CA 125

Antygen CA 125 w przypadku zdrowych osób jest wytwarzany m.in. przez jajowody, śluzówkę szyjki macicy, opłucną, osierdzie czy endometrium. Nie jest on natomiast produkowany przez jajniki, co zostało wykorzystane w badaniach onkologicznych. Otóż, rozpoczęcie uwalniania tego antygenu może sugerować zmiany nowotworowe w obrębie jajników.

Należy jednak zaznaczyć, że badanie CA 125 nie jest uważane za narzędzie z całą pewnością potwierdzające obecność raka. Przekroczenie wartości uznawanych za prawidłowe nie jest charakterystyczne dla wszystkich pacjentek onkologicznych, a z drugiej strony – nie każda pacjentka, u której stężenie niepokojąco wzrośnie musi cierpieć na chorobę nowotworową jajnika. Zdarza się, że poziom antygenu ulega wzrostowi podczas cyklu menstruacyjnego lub na początkowych etapach ciąży, podczas gdy we wstępnej fazie rozwoju raka jajnika może on nie ulec zmianie.  Badanie poziomu CA 125 jest wykorzystywane zatem jako uzupełnienie badania ginekologicznego i ultrasonografii.

Rak jajnika dotyka przede wszystkim kobiety w okresie okołomenopauzalnym, jak i po nim – ryzyko pojawienia się choroby drastycznie wzrasta w przypadku osób, które ukończyły 50. rok życia. W wielu przypadkach jest wykrywany w momencie, kiedy zmiany są już zaawansowane. W Polsce odnotowuje się około 3000 zachorowań w ciągu roku – jest to jedna z najczęściej występujących chorób nowotworowych atakujących narządy rodne. W fazie początkowej nie daje żadnych charakterystycznych symptomów, na kolejnych etapach rozwoju najczęściej objawia się natomiast bólem podbrzusza, uciskiem odczuwanym w okolicach dróg moczowych, zaparciami, uczuciem pełności towarzyszącym spożywaniu posiłku, zaburzeniem częstotliwości oddawania moczu oraz krwawieniem z pochwy.

Oznaki te są jednak nieswoiste, co nie sprzyja szybkiemu postawieniu diagnozy, która w wielu przypadkach staje się pewna dopiero w momencie, kiedy guz osiągnie już znaczne rozmiary. Okazuje się, że u zdecydowanej większości pacjentek terapia zostaje rozpoczęta na III bądź IV etapie zaawansowania schorzenia. Rozwojowi raka jajnika sprzyja m.in. niepłodność, endometrioza, stymulowanie owulacji, a także brak ciąż. Nie bez znaczenia jest ponadto otyłość, uzależnienie od papierosów, a nawet przebyta świnka. Na wystąpienie choroby w większym stopniu są narażone osoby genetycznie obciążone – jeżeli któryś z członków rodziny pacjentki zmagał się z nowotworem jajnika, to prawdopodobieństwo wystąpienia schorzenia u niej jest, niestety, znacznie większe.

Badanie CA 125 wykonuje się nie tylko w sytuacji podejrzenia raka, ale także w trakcie procesu jego leczenia. Pozwala to określić jego postępy i wykryć ewentualne nawroty choroby. Zmniejszenie stężenia antygenu może oznaczać, że wdrożona terapia przynosi zadowalające rezultaty, podczas gdy jego wzrost lub utrzymywanie się na stałym poziomie sugeruje pojawienie się przerzutów. Jest ważne przeprowadzenie badania zaraz po zdiagnozowaniu choroby – im niższe stężenie antygenu, tym większa szansa na powrót do zdrowia.

Celem wykonania badania CA 125 zostaje pobrana krew, która trafia do probówki próżniowej. Nie wymaga to ze strony pacjentki wcześniejszych przygotowań, jest ważne jedynie, by na badanie stawić się na czczo. Przyjmuje się, że wartością prawidłową dla antygenu jest wynik niższy niż 35 U/ml.

Niepokojący wynik badania stężenia antygenu nie musi świadczyć o rozwijającej się chorobie nowotworowej jajników.  Zaburzenia często świadczą o innych typowo kobiecych dolegliwościach: endometriozie, czyli chorobie, w której przebiegu błona śluzowa macicy jest obecna poza jej jamą, mięśniakach macicy, a także o ciąży pozamacicznej. Wzrost poziomu CA 125 może ponadto stanowić oznakę zapalenia osierdzia,  niewydolności serca, zapalenia płuc, choroby wątroby lub zapalenia trzustki. Towarzyszy on również sarkoidozie oraz cukrzycy.

Najlepszym działaniem profilaktycznym wszelkich chorób dotykających narządy rodne kobiety są regularne wizyty u ginekologa. Wykonywanie potrzebnych badań może ustrzec nas przed poważnymi problemami zdrowotnymi, a wczesne wykrycie niebezpiecznych chorób, niejednokrotnie przebiegających przez dłuższy czas w utajeniu, to często warunek powrotu do zdrowia.