Odporność w ciąży

Fizjologiczna ciąża, czyli o prawidłowym przebiegu, pociąga za sobą szereg zmian w organizmie kobiety. Zmiany te dotyczą praktycznie każdego układu. Dochodzi do:

• zwiększenia objętości krążącej krwi,
• zmian parametrów % poszczególnych składników krwi,
• wzrostu pojemności minutowej serca - praca jest szybsza oraz następuje wzrost objętości wyrzucanej przez nie krwi,
• spadku ciśnienia tętniczego krwi,
• wzrostu wentylacji pęcherzykowej płuc,
• wzrostu wydzielania gruczołów,
• przyrostu masy ciała,
• zmian w układzie kostnym.
• innych mechanizmów dostosowujących ciało kobiety do nowej sytuacji.

Poważne zmiany zachodzą także w układzie odpornościowym. Ulega on skomplikowanym modyfikacjom, ponieważ u kobiet ciężarnych podobnie, jak u wszystkich ludzi, musi nadal pełnić funkcję ochronną przed infekcjami i jednocześnie „tolerować” tkanki płodu, które są przecież genetycznie autonomicznym organizmem, posiadającym własne antygeny („biologiczne znaczniki” na komórkach pozwalające organizmom odróżniać „swoich” od „obcych”), pochodzące w połowie od ojca. W sytuacji ciąży, w kontekście układu immunologicznego, używa się nawet sformułowania „alloprzeszczep płodowy”.

Ważną rolę w zmianach pozwalających prawidłowo rozwijać się płodowi ma łożysko. Wytwarza ono bowiem cały szereg czynników o działaniu immunosupresyjnym - obniżającym odporność. Do najważniejszych z nich zalicza się:

• transformujący czynnik wzrostowy beta 2,
• interleukinę 10,
• łożyskowy czynnik supresorowy,
• czynnik pochodzący z komórek trofoblastu,
• białko łożyskowe 14,
• estrogeny i progesteron.

Dotychczas przodującą teorią wyjaśniającą tolerancję tkanek płodu przez matkę, była teoria immunosupresji, obecnie jednak coraz bardziej mówi się o immunomodulacji – czyli zmianie sposobu działania odporności kobiet w ciąży, niż o osłabieniu jej działania. Świadczą o tym następujące zmiany:

• w ciąży dochodzi do osłabienia tak zwanej odporności komórkowej (rodzaj odporności, budowany głównie przez rodzaj białych krwinek, zwany limfocytami T), która głównie bierze udział w walce z patogenami bytującymi wewnątrz komórek. Wspomaga także tzw. odpowiedź humoralną, czyli związana z przeciwciałami. Wnioski takie, wysnuto między innymi na podstawie obserwacji wskazujących na zwiększoną częstość i cięższy przebieg chorób infekcyjnych powodowanych przez patogeny wewnątrzkomórkowe. O spadku odporności komórkowej świadczą także: wzrost tolerancji przy przeszczepach skóry w trakcie ciąży, remisje u kobiet chorujących na reumatoidalne zapalenie stawów oraz stwardnienie rozsiane. Wszystkie wymienione stany są uzależnione od odporności typu komórkowego,
• podczas fizjologicznej ciąży dochodzi do zwiększenia aktywacji odporności nieswoistej, której elementami są neutrofile, monocyty, makrocyty. Komórki te mają za zadanie „wytropić” bakteryjnego wroga, dokonać fagocytozy- czyli „pożreć go” i strawić. Zawierają także, szereg substancji bakteriobójczych, które mogą się z nich uwolnić.

Opisano zmiany zachodzące w trakcie ciąży, w postaci zwiększenia liczby wymienionych komórek oraz zwiększenia ich aktywności. Przyjmuje się, że zachodzące zmiany dotyczące odporności nieswoistej, są jednym z elementów obrony kobiet w ciąży, przed patogenami rekompensującym, obniżenie odporności swoistej typu komórkowego, opisanego wyżej.

Odporność humoralna, tworzona przez rodzaj białych krwinek nazywanych limfocytami B oraz plazmocytami, a także, wytwarzanymi przez nie przeciwciałami, również ulega pewnym modyfikacjom w ciąży. Liczba limfocytów B we krwi obwodowej, obniża się progresywnie w trakcie ciąży. Co jednak ważne, nie ulega zmianie ich funkcjonalność. Świadczy o tym prawidłowe wytwarzanie przeciwciał u kobiet poddanych szczepieniom lub naturalnym zakażeniom.

Ważnym elementem, charakterystycznym dla zmian zachodzących w układzie odpornościowym w trakcie ciąży jest wytwarzanie tak zwanych przeciwciał blokujących. Ten rodzaj przeciwciał ma za zadanie blokować aktywność limfocytów matki, skierowanych przeciwko komórkom płodu oraz blokować powstawanie limfocytów cytotoksycznych zdolnych do odpowiedzi przeciwko antygenom płodu. Przeciwciała blokujące, są oprócz zmian wymienionych powyżej, jedną z hipotez wyjaśniającą mechanizm obronny, przed reakcją układu immunologicznego matki na tkanki płodu.

Nabywanie odporności w okresie ciąży jest skomplikowanym procesem i różni się od zwyczajnych procesów zachodzących w organizmie zdrowego człowieka.