Staw biodrowy – budowa, funkcje i choroby

Staw biodrowy (łac. articulatio coxae) to jeden z największych stawów w ciele człowieka. Jak jest zbudowany? Tworzą go dwa elementy: panewka stawu biodrowego kości miednicznej i głowa kości udowej. Struktura powstaje około 8. tygodnia życia płodowego. Po porodzie zbudowana jest głównie z elementów chrzestnych, które z wraz z wiekiem ulegają kostnieniu.

Gdzie jest staw biodrowy? Stanowi anatomiczne połączenie pomiędzy kością miedniczną a kością udową. To, że jest stawem kulistym panewkowym zapewnia mu dużą ruchomość, a silne więzadła i fakt, że jest otoczony wytrzymałą torebką stawową sprawia, że jest stabilny.

Na stawie biodrowym spoczywa ciężar ciała podczas chodzenia, biegania czy siedzenia. Jego najważniejszym zadaniem jest przenoszenie ciężaru ciała z tułowia na kończyny dolne. Inne funkcje to zapewnienie ruchomości nóg w płaszczyznach:

• strzałkowej (zginanie, prostowanie),
• czołowej (przywodzenie, odwodzenie),
• poprzecznej (wewnętrzna i zewnętrzna rotacja) oraz kombinację ruchów tych płaszczyzn.

Ze względu na rozmiary stawu biodrowego i przenoszenie przez niego znacznej części obciążeń podczas ruchów, struktura często ulega przeciążeniom oraz urazom, które wywołują wiele dolegliwości.

Zdarza się, że patologia w jego obrębie jest tak dokuczliwa, że uniemożliwia swobodne poruszanie się i wykonywanie codziennych czynności. Znacznie obniża komfort codziennego funkcjonowania.

Ból okolicy stawu biodrowego może mieć różne przyczyny. Najczęściej za dolegliwości odpowiada:

• zapalenie stawu biodrowego, za które może odpowiadać uraz i infekcje bakteryjne,
• złamanie szyjki kości udowej, do czego dochodzi wskutek upadku na biodro. Uraz ogranicza ruchomość biodra i wywołuje dotkliwy ból w pachwinie,
• uraz mechaniczny związany z nadmierną aktywnością fizyczną czy przeciążeniem stawu biodrowego, zwichnięcie stawu biodrowego (pojawia się wrażenie, że wyskoczył staw biodrowy),
• biodro trzaskające, Snapping Hip Syndrome (SHS), zespół trzaskającego biodra, to wrażenie przeskakiwania struktur zlokalizowanych w okolicy stawu biodrowego. Problemem jest przemieszczaniem się pasma biodrowo-piszczelowego po krętarzu większym kości udowej (SHS zewnętrzny) oraz mięśnia biodrowo-lędźwiowego przez wyniosłość biodrowo-łonową, przednią część głowy kości udowej lub krętarz mniejszy (SHS wewnętrzny),
• zapalenie kaletki krętarza większego kości udowej (to cienka struktura wypełniona płynem, która występuje pomiędzy różnymi strukturami. Pełni rolę ochronną). Ból związany z zapaleniem kaletki krętarza większego umiejscawia się bocznej stronie uda w okolicy biodra,
• uszkodzenie obrąbka stawu biodrowego (to struktura poszerzająca panewkę stawu biodrowego, pozwalająca na optymalne dopasowanie powierzchni stawowych). Przyczyną nieprawidłowości jest zarówno uraz, jak i choroba zwyrodnieniowa stawu biodrowego oraz wady wrodzone (np. dysplazja biodra) i uwarunkowania anatomiczne (np. konflikt panewkowo-udowy),
• choroba zwyrodnieniowa stawu biodrowego (koksartroza), objawem której jest ból (początkowo odczuwany wyłącznie biodra przy chodzeniu, z czasem pojawia się także w spoczynku), ograniczenie ruchomości, sztywność stawu biodrowego.

Istotą schorzenia jest powolne uszkadzanie chrząstki stawu biodrowego. Ta rozmięka i ściera się, traci zdolność amortyzacji i pęka - ulega chondromalacji. Konsekwencją choroby jest zmniejszenie wydzielanie mazi w stawie, osteofity (nadbudowa kostna), ograniczenie ruchomości biodra. Zwyrodnienie dotyczy panewki stawu, jak również głowy kości udowej.

Ból stawu biodrowego może także dotyczyć innych struktur i patologii, które nie są z nim związane bezpośrednio. Zdarza się, że wywołuje go przepuklina udowa, schorzenia kręgosłupa (zmiany w odcinku lędźwiowym i krzyżowym), atak rwy kulszowej czy zmiany zwyrodnieniowe kości udowej.

Ustalenie przyczyny bólu biodra jest możliwe po wykonaniu przez specjalistę badania przedmiotowego i podmiotowego oraz badań obrazowych, takich jak RTG, rezonans magnetyczny, tomografia komputerowa, rzadziej scyntygrafiia kości.

W leczeniu bólu pomocne są zarówno ćwiczenia na staw biodrowy, jak i farmakoterapia czy zabieg operacyjny. Zależy to od wielu czynników, głównie jednostki chorobowej, stopnia zaawansowania schorzenia, a także stanu zdrowia i wieku pacjenta.