Rozwód rodziców a depresja

Dla dziecka, które do tej pory wychowywało się z obojgiem rodziców, wizja życia tylko z jednym z nich jest początkowo bardzo trudna do przyjęcia. To tak, jakby jego cały świat nagle uległ drastycznej zmianie. Nagle to, co było trwałe i pewne, uległo zniszczeniu, na które nie ma się wpływu. Takiej sytuacji towarzyszy wiele trudnych emocji – poczucie bezradności, braku stabilizacji życiowej i poczucia bezpieczeństwa, smutek, żal, złość, a bardzo często również poczucie winy. Dzieci rozwiedzionych rodziców często właśnie siebie obwiniają za rozstanie rodziców. Jest to wynikiem szukania wytłumaczenia dla niezrozumiałej dla nich sytuacji. Pewne rzeczy trudno jest im pojąć, więc szukają winy wokół, a najłatwiej jest im znaleźć ją w sobie.

Jeśli dziecko już wie, że rozwód jest nieunikniony, warto jak najwięcej czasu poświęcić mu na rozmowę. Dziecko nie powinno znać trudnych szczegółów z życia rodziców, ale jasny i prosty obraz sytuacji. Najlepiej wyjaśnić mu, że rodzice muszą się rozstać, ale nadal bardzo je kochają i że dla nich ta sytuacja również jest bardzo trudna. Należy przy tym unikać przeciągania dziecka na swoją stronę, nastawiania go negatywnie do jednego z rodziców lub do jego/jej nowego partnera lub partnerki. Rozwód rodziców jest dla dziecka trudnym przeżyciem, a włączanie go we wzajemne przepychanki i manipulacje jest dodatkowym obciążeniem, wprowadzającym chaos i ból.

Aby dziecko łatwiej zniosło rozstanie, warto, aby rodzic, z którym nie będzie mieszkać, spędzał z nim jak najwięcej czasu, przynajmniej na początku okresu separacji. O ile to możliwe, warto, aby niektóre okazje obydwoje rodzice spędzali razem z dzieckiem – na przykład przedstawienia szkolne, urodziny itp. Najważniejsze jest zachowanie poczucia stabilizacji i równowagi w życiu dziecka, danie mu poczucia bezpieczeństwa i miłości w takim samym stopniu, jakie miało wcześniej.

Niekiedy jednak frustracjarozwodem rodziców może doprowadzić do depresji. Najczęściej ma to miejsce, kiedy dziecko bardzo tęskni za jednym z rodziców. Jest rozżalone, czuje się opuszczone i bezradne, nie może odnaleźć się w nowej sytuacji. Rozwód to z reguły również zmiana otoczenia – miejsca zamieszkania, przyjaciół, szkoły, nauczycieli. Te wszystkie zmiany, które zachodzą w jednym czasie w jego życiu, mogą być zbyt trudne do udźwignięcia. Kiedy stres przekracza możliwości przystosowawcze dziecka, może pojawić się depresja.

Nastrój depresyjny u dziecka może bardzo powoli się nasilać lub może pojawić się nagle w ciągu zaledwie kilkunastu dni. Objawami depresji mogą być takie zachowania dziecka, jak:

• częsty smutek; dziecko jest przygnębione i osowiałe;
• dziecko unika kontaktów towarzyskich, nie ma ochoty na spotkania z rówieśnikami;
• jest mało aktywne, nie ma ochoty na zajęcia, które wcześniej sprawiały mu radość;
• dziecko nie chce chodzić do szkoły;
• narzeka na bóle brzucha, ból głowy lub innych części ciała, często w sytuacjach, na które nie ma ochoty;
• często zadaje pytania o sens istnienia, dopytuje się, czy jest kochane;
• ma problemy ze snem;
• często wzdycha, płacze, jest mniej rozmowne niż zwykle.

Wszystkie te objawy powinny być traktowane jako szczególnie niepokojące i skłonić rodzica lub opiekuna do skontaktowania się z psychiatrą dziecięcym lub dziecięcym psychologiem. Nieleczona depresja może się rozwijać, a nawet jeśli z czasem sama „minie”, może pozostawić trwały ślad na rozwoju emocjonalnym dziecka i kształtującej się dopiero osobowości.

Warto pamiętać, że separacja jest niekiedy lepszym rozwiązaniem niż trwanie w toksycznym związku. Życie wśród rodziców, którzy są ze sobą z poczucia obowiązku, jest równie trudne. Małżonkowie, którzy nie okazują sobie miłości, czułości i troski, nie są w stanie przekazać takiego wzorca postępowania swojemu dziecku. W takiej sytuacji trwanie latami w toksycznym układzie wpływa na oziębłą atmosferę w domu, a wchodzące w dorosłe życie dziecko może mieć duże trudności z nawiązywaniem głębokich, ciepłych i bliskich relacji z innymi. I chociaż trudno pochwalać rozwód (separację), niekiedy może to pomóc rodzicom dziecka odnosić się do siebie bez urazy, ciepło i z szacunkiem, a po wejściu w nowy związek mogą stworzyć udaną i szczęśliwą rodzinę.

Źródła

1. Crisp J., Turner M., Psychologia społeczna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009, ISBN 978-83-01-15982-5.
2. Greszta E., Depresja wieku dorastania, Academica, Warszawa 2006, ISBN 83-89281-19-8.
3. Gultrel H., Jak rozwiązywać konflikty w rodzinie, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2003, ISBN 83-200-2808-6.
4. Herbert M., Rozwód w rodzinie – jak wesprzeć dzieci, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Sopot 2005, ISBN 83-60083-31-2.