Przyczyny żylaków powrózka nasiennego

Powrózek nasienny (łac. funiculus spermaticus) jest wspólną nazwą dla wszystkich struktur przebiegających przez kanał pachwinowy. W jego skład wchodzą: nasieniowód i naczynia go zaopatrujące, tętnica jądrowa, splot wiciowaty, mięsień dźwigacz jądra i naczynia go zaopatrujące oraz gałąź płciowa nerwu płciowo-udowego.

Żylaki dotyczą splotu wiciowatego zbudowanego z naczyń krwionośnych o średnicy ok. 0,5- 1,5 mm. Splot ten wchodzi do powrózka nasiennego w jego odcinku mosznowym, nad jądrem. Zadaniem tych naczyń jest odprowadzanie odtlenionej krwi z moszny. Żylaki u mężczyzn powstają w warunkach zwiększonego nacisku krwi na ściany żył (wzrost ciśnienia hydrostatycznego), co powoduje ich poszerzenie, wydłużenie i poskręcanie. Zmiany te są wyczuwalne jako różnej wielkości, miękkie guzy obecne nad jądrem. Nazwę varicocele wprowadził w 1541 r. francuski chirurg Ambroży Pere. Żylaki powrózka nasiennego często wywołują ukryte objawy zmian żylnych, które uaktywniają się dopiero po jakimś czasie.

Szacuje się, że żylaki powrózka nasiennego występują u około 11- 20% mężczyzn. Najczęściej choroba ta dotyczy młodych mężczyzn. Rzadko występuje przed 12. rokiem życia, a po 15. roku życia częstość ich występowania pozostaje na stałym poziomie. Znacznie większa liczba mężczyzn, u których płodność jest zaburzona, mają żylaki powrózka nasiennego (30- 40%). Głównie żylaki u mężczyzn są zlokalizowane po lewej stronie (powyżej 90%) i zazwyczaj odkrywane przypadkowo (np. podczas badań kontrolnych).

Przyczyny powstania żylaków możemy podzielić na dwie grupy: pierwotne (związane z nieprawidłowościami anatomicznymi występującymi w organizmie) oraz wtórne (spowodowane przez czynnik zewnętrzny, rozwijającą się chorobę). Żylaki powrózka nasiennego występują głównie po stronie lewej, decyduje o tym inny przebieg naczyń niż po stronie przeciwnej. Różnicami tymi są:

• Lewa żyła jądrowa uchodzi do żyły nerkowej pod kątem 90 stopni (prostym), prawa zaś ma przebieg skośny i wnika do żyły głównej dolnej (vena cava inferior). Efektem tej różnicy jest zwiększenie długości naczynia lewego o około 10 centymetrów w porównaniu z żyłą po prawej stronie (żyła jądrowa lewa jest najdłuższym naczyniem człowieka, mierzy około 42 cm. długości). Różnica ta powoduje występowanie większego ciśnienia hydrostatycznego po stronie lewej. Często dołącza się do tego dodatkowa zmiana powodująca odpływ wsteczny krwi, np.: nieprawidłowa budowa zastawek, krążenie oboczne.
• Inną rzeczą wpływającą na przyczyny powstawania żylaków po lewej stronie jest tzw. „zjawisko dziadka do orzechów” (nutcracker syndrome). Zjawisko to polega na wzroście ciśnienia hydrostatycznego w naczyniu w wyniku jego uciśnięcia przez inne naczynia, narządy. Najczęściej dochodzi do ucisku żyły nerkowej lewej przez aortę (od strony tylnej) i tętnicę krezkową górną (od przodu). Spotyka się również zaklinowanie żyły biodrowej wspólnej między tętnicą biodrową a kością miednicy. Kolejnym wariantem jest tzw. żyła nerkowa zaaortalna, znajdująca się pomiędzy aortą a kręgosłupem (posterior nutcracker syndrome).

Poza wyżej wymienionymi sytuacjami na powrózek nasienny i żylaki mają wpływ również inne stany, patologie. Szczególnie ważne jest odnalezienie przyczyny powstania żylaków zlokalizowanych po stronie prawej, obustronnie lub występujących u mężczyzn powyżej 40. roku życia. Do pozostałych przyczyn powstania żylaków powrózka nasiennego zaliczamy:

• Niewydolność lub wrodzony brak zastawek żył jądrowych. Sytuacja taka powoduje, że krew zamiast swobodnie odpływać z naczyń w kierunku serca, cofa się. W ten sposób zalegając w naczyniach, powoduje ich poszerzenie, pogarszając jednocześnie funkcję mechanizmu zastawkowego i powstanie żylaków. Znaczna ilość zgromadzonej krwi może spowodować uczucie dyskomfortu w życiu codziennym.
• Nieprawidłowa praca pompy powięziowo- mięśniowej dźwigacza jądra. W okresie dojrzewania zwiększone unaczynienie tętnicze jest przyczyną docierania do jądra większej ilości krwi, co powoduje zastój krwi w naczyniach żylnych i ich poszerzenie.
• Wady tkanki łącznej. Choroby zmieniające budowę tej tkanki przyczyniają się do osłabienia ścian naczyń żylnych, powoduje to zwiększenie ich podatności na rozciąganie.
• Zwiotczenie moszny- powoduje zwiększone rozciągnięcie naczyń splotu wiciowatego oraz utrudniony odpływ krwi z moszny.
• Zakrzepica żylna. Zakrzepowe zapalenie żyły jądrowej lub nerkowej należy do przyczyn wtórnych powstawania żylaków powrózka nasiennego. Powstanie zakrzepu w naczyniach odprowadzających krew z jądra, powoduje zastój krwi i poszerzenie naczynia poniżej miejsca blokującego swobodny przepływ.
• Guzy w jamie brzusznej lub miednicy. Guzy (np. nowotwór nerki, przestrzeni zaotrzewnowej) powodują ucisk na naczynie od strony zewnętrznej (najczęściej na żyłę jądrową), utrudniając w ten sposób swobodny przepływ krwi, a w konsekwencji powodują jej zastój. Przyczynia się to do poszerzenia naczynia i powstania zmian żylakowatych poniżej miejsca ucisku. Taki sam skutek może spowodować powiększenie się narządów jamy brzusznej, np. rozwijające się wodonercze.
• Przepuklina pachwinowa. Powikłaniem operacji tej wady mogą być zrosty, które uciskając na splot wiciowaty powodują utrudniony odpływ krwi.