Rak ślinianki - przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie, zachorowalność

Rak ślinianki zaliczany jest do grupy nowotworów głowy i szyi. W 80 proc. są to guzy niezłośliwe. Występują stosunkowo rzadko – stanowią ok. 2 proc. wszystkich nowotworów na jakie może zachorować człowiek.

Nowotwór ślinianki może rozwijać się w okolicach porzysznych, podżuchwowych lub podjęzykowych, czyli przy dużych gruczołach ślinowych. Może też umiejscawiać się przy tych małych, czyli przy błonie śluzowej jamy ustnej, gardła, jamy nosowej, krtani czy zatok przynosowych.

Naukowcy nie potrafią jednoznacznie określić przyczyn zachorowania na raka ślinianek. Wiadomo, że jego powstawanie warunkują zarówno czynniki środowiskowe, jak i genetyczne. Specjaliści zaobserwowali, że na ten typ nowotworu częściej chorują osoby narażone na promieniowanie jonizujące. Jego źródłem są np. telefony komórkowe.

Sugeruje się też, że za występowanie nowotworu ślinianek odpowiedzialne są zakażenia wirusowe, np. wirusem Epsteina-Barr oraz wirusem opryszczki. Specjaliści wskazują także, że może istnieć związek pomiędzy tą chorobą a paleniem tytoniu.

Pozostałe czynniki zwiększające ryzyko zachorowania na raka ślinianki to:

• wiek (im starszy człowiek, tym większe ryzyko),
• radioterapia głowy i szyi,
• kontakt z niektórymi związkami chemicznymi w zakładach pracy.

Pierwszym objawem, który powinien zaniepokoić, jest opuchlizna w okolicy szyi. Dużo szybciej do onkologa trafiają mężczyźni, zmianę przy szyi zauważają oni najczęściej podczas golenia. Takich przypadków jest coraz więcej.

W Klinice Otolaryngologii i Onkologii Laryngologicznej Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu w 1995 roku wykonano tylko 10 zabiegów wycięcia guza ślinianki. W 2000 roku takich zabiegów wykonano już 50, a w bieżącym roku roku – jak szacują onkolodzy – będzie takich operacji aż 230.

Rak ślinianki może dawać także objawy neurologiczne. Przede wszystkim jest to porażenie nerwu twarzowego, co prowadzi do niemożności zaciśnięcia mięśni powiek czy zmarszczenia czoła. U chorego zanika fałd nosowo-wargowy, występują trudności w połykaniu.

Zdarza się, że nerw twarzowy zostaje porażony w znacznym stopniu i wtedy może dojść do obwiśnięcia policzka. Taki policzek bywa przygryzany podczas posiłku. Objawem choroby jest również zwisający kącik ust.

Poważnym symptomem raka ślinianki przyusznej jest także porażenie mięśnia okrężnego oka. Zaburzenie to prowadzi do wysychania i mętnienia rogówki, a także powstawania stanów zapalnych.

Inne symptomy tego nowotworu to:

• guzek w okolicy ślinianek, ucha, szczęki, żuchwy, ust lub wewnątrz jamy ustnej,
• trudności z połykaniem,
• sączenie się płynu z ucha,
• trudności z otwieraniem szeroko ust,
• osłabienie mięśni twarzy, a niekiedy również brak czucia w twarzy,
• ból twarzy, który nie mija.

Nowotwór ślinianki czasami wykrywa się podczas wizyty u dentysty lub przy okazji rutynowego badania lekarskiego. W przypadku podejrzenia choroby i po pojawieniu się niepokojących objawów należy zgłosić się do lekarza, który wykona badanie fizykalne i zleci ultrasonografię, tomografię komputerową, obrazowanie rezonansu magnetycznego, endoskopię i pozytonową tomografię emisyjną.

Duże znaczenie w diagnostyce raka ślinianki ma przede wszystkim biopsja aspiracyjna cienkoigłowa, która pozwala stwierdzić chorobę w 80% przypadków. Po biopsji próbkę tkanki bada się pod mikroskopem w celu wykrycia zmian nowotworowych.

Leczenie raka ślinianek polega przede wszystkim na usunięciu całej lub części ślinianki. Często w czasie operacji chirurgicznej dokonuje się także usunięcia węzłów chłonnych. Po zabiegu zazwyczaj stosuje się radioterapię.

Jeśli natomiast chodzi o guzy ślinianek niewykazujące cech złośliwości, stosuje się leczenie operacyjne, polegające na usunięciu zmienionej ślinianki i dużej części zdrowej. Jednym z typów operacji w tego rodzaju nowotworze jest usunięcie płata powierzchniowego ślinianki z zachowaniem gałązek nerwu twarzowego.

W przypadku raków o wysokim stopniu złośliwości stosuje się połączone leczenie operacyjne i radioterapię. Rokowania dla raka ślinianki uzależnione są od stadium nowotworu (rozmiarów guza), typu gruczołu ślinowego, którego dotknęła choroba, typu komórek nowotworowych, a także wieku i ogólnego stanu zdrowia pacjenta.

Aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia guzów gruczołów ślinowych, należy prowadzić zdrowy styl życia, który będzie uwzględniał odpowiednią ilość snu, aktywność fizyczną, relaks i rozładowywanie stresu.

Bardzo ważne jest unikanie alkoholu i tytoniu oraz zdrowa dieta, która poza odpowiednią ilością produktów bogatych w witaminy i minerały nie będzie zawierała żadnych wysokoprzetworzonych produktów.

Źródła

1. Guzy ślinianek przyusznych – diagnostyka i leczenie
2. Frączek M. Podstawy diagnostyki i terapii nowotworów, Alfa Medica Press, Bielsko-Biała 2008, ISBN 978-83-7522-021-6
3. Perek D. (red.) HARRISON - Onkologia, Czelej, Lublin 2009, ISBN 978-83-7563-008-4
4. Deptała A. Onkologia w praktyce, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2006, ISBN 83-200-3225-3