Szczepienie na rotawirusy - zarażenie, objawy, leczenie, szczepienie

W Europie statystyki wskazują, że rotawirusy atakują aż 3,6 miliona niemowląt i dzieci w wieku przedszkolnym. 700 tysięcy maluchów trafia do lekarzy, a 87 tysięcy wymaga pilnej hospitalizacji. Ryzyko zakażenia rotawirusami jest duże. Rotawirusy występują tak powszechnie, że prawie każde dziecko ulegnie zakażeniu rotawirusem przed ukończeniem piątego roku życia.

Do zakażenia rotawirusem może dojść zarówno poprzez bezpośredni kontakt z osobą chorą, jak również przez styczność z zanieczyszczoną rotawirusem powierzchnią czy przedmiotami. Rotawirusy przenoszą się na drugą osobę drogą pokarmową, poprzez kontakt z wydzielinami i wydalinami osób chorych, możliwe jest także rozprzestrzenianie się rotawirusów drogą kropelkową. Do rozprzestrzeniania się zakażeń rotawirusowych bardzo często dochodzi wśród dzieci leczonych w szpitalu z innego powodu, co wydłuża ich pobyt, potęgując stres u dziecka i rodziców. To właśnie rotawirusy są głównym czynnikiem wywołującym ciężkie biegunki rotawirusowe u niemowląt i dzieci – bez względu na stopień rozwoju oraz higienę kraju.

Infekcja rotawirusowa rozwija się bardzo szybko – zazwyczaj objawy rotawirusa pojawiają się w ciągu 24 - 48 godzin od chwili kontaktu z wirusem. Pojawiają się wymioty, biegunka i gorączka o różnym nasileniu (nawet do 40°C). Tym objawom rotawirusa mogą towarzyszyć bóle brzucha, osłabienie i złe samopoczucie. U dziecka mogą występować drgawki gorączkowe, jadłowstręt, objawy podrażnienia opon mózgowo-rdzeniowych. Biegunka oraz wymioty w czasie zakażenia rotawirusem mogą być tak nasilone, że często prowadzą do gwałtownego i ciężkiego odwodnienia oraz istotnych niedoborów pierwiastków niezbędnych dla prawidłowego funkcjonowania organizmu dziecka. Jeśli odwodnienie trwa dłużej, może dojść do zaburzeń świadomości i zatrzymania moczu oraz anemii. W takim przypadku jedyną drogą pomocy jest natychmiastowe umieszczenie dziecka w szpitalu.

Z uwagi na dużą zakaźność, infekcje rotawirusowe bardzo często przenoszą się na pozostałych domowników. Infekcja rotawirusowa może w dużym stopniu utrudnić normalne funkcjonowanie rodziny, zmuszając rodziców do nieobecności w pracy. U dorosłych jednak, zachorowanie na rotawirus nie niesie ze sobą dużego ryzyka powikłań. Najcięższą postać zakażenie rotawirusowe przybiera u niemowlęcia poniżej szóstego miesiąca życia.

Swoistego leczenia zakażeń rotawirusowych nie ma. W łagodnej postaci wystarczy doustne uzupełnianie płynów. Małe dzieci oraz osoby z upośledzoną odpornością wymagają na ogół hospitalizacji i dożylnego podawania płynów i elektrolitów. Obecnie jedynym sposobem zapobiegania zakażeniom wywołanym przez rotawirusy jest przestrzeganie higieny oraz stosowanie szczepień ochronnych.

W 2006 roku wprowadzono dwie szczepionki na rotawirusy. Obie są przyjmowane doustnie; zawierają nieaktywny wirus. Powinny być podawana pomiędzy 6 a 24 tygodniem życia niemowlęcia. Szczepionki chronią przed najczęściej występującymi szczepami wywołującymi zakażenia rotawirusowe. Szczepionka przeciwko rotawirusom zawiera żywą, ale pozbawioną zjadliwości postać ludzkiego rotawirusa RIX4414. Stosowanie jej zabezpiecza dzieci przed najbardziej rozpowszechnionymi szczepami rotawirusów oraz przed leczeniem szpitalnym. Szczepionka doustna ma postać zawiesiny, sporządzonej z proszku i rozpuszczalnika. Przygotowaną szczepionkę podaje się dziecku doustnie, za pomocą odpowiedniej strzykawki dostarczanej przez producenta. Aż 95 proc. zaszczepionych na rotawirusa niemowląt wytwarza przeciwciała i jest odporna na infekcje rotawirusowe.

Bezpieczeństwo szczepionek przeciwko rotawirusom zostało potwierdzone w badaniach klinicznych przeprowadzonych wśród ponad 130 tysięcy niemowląt na całym świecie. Tak jak każda szczepionka mogą one jednak powodować przemijające działania niepożądane, z których najczęstsze to utrata apetytu i rozdrażnienie.

Szczepionki chronią przed zachorowaniem na rotawirus przez okres minimum dwóch lat od zaszczepienia – tyle bowiem trwają badania obserwacyjne zaszczepionych dzieci. W Polsce dostępne są dwie szczepionki przeciwko rotawirusom. Pierwsza z nich jest szczepionką dwudawkową, tzn. że cały cykl szczepienia składa się z dwóch dawek. Szczepionkę przeciwko rotawirusom można podać tylko niemowlętom. Pierwszą dawkę można podać już od szóstego tygodnia życia maluszka. Całe szczepienie należy zakończyć przed upływem 24 tygodnia życia.

Schemat szczepienia przeciwko rotawirusom drugą z dostępnych w Polsce szczepionek składa się z trzech dawek. Pierwszą dawkę można podać od szóstego tygodnia życia, najpóźniej do ukończenia 12 tygodnia życia dziecka. Należy pamiętać, iż odstępy pomiędzy kolejnymi dawkami powinny wynosić co najmniej 4 tygodnie. Całe szczepienie trzeba zakończyć przed 26 tygodniem życia dziecka. Po szczepieniu dochodzi do wydalania żywego wirusa szczepionkowego, zwłaszcza około siódmego dnia po szczepieniu, dlatego najbliżsi zaszczepionego dziecka powinni zachować szczególną higienę (np. myć ręce po zmianie pieluszki).

Zobacz odpowiedzi na pytania osób, które miały do czynienia z tym problemem:

• Czy można podać Stoperan 3-letniemu dziecku? - odpowiada mgr Adam Marendowski
• Czy w czasie biegunki można podać dziecku węgiel? - odpowiada dr n. med. Tomasz Grzelewski
• Ile kropli Delicolu można podać dziecku w czasie biegunki? - odpowiada lek. Aleksander Ropielewski

Wszystkie odpowiedzi lekarzy

Szczepionki przeciwko rotawirusom należy stosować z zachowaniem ostrożności u dzieci blisko kontaktujących się z osobami przewlekle chorymi, zwłaszcza z osobami przyjmującymi leki obniżające odporność na zakażenia. Szczepionka przeciwko rotawirusom może być podawana jednocześnie z innymi szczepionkami, poniżej wymienionymi stosowanymi u niemowląt – pojedynczymi i skojarzonymi, a mianowicie z acelularną lub pełnokomórkową szczepionką przeciw błonicy, tężcowi, krztuścowi (DTPa i DTPw), ze szczepionką przeciw Haemophilus influenzae typu B (Hib), ze szczepionką inaktywowaną przeciw poliomyelitis (IPV), ze szczepionką przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (WZW B), ze skoniugowaną szczepionką pneumokokową oraz ze skoniugowaną szczepionką meningokową.

Szczepienie przeciwko rotawirusom nie jest niestety finansowane ze środków publicznych, ale jest szczepieniem zalecanym przez Głównego Inspektora Sanitarnego w Programie Szczepień Ochronnych. Szczepionki są dostępne w punktach szczepień w ramach płatnej usługi szczepiennej.