowa). To spiralny kanał mający połączenie z tunelem Cortiego przez szczeliny pomiędzy filarami zewnętrznymi,
• komórki Helda – komórki graniczne wewnętrzne,
• komórki Hensena – komórki graniczne zewnętrzne,
• komórki Claudiusa – komórki podporowe wewnętrzne i zewnętrzne.

W bocznej części narządu spiralnego znajduje się wypełniony kortylimfą tunel zewnętrzny, a za nim umiejscowiony jest rowek spiralny zewnętrzny.

Jak działa narząd spiralny? Fale dźwiękowe docierają do małżowiny usznej, gdzie przez kosteczki i błonę bębenkową są przekształcane w energię mechaniczną.

Drgania młoteczka, kowadełka i strzemiączka wprawiają w ruch płyn (endolimfę) w przewodzie przedsionkowym. Drgania te są przenoszone do błony podstawnej.

To, przez zmianę położenia włosków wobec błony pokrywowej, wywołuje pobudzenie narządu Cortiego.

Komórki słuchowe w narządzie Cortiego unerwione są przez nerw ślimakowy. Impulsy nerwowe wychodzą ze ślimaka nerwami słuchowymi i docierają do jąder ślimakowych pnia mózgu oraz pierwszorzędowej kory słuchowej, której funkcją jest analiza bodźców słuchowych (dzięki czemu człowiek słyszy dźwięk). Właściwymi receptorami słuchowymi są komórki rzęsate, do których dochodzą zakończenia nerwu słuchowego.