Przyjmowanie leków a słońce. Które preparaty wchodzą w toksyczną reakcję z promieniami UV?
Przyjmowanie niektórych leków i ziół w połączeniu z ekspozycją na słońce może okazać się szkodliwe. Opalania powinny unikać osoby, które przyjmują m.in. niesteroidowe leki przeciwzapalne, leki stosowane w chorobach sercowo-naczyniowych, przeciwcukrzycowe czy przeciwhistaminowe. Pod wpływem jednoczesnego działania substancji czynnej zawartej w leku i promieniowania UV może dojść do fotonadwrażliwości. Jakie są jej objawy?
1. Po czym rozpoznać fotonadwrażliwość?
Fotonadwrażliwość przejawia się przede wszystkim reakcjami fotoalergicznymi oraz fototoksycznymi. Te pierwsze związane są z nieprawidłową reakcją układu immunologicznego i pojawiają się stosunkowo rzadko. Podczas fotoalergii dochodzi do zapalenia skóry, które można poznać po wypryskach ze świądem. Skóra staje się zaczerwieniona, pojawia się wysypka i pęcherzyki wypełnione płynem. Zmiany tego typu pojawiają się zazwyczaj po 24-48 godzinach od kontaktu ze słońcem.
Do reakcji fototoksycznej dochodzi zaś w wyniku uszkodzenia struktur komórkowych. Wszystko za sprawą wolnych rodników, które uwalniają się w następstwie przyjętego leku. Odczyny fotoksyczne przypominają oparzenia słoneczne. Pojawiają się w czasie od kilku minut do kilku godzin od ekspozycji na słońce, nierzadko pozostawiając przebarwienia.
2. Leki, przy których lepiej unikać słońca
Do leków, po których warto zrezygnować z ekspozycji na słońce, zalicza się:
leki z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (buprofen, ketoprofen czy naproksen),
leki neurologiczne,
leki psychiatryczne,
leki stosowane w chorobach układu sercowo-naczyniowego,
leki przeciwbakteryjne (antybiotyki),
przeciwgrzybicze,
zmniejszające objawy alergii (przeciwhistaminowe),
leki przeciwcukrzycowe oraz obniżające stężenie lipidów we krwi.
W tej grupie znajdują się także wykorzystywane w okulistyce fluorochinolony, które w kontakcie ze słońcem mogą prowadzić do uszkodzeń wzroku. W reakcję z promieniowaniem słonecznym wchodzą także tzw. fluorochinolony, np. ciprofloksacyna oraz ofloksacyna, które są podawane w zakażeniach Salmonellą, prątkami gruźlicy lub E. coli. Uczulająco mogą zadziałać także przeciwbakteryjne sulfonamidy, podawane w leczeniu infekcji oczu, zakażeń błon śluzowych, dróg moczowych, a także jelit.
Negatywnie na skórę w połączeniu ze słońcem mogą oddziaływać także niektóre rośliny, które zawierają związki zwane psoralenami. Obecne są m.in. w:
lubczyku,
rucie zwyczajnej,
arcydzięglu,
selerze.
Reakcję fototoksyczną wywołuje także dziurawiec, którego substancją czynną jest hiperycyna. Negatywnie na skórę może wpłynąć także witamina A oraz kosmetyki, które w składzie zawierają wysokie stężenia kwasów np.
kwasu pirogronowego powyżej 60 proc.,
TCA (trójchlorooctowego) 35 proc.,
kwasu glikolowego 70 proc.
kwasu salicylowego powyżej 2 proc.
W przypadku stosowania innych kwasów przed wyjściem na słońce konieczne jest stosowanie kremu z filtrem (najlepiej 50 SPF).
3. Dlaczego skóra źle reaguje na słońce podczas farmakoterapii?
Jak tłumaczy lek. Bartosz Fiałek, substancje aktywne zawarte w lekach, suplementach, ziołach, ale również w niektórych pokarmach mogą być wrażliwe na działanie promieniowania UV. To sprawia, że ekspozycja słoneczna po ich spożyciu może nam zaszkodzić.
- Pewne substancje znajdujące się w lekach są substancjami aktywnymi. Dla przykładu mamy tabletkę podpisaną jako Plaquenil, która jest stosowana w leczeniu malarii, ale z uwagi na właściwości immunomodulujące stosujemy ją również u niektórych pacjentów z toczniem rumieniowatym układowym, reumatoidalnym zapaleniem stawów czy zespołem Sjoegrena (zespół suchości). Poza tym, że w tej tabletce znajduje się substancja aktywna - hydroksychlorochina, to mamy również inne składniki, jak żelatyna, stearynian magnezu czy skrobię ziemniaczaną. Połączenie hydroksychlorochiny z promieniowaniem UV u niektórych osób może doprowadzić do wystąpienia tzw. reakcji fototoksycznej, czyli ostrej reakcji zapalnej skóry wywołanej uszkodzeniem jej komórek – tłumaczy w rozmowie z abcZdrowie lek. Bartosz Fiałek, popularyzator wiedzy medycznej i zastępca dyrektora ds. medycznych SPZZOZ w Płońsku.
- Warto podkreślić, że na wystąpienie reakcji fototoksycznej narażone są osoby, u których występują pewne predyspozycje genetyczne, środowiskowe, które przyjmują substancję fototoksyczną (np. określony lek) i mają kontakt ze słońcem. Nie jest to reakcja, która zachodzi u wszystkich. Jeśli jednak już do niej dojdzie, może wystąpić oparzenie przypominające rumień lub mogą pojawić się pęcherze. Reakcja u każdego może być różna. Między innymi z tego powodu często uczulamy naszych pacjentów, żeby unikali promieniowania słonecznego w przypadku wdrażania u nich konkretnej terapii – wyjaśnia ekspert.
Lekarz podkreśla, że reakcja fototoksyczna może wystąpić także po użyciu leku w formie maści. Przykładem może być ketoprofen z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych, po którym należy unikać słońca.
- Im dłużej przebywamy na słońcu, tym większe ryzyko, że u osoby podatnej i przyjmującej określone leki, reakcja fototoksyczna wystąpi i będzie ostrzejsza. Rolę tutaj odgrywają: dawka ekspozycyjna oraz czas ekspozycji. Choć kremy z filtrem SPF są wysoce skuteczne i zaleca się je wszystkim (bez względu na to czy przyjmują leki, czy nie), nie są antidotum i w przypadku stosowania pewnych leków należy kryć się przed słońcem niezależnie od stosowania kremów ochronnych – podsumowuje lek. Fiałek.
Katarzyna Gałązkiewicz, dziennikarka Wirtualnej Polski
Masz newsa, zdjęcie lub filmik? Prześlij nam przez dziejesie.wp.pl
Rekomendowane przez naszych ekspertów
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.
