Zapalenie jelita grubego - objawy, przyczyny, rodzaje, leczenie
Zapalenie jelita grubego jest stanem niezwykle poważnym. Schorzenie to najczęściej powodowane jest występowaniem bakterii, wirusów, drożdżaków oraz toksyn, które mogą występować w pożywieniu na przykład pestycydów. Problemy z jelitem grubym wymagają stosowania określonych leków, a także przestrzegania diety lekkostrawnej.
- 1. Czym jest zapalenie jelita grubego?
- 2. Zapalenie jelita grubego - przyczyny i czynniki ryzyka
- 3. Rodzaje zapalenia jelita grubego
- 3.1. Wrzodziejące zapalenie jelita grubego
- 3.2. Choroba Leśniowskiego-Crohna
- 3.3. Niedokrwienne zapalenie jelita grubego
- 3.4. Mikroskopowe zapalenie jelita grubego
- 3.5. Infekcyjne zapalenia jelita grubego
- 4. Objawy zapalenia jelita grubego
- 5. Leczenie zapalenia jelita grubego
- 6. Jak zapalenie jelita grubego wpływa na inne narządy?
- 7. Dieta przy zapaleniu jelita grubego
- 8. Powikłania
- 9. Profilaktyka zapalenia jelita grubego
1. Czym jest zapalenie jelita grubego?
Zapalenie jelita grubego to termin, który obejmuje kilka różnych chorób zapalnych jelita grubego, charakteryzujących się odmiennym mechanizmem powstawania. Choroby jelita grubego mogą wystąpić zarówno na skutek czynników autoimmunologicznych, jak i genetycznych. W wielu przypadkach spowodowane są przebytym zakażeniem bakteryjnym lub wirusowym. Każde przewlekłe zapalenie jelita grubego wymaga zastosowania odpowiedniej diety oraz terapii. Chore jelita wymagają zróżnicowanych metod leczenia. Niektóre z nich leczy się poprzez zastosowanie leków hamujących reakcję immunologiczną, niektóre antybiotykami.
2. Zapalenie jelita grubego - przyczyny i czynniki ryzyka
Schorzenie jakim jest zapalenie jelita grubego może być powodowane przez szereg różnorodnych czynników. Wśród nich wymienia się przede wszystkim skłonności genetyczne ale także przyczyny immunologiczne oraz środowiskowe. Czynniki genetyczne odgrywają w kwestii zachorowania na schorzenia zapalne niezwykle istotną rolę. Jeśli nasz rodzic boryka się z chorobą, istnieje pewne prawdopodobieństwo, że wrzodziejące zapalenie jelita grubego może dotknąć w przyszłości również nas.
Zaburzenia immunologiczne są jednymi z najczęściej występujących przyczyn pojawiania się zapalenia jelita grubego. Są one bowiem wywoływane przez nadmierną odpowiedź układu odpornościowego na teoretycznie nieszkodliwe dla organizmu bakterie czy pokarmy. Wyzwalana jest wówczas reakcja immunologiczna powodująca uszkodzenia komórek nabłonka jelitowego przez co pojawiają się wrzody jelita grubego, nadżerki, pseudopolipy oraz usztywnienia ścian jelita.
Ponadto bardzo groźne dla jelita grubego są chorobowe bakterie oraz wirusy, które także będą wyzwalały stan zapalny. Przykładem choroby wywoływanej działaniem szczepów bakterii Escherichia coli może być np. krwotoczne zapalenie jelita grubego.
Spożywanie pokarmów takich jak trujące grzyby czy produkty roślinne mogące zawierać pestycydy również będą predysponowały do tego, by w organizmie pojawił się stan zapalny jelita grubego.
Pasożyty przewodu pokarmowego także mogą indukować powstawanie zapalenia jelita grubego. Ważną grupę także stanowią leki, które wyniszczają florę bakteryjną oraz naruszają ciągłość błony śluzowej jelit (szczególnie antybiotyki).
Wśród innych czynników zwiększających ryzyko zachorowania na choroby zapalne jelit wymienić należy:
- chorobę alkoholową,
- przewlekły stres,
- nadużywanie papierosów.
Zapalenie błony śluzowej jelita grubego może również wynikać ze stosowania nieodpowiedniej, ciężkostrawnej diety.
Po otrzymaniu wyników badań laboratoryjnych niektórzy pacjenci mogą przeczytać termin: colitis chronica non specyfica. W takiej sytuacji opis wskazuje na obecność przewlekłego stanu zapalnego.
3. Rodzaje zapalenia jelita grubego
Najczęściej spotykanymi zapaleniami jelita grubego są:
- wrzodziejące zapalenie jelita grubego
- choroba Leśniowskiego-Crohna
- niedokrwienne zapalenie jelita grubego
- mikroskopowe zapalenie jelita grubego
- infekcyjne zapalenia jelita grubego.
U niektórych pacjentów rozpoznaje się również zapalenie kątnicy. Ten nieswoisty stan zapalny jelita charakteryzuje się tym, że zapalenie, a także zmiany w śluzówce mogą być obecne w każdym odcinku przewodu pokarmowego. Schorzenie charakteryzuje się także niespecyficznymi objawami.
3.1. Wrzodziejące zapalenie jelita grubego
Wrzodziejące zapalenie jelita grubego, znane jako wrzodziejące jelito, wrzody jelita,colitis ulcerosa, a w języku angielskim jako ulcerative colitis, jest przewlekłym stanem zapalnym jelit, należącym do grupy nieswoistych zapaleń jelit. Choroba ta, tocząc się w obrębie błony śluzowej oraz błony podśluzowej jelita grubego, może skutkować owrzodzeniami jelitowymi. Dokładna przyczyna choroby nie została poznana. Cechą charakterystyczną wrzodziejącego zapalenia jelita grubego są okresy remisji oraz zaostrzeń. Następstwem procesu zapalnego zwykle jest uszkodzenie nabłonka, blaszki właściwej, a nie jak w przypadku choroby Leśniowskiego-Crohna, uszkodzenie błony mięśniowej. Pierwsze objawy chorobowe pojawiają się zwykle między dwudziestym, a czterdziestym rokiem życia pacjenta. Wyniki badań laboratoryjnych pokazują u pacjentów z wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego podwyższoną liczbę białka C-reaktywnego oraz białych krwinek, nazywanych leukocytami. Badania obrazowe stwierdzają z kolei owrzodzenie jelita grubego oraz zanik haustracji. Haustracje jako zjawisko fizjologiczne, oznaczają charakterystyczne uwypuklenia ściany jelita grubego. Rokowania przy wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego są następujące: jeśli pacjent poddaje się regularnie leczeniu, stosuje odpowiednią dietę, może nastąpić długotrwała remisja choroby. Całkowite leczenie nie jest niestety możliwe.
Najczęstszymi objawami wrzodziejącego zapalenia jelit są:
- śluzowo-ropne biegunki (u niektórych pacjentów stolce zawierają ropę wraz z krwią),
- gorączki,
- dolegliwości bólowe brzucha.
- bolesne parcie towarzyszące każdemu wypróżnieniu,
- gazy,
- ciągłe zmęczenie,
- obniżony apetyt,
- niedokrwistość.
Rodzajami wrzodziejącego zapalenia jelita grubego są:
- wrzodziejące zapalenie odbytnicy – schorzenie stanowi najłagodniejszą formę wrzodziejącego zapalenia jelit. W przebiegu choroby chorzy odczuwają częste parcie na stolec, mają uczucie niepełnego wyróżnienia. Dodatkowo wrzodziejące zapalenie odbytu powoduje krwawienie z wnętrza odbytnicy.
- wrzodziejące zapalenie odbytnicy i zapalenie okrężnicy – stan zapalny odbywa się w odbytnicy, znanej jako prostnica oraz dolnym końcu okrężnicy, tzn. esicy. Pacjenci uskarżają się na krwiste biegunki, dolegliwości bólowe brzucha, bolesne skurcze brzucha, uczucie parcia na stolec połączone z niemożnością wypróżnienia się. Terminem colitis spastica nazywa się czynnościowe schorzenie okrężnicy.
- lewostronne zapalenie jelita grubego – stan zapalny dotyczy dalszych fragmentów jelita grubego. Chorobie towarzyszą częste krwiste stolce, skurcze brzucha, dolegliwości bólowe brzucha odczuwane po lewej stronie ciała. Dodatkowo pacjenci dotknięci schorzeniem tracą kilogramy.
- pancolitis – jest bardzo poważną postacią wrzodziejącego zapalenia jelita grubego. W przebiegu choroby dochodzi do zajęcia całego jelita grubego. Wśród najczęstszych objawów lekarze wymieniają: krwawienie z odbytu na skutek wrzodów, dolegliwości bólowe brzucha, stan zapalny o różnym nasileniu, krwistą biegunkę. Dodatkowo może wystąpić gorączka, nocne poty, przemęczenie.
- piorunujące wrzodziejące zapalenie jelita grubego – stanowi ono również bardzo poważną postać wrzodziejącego zapalenia jelita grubego. W szybkim tempie dochodzi do zajęcia całej okrężnicy. Pojawiają się wrzody jelit. Pacjenci zmuszeni są bardzo często korzystać z toalety, ponieważ towarzyszą im regularne krwiste biegunki. Postać jest o tyle niebezpieczna, że może skutkować nie tylko odwodnieniem, ale także pęknięciem lub rozdęciem okrężnicy.
Wrzodziejące zapalenie jelita grubego, określane również mianem WZJG doprowadza trwale do podrażnień jelita grubego, a także do wrzodów. Pacjenci dotknięci tym schorzeniem muszą w okresie zaostrzenia objawów stosować odpowiednią dietę. Dieta chorych na wrzodziejące zapalenie jelita grubego (colitis ulcerosa) powinna być uboga w produkty rozwalniające, ciężkostrawne. Dietetycy zalecają również ograniczenie błonnika.
Wrzodziejące zapalenie jelita grubego zwiększa ryzyko wystąpienia choroby, jaką jest rak jelita grubego. Na nowotwór w szczególności narażeni są pacjenci zmagający się z wrzodami jelita od dawna. Czynnikiem ryzyka bywa również stwardniające zapalenie dróg żółciowych, znane jako PSC oraz rozległy zasięg choroby.
Jak wyleczyć przewlekłe wrzodziejące zapalenie jelita grubego? Choroby nie da się całkowicie wyleczyć, pacjenci muszą natomiast stosować leki na wrzodziejące zapalenie jelita grubego. Najpopularniejszy środek farmaceutyczny wykorzystywany w leczeniu schorzenia to kwas 5-aminosalicylowy. Niezbędne jest również stosowanie glikokortykosteroidów oraz leków immunosupresyjnych.
Warto zaznaczyć, że wrzodziejące zapalenie jelita grubego u dzieci nie jest sytuacją rzadką. Objawy chorobowe wyglądają dokładnie tak samo jak u pacjentów dorosłych. Do postawienia diagnozy potrzebne jest wykonanie kolonoskopii (badanie endoskopowe dolnego odcinka przewodu pokarmowego), a także pobranie wycinka. Niezwykle ważne jest takze przeprowadzenie badania histopatologicznego.
3.2. Choroba Leśniowskiego-Crohna
Choroba Leśniowskiego-Crohna jest przewlekłym nieswoistym zapaleniem przewodu pokarmowego. Choroba ta może obejmować jelito cienkie i grube, a u niektórych pacjentów również inne fragmenty przewodu pokarmowego. Etiologia schorzenia nie jest znana. Szacuje się, że choroba znacznie częściej występuje u osób, które stanowią najbliższą rodzinę osób ze stanami zapalnymi jelit. Choroba Leśniowskiego-Crohna częściej dotyka kobiety niż mężczyzn. U około pięćdziesięciu procent pacjentów zapalenie obejmuje jelito kręte, u pozostałych dwudziestu procent stan zapalny odbywa się w jelicie grubym.
Najpopularniejszym objawem choroby Leśniowskiego-Crohna jest biegunka z domieszką śluzu oraz krwi. Pacjenci uskarżają się również na mocne bóle brzucha, uczucie parcia na stolec, zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego.
3.3. Niedokrwienne zapalenie jelita grubego
Niedokrwienne zapalenie jelita grubego występuje u pacjentów na skutek niewystarczającego dopływu krwi do ściany końcowego odcinka przewodu pokarmowego. Podłożem choroby zwykle jest częściowa niedrożność tętnic krezkowych umiejscowionych w jelicie, zakrzepica żył trzewnych lub otyłość . Obszarami najbardziej narażonymi na niedokrwienie są: fragment, w którym znajduje się zagięcie śledzionowe, górna część odbytnicy, zstępnica.
Na niedokrwienne zapalenie jelita grubego narażeni są pacjenci z chorobą zapalną naczyń, osoby po przebytym zawale, pacjenci z niewydolnością serca. Problem ten może wystąpić również u kobiet stosujących doustną antykoncepcję, pacjentów przyjmujących glikozydy naparstnicy, pacjentów stosujących leki obniżające ciśnienie tętnicze krwi. Czynnikiem ryzyka może być także sepsa, choroba alkoholowa, zapalenie uchyłków. Ostre niedokrwienie jest z kolei bardzo często wynika z zatoru tętniczego. Typowym objawem tego typu zapalenia jelita grubego jest ostry ból brzucha, uczucie porównywalne do zawału serca (wynika ono z zamknięcia tętnicy znajdującej się w obrębie jelita). Nieleczona choroba może doprowadzić do ostrego niedokrwienia, martwicy ściany jelita, zapalenia otrzewnej, wstrząsu. Z chorobą niejednokrotnie związana jest również marskość jelita grubego.
3.4. Mikroskopowe zapalenie jelita grubego
Mikroskopowe zapalenie jelita grubego jest przewlekłym schorzeniem zapalnym przewodu pokarmowego o nieznanej etiologii. Bardzo często występuje ono wraz z inną chorobą o podłożu autoimmunologicznym np. cukrzycą, celiakią, reumatoidalnym zapaleniem stawów, zespołem Sjögrena, miastenią.
W przebiegu mikroskopowego zapalenia jelit pojawiają się następujące objawy takie jak utrata kilogramów, dolegliwości bólowe brzucha, przewlekła wodnista biegunka bez krwi, wzdęcia. Ponieważ postawienie diagnozy nie jest możliwe dzięki takim badaniom jak kolonoskopia czy badanie radiologiczne. Indukcja remisji jest możliwa po podaniu odpowiednich środków farmaceutycznych (najczęściej jest to budezonid stosowany doustnie).
3.5. Infekcyjne zapalenia jelita grubego
Infekcyjne zapalenia jelita grubego spowodowane są atakiem wirusów, bakterii lub pasożytów. Do zachorowania dochodzi najczęściej wtedy, kiedy organizm zostaje zaatakowany przez salmonellę czy pałeczkę okrężnicy. Zarażenie może być również związane z rotawirusami czy adenowirusami. Do infekcyjnego zapalenia jelita grubego mogą przyczynić się również owsiki lub pełzakowica jelitowa. Zakażeniu sprzyja jedzenie nieumytych owoców i warzyw, nieregularne mycie rąk, spożywanie zainfekowanego mięsa. Typowymi objawami są: dolegliwości bólowe brzucha, gorączka, odwodnienie, biegunka.
4. Objawy zapalenia jelita grubego
Objawy które mogą towarzyszyć zapaleniu jelita grubego to:
- wrzody na jelicie,
- owrzodzenie odbytnicy,
- stan zapalny esicy,
- zapalenie okrężnicy,
- bolesność brzucha,
- skurcze,
- krwawe biegunki,
- nudności i wymioty,
- odwodnienie organizmu,
- brak łaknienia,
- gorączka.
Inne objawy chorób jelita grubego to:
- spadek masy ciała na skutek nieprawidłowego wchłaniania składników odżywczych,
- osłabienie,
- anemia.
5. Leczenie zapalenia jelita grubego
Jak leczyć zapalenie jelita grubego? Zapalenie jelita grubego może być leczone farmakologicznie. Czasami jednak w skrajnych przypadkach konieczna może być interwencja chirurgiczna. Terapia powinna być także wspomagana odpowiednią dietą. Leczenie farmakologiczne zapalenia jelita grubego jest stosowane przede wszystkim w jego postaci przewlekłej. Ma ono na celu zahamowanie rozprzestrzeniania się procesu zapalnego.
Chroniczne zapalenie jelita grubego wymaga przyjmowania odpowiednich środków farmaceutycznych. Stosuje się wówczas leki z grupy aminosalicylanów, których stosowanie ma charakter prewencyjny i chroni przed nowotworzeniem. Kolejną grupę stanowią glikokortykosteroidy wykazujące silniejsze działanie przeciwzapalne. Ostatni rzut stanowią preparaty immunosupresyjne, które zmniejszają reaktywność układu immunologicznego i zapobiegają nawrotom choroby.
W skrajnych przypadkach konieczne jest wykonywanie zabiegów chirurgicznych, które polegają na usunięciu fragmentu lub całości jelita grubego. Ponadto każdy rodzaj leczenia zapalenia jelita grubego powinien być dodatkowo wspomagany odpowiednią, lekkostrawną dietą. Należy także wówczas nawadniać organizm i prowadzić oszczędny tryb życia.
6. Jak zapalenie jelita grubego wpływa na inne narządy?
Zapalenie jelita grubego powoduje nie tylko dyskomfort czy problemy w prawidłowym funkcjonowaniu układu pokarmowego. Schorzenia takie jak choroba Leśniowskiego-Crohna czy wrzodziejące zapalenie jelita grubego istotnie wpływają na funkcjonowanie innych narządów. Pacjenci zmagający się z tymi chorobami często uskarżają się na bóle stawów, artretyzm, rumień guzowaty, zapalenie spojówek, ból i zaczerwienie oczu, zaczerwienienie skóry, osteoporozę, afty w obrębie jamy ustnej, kamienie nerkowe oraz osłabienie kości. Ostatni z objawów często wynika ze spożywania bardzo małej ilości nabiału, a także stosowania steroidowych środków farmaceutycznych.
7. Dieta przy zapaleniu jelita grubego
Pacjentom z zapaleniem jelit zaleca się usunięcie z codziennej diety produktów, które wywołują reakcję immunologiczną. Przy nasileniu dolegliwości zwykle wyklucza się z jadłospisu następującą żywność: wina, piwa, szampan, dojrzewające sery żółte, sery pleśniowe, banany, pomidory, słodycze, dojrzewające szynki i kiełbasy, pasztety, konserwy rybne, skorupiaki, grzyby, drożdże. Bez względu na to, czy mamy do czynienia z chorobą Leśniowskiego i Crohna czy schorzeniem o nazwie wrzodowe zapalenie jelita grubego, pacjentom zaleca się stosować dietę bezresztkową, zwaną również dietą ubogoresztkową lub niskobłonnikową. Błonnik, czyli włókno pokarmowe wykazuje działanie drażniące na błonę śluzową jelita.
Jelito grube jest szczególnie wrażliwe na różnorodne alergeny pokarmowe wśród których wymienia się najczęściej: fermentowane produkty mleczne, jaja, niektóre owoce i warzywa, orzechy oraz rośliny strączkowe.
W fazie remisji pacjenci powinni zadbać o produkty lekkostrawne, obfitujące w składniki mineralne, witaminy oraz składniki odżywcze.
8. Powikłania
Powikłaniem wrzodziejącego zapalenia jelit mogą być:
- kamienie nerkowe,
- ropnie kryptowe,
- nadżerka odbytu,
- nadżerki jelita, znane jako nadżerka jelita grubego,
- nowotwory jelita grubego,
- problemy związane z funkcjonowaniem stawów i kości,
- perforacja jelita grubego,
- ostre rozdęcie okrężnicy, czyli megacolon toxicum – skutkiem tego problemu zdrowotnego jest poszerzenie, a także rozdęcie jelita grubego
- krwawienie z jelit,
- odwodnienie.
Z kolei najczęstszym powikłaniem w chorobie Leśniowskiego-Crohna jest:
- anemia,
- choroby skórne,
- osteoporoza,
- ropień wewnątrzotrzewnowy,
- zapalenie stawów,
- rak jelita grubego.
Powikłaniami w niedokrwiennym zapaleniu jelita grubego są: ostre niedokrwienie, martwica ściany jelita, zapalenie otrzewnej, wstrząs, posocznica. Brak szybkiej reakcji może skutkować również śmiercią pacjenta.
9. Profilaktyka zapalenia jelita grubego
Profilaktyka zapalenia jelita grubego w większości przypadków jest niemożliwa, ponieważ zarówno choroba Leśniowskiego-Crohna, infekcyjne zapalenie jelita grubego, jak i wrzodziejące zapalenie jelita grubego spowodowane są działaniem różnorodnych, często nieznanych czynników. Nie mamy możliwości ustrzec się przed działającymi chorobotwórczo pasożytami, wirusami czy bakteriami, podobnie jak nie mamy wpływu na naszą genetykę.
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.