Wodniak jądra - rodzaje, przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie, profilaktyka

Wodniak jądra to rodzaj torbieli wypełnionej płynem surowiczym, która znajduje się między błoną ścienną a otrzewną jądra. Zaburzenie powoduje powiększenie objętości moszny i wrażenie spuchniętego jądra (obrzęku jądra).

Wodniaki jąder zwykle są wynikiem nadmiernego wydzielania płynu surowiczego lub niewłaściwego wchłaniania cieczy przez osłonkę jądra. Zaburzenie to jest diagnozowane w każdym wieku, wodniak jądra u dorosłego ma charakter nabyty, natomiast powiększone jądro u dziecka to defekt wrodzony.

Wodniak jądra w ICD 10 uzyskał kod N43, jako wodniak jądra i powrózka nasiennego, schorzenie to zaliczane jest do chorób układu moczowo-płciowego.

Wodniaki mogą mieć charakter wrodzony lub nabyty, co wpływa na rozpoznawanie zaburzenia u mężczyzn w każdym wieku. Wodniak jądra u dziecka jest wynikiem niezarośnięcia uchyłka pochwowego otrzewnej, diagnozuje się go u 6 proc. noworodków.

Gromadzący się, lekko brunatny płyn może przepływać do jamy otrzewnej i z powrotem, co skutkuje wahaniami w rozmiarze wodniaka. Torbiel zanika samoistnie po roku lub dwóch, w momencie kiedy zrasta się wyrostek pochwowy. W 10 proc. przypadków wrodzone wodniaki jąder występują obustronnie.

Nabyty wodniak jądra również jest spowodowany nagromadzeniem płynu między błoną trzewną a osłonką jądra, niestety w tym przypadku torbiel nie znika samoistnie i ma tendencję do powiększania swojego rozmiaru, duże jądra powodują natomiast ból i problemy z chodzeniem.

U niemowlaków wodniak na jądrze jest defektem wrodzonym, spowodowanym niewchłonięciem się płynu otaczającego jądra, w trakcie zstępowania ich do moszny. Natomiast u dorosłych wodniak to powikłanie:

• zapalenia jądra,
• zapalenia najądrza,
• urazu jądra,
• operacji przepukliny pachwinowej,
• operacji żylaków powrózka nasiennego,
• infekcji,
• raka jądra.

Jak wygląda wodniak jądra? Wodniak to torbiel z płynem w kolorze bursztynowym, nagromadzonym pomiędzy osłonkami jądra w ilości około kilkudziesięciu lub kilkuset mililitrów. Nie jest to zaburzenie samo w sobie groźne dla organizmu.

Objawy wodniaka mogą być podobne do przepukliny pachwinowej, zapalenia jądra i nowotworu. Dlatego w przypadku jakichkolwiek zmian w jądrach zawsze należy zgłosić się do specjalisty, który zaleci odpowiednie badania. Objawy wodniaka to:

• różnica w wielkości jąder u dzieci (prawe jądro większe od lewego lub lewe jądro większe od prawego),
• spuchnięte jądro u dziecka,
• niebolesne powiększenie jądra bez zaczerwienienia (jedno jądro większe),
• opuchnięte jądra (spuchnięte jądra u mężczyzny),
• powiększony worek mosznowy,
• obrzęk moszny,
• napięta moszna,
• płyn w mosznie,
• ciemny kolor moszny,
• napięta, gładka powierzchnia jąder,
• rozpraszanie światła przez worek mosznowy,
• zmiany rozmiaru jąder, zwłaszcza wieczorem,
• dyskomfort w okolicach jądra podczas dłuższego stania lub aktywności fizycznej,
• obniżenie jądra (obwisłe jądro),
• twarde jądra.

Nieleczony wodniak jądra może zwiększać swój rozmiar, powodować dyskomfort, a nawet problemy z chodzeniem czy inną aktywnością fizyczną.

W większości przypadków wodniak jądra jest bezbolesnym schorzeniem. Objawia się głównie jedno- lub obustronnym obrzękiem jądra lub worka jądrowego spowodowanym gromadzeniem się płynu.

Niektórzy pacjenci mogą odczuwać dyskomfort lub uczucie ciężkości w okolicy jądra lub moszny, szczególnie w przypadku większych torbieli, warto wówczas stosować zimne okłady na wodniaka jądra.

Diagnostyka wodniaka jądra opiera się na wywiadzie medycznym i badaniu fizykalnym w celu oceny wielkości i kształtu jąder. Następnie pacjent kierowany jest na USG jąder, badanie to umożliwia zobrazowanie gromadzącego się płynu i wykluczenie innych przyczyn, takich jak guzy czy przepuklina pachwinowa.

Lekarz może zlecić również badanie krwi i moczu w celu oznaczenia wskaźników zapalnych. W niektórych przypadkach wykonywana jest aspiracja płynu z worka jądrowego, MRI lub tomografia komputerowa.

Brak leczenia wodniaka wiąże się z pewnymi komplikacjami, takimi jak stan zapalny i zakażenie, a także pojawienie się bólu, uczucia ciężkości i dyskomfortu w okolicy jądra.

W niektórych przypadkach bardzo duże wodniaki mogą wpływać na proces produkcji spermy i odpowiadać za problemy z płodnością u mężczyzn. Jednocześnie torbiel może maskować inne choroby jąder, a opuchnięte i duże jądro u dorosłego może wpływać negatywnie na komfort psychiczny i życie seksualne.

Podstawową metodą leczenia jest operacja wodniaka jądra, zabieg wykonywany jest zarówno w przypadkach nabytych, jak i wrodzonych, choć u dzieci czeka się zwykle 2 lata na samoistne ustąpienie wodniaka. Wskazania do leczenia wody w jądrach to:

• trudności w odróżnieniu wodniaka od przepukliny pachwinowej,
• brak możliwości dokładnego przebadania jądra,
• ból,
• niepłodność,
• względy estetyczne,
• możliwość powikłań.

Istnieją dwa rodzaje operacji wodniaka jądra u dorosłego mężczyzny i dzieci:

• zabieg metodą von Bergmanna,
• zabieg metodą Winkelmanna.

Możliwe jest również leczenie ambulatoryjne wodniaka, polegające na wkłuciu igły, odciągnięciu płynu i wstrzyknięciu leku na wodniaka jądra. Niestety torbiel ma tendencję do ponownego napełniania się.

Domowe sposoby leczenia wodniaka jądra nie istnieją, schorzenie może ustąpić samoistnie jedynie u dzieci, u osób starszych wymagana jest konsultacja urologiczna i zaplanowanie zabiegu.

Wodniak jądra może wystąpić u dzieci w każdym wieku, u noworodków i niemowląt jest on wynikiem pozostałości kanału, który łączy jądro z jamą brzuszną. Powinien on zamknąć się tuż przed narodzinami, ale w niektórych przypadkach pozostaje otwarty i umożliwia przepływ płynu do worka jądrowego.

Czy wodniak jądra może się wchłonąć? Wodniak jądra u niemowląt jest zazwyczaj bezbolesny i ustępuje samoistnie w ciągu kilku lub kilkunastu miesięcy. U starszych dzieci, zwłaszcza w wieku szkolnym, torbiel może być spowodowana innymi czynnikami, takimi jak uraz lub infekcja. Leczenie polega wówczas na chirurgicznym usunięciu płynu z worka jądrowego.

Istnieją różne schorzenia okolic jąder i moszny, które mogą wywoływać podobne objawy. Zapalenie jądra jest zwykle wynikiem infekcji wirusowej lub bakteryjnej, powoduje ból, obrzęk i zaczerwienie jądra, objawy współistniejące to także złe samopoczucie i gorączka.

Przepuklina pachwinowa jest uwypukleniem zawartości jamy ciała przez otwór w mięśniach pachwinowych. Może to powodować obrzęk w okolicach pachwiny oraz dyskomfort w okolicach moszny.

Nowotwory jądra mogą być złośliwe lub łagodne, zwykle objawiają się bólem, obrzękiem i uczuciem ciężkości, często w jądrze wyczuwalne jest zgrubienie.

Dyskomfort i powiększone jądro u starszego mężczyzny to objawy, które mogą świadczyć o wielu różnych chorobach. W przypadku jakichkolwiek niepokojących symptomów zaleca się konsultację lekarską w celu dokładnej oceny sytuacji.

W większości przypadków wodniak jądra nie stanowi zagrożenia dla zdrowia i nie jest powodem do niepokoju. Pozbycie się torbieli nie jest trudne i nie wiąże się z ryzykiem powikłań.

W większości przypadków wodniak jądra jest łagodnym schorzeniem i nie ma wpływu na zdolność do prokreacji. Jedynie bardzo duża torbiel może wywoływać ucisk na jądro i przewody nasienne, utrudniając przepływ nasienia i obniżając płodność. Zakażenie wodniaka i silny stan zapalny może wpłynąć negatywnie na proces spermatogenezy (produkcji spermy).

Wodniak jądra nie jest uwarunkowany stylem życia, a jego wystąpienie jest zazwyczaj nieuniknione. Niemniej jednak istnieje kilka ogólnych zasad i zaleceń, które mogą pomóc w zmniejszeniu ryzyka wystąpienia wodniaka jądra lub innych problemów zdrowotnych w okolicy jąder:

• ochrona jąder przed urazami w trakcie zajęć sportowych,
• dbanie o higienę intymną,
• zbilansowana dieta,
• unikanie nałogów,
• samoobserwacja jąder,
• regularne badania lekarskie.

Wodniak jądra zazwyczaj nie prowadzi do poważnych powikłań zdrowotnych, ale może być przyczyną dyskomfortu i uczucia ciężkości. Natomiast stan zapalny jądra zwykle skutkuje pogorszeniem samopoczucia, wystąpieniem bólu i gorączki.

Źródła

1. Przewlekły ból jądra - trudny problem kliniczny
2. Fryczkowski M. Podstawy urologii. Podręcznik dla studentów medycyny i lekarzy pierwszego kontaktu, Śląska Akademia Medyczna, Katowice 2000, ISBN 83-87114-55-3
3. Milanowski A. (red.), Pediatria, Urban & Partner, Wrocław 2009, ISBN 978-83-7609-098-6